‘Ki Nongmihkhmat Paitbah naduh u 2018 haduh u 2023’

Ha kum kane ka por ba ka jylla ka pynkhreh na ka bynta ka Eksamin san snem jong ki nongmihkhmat paitbah, Katno ka jing itynnad ban peit ïa ka jingtrei shitom ki kyrtong ban ïa mih madan bad ban ïa aireng ryngkat bad ki jingpynkhreh pynkhrum jong ki. Ka saiñ hima sima ha ki por ba mynta ka kylla long ka jingkyrkhu bah na ka bynta ki katto katne hynrei ka long ruh kum ka ‘er langthari ba pyndukha mynsien bad wanrah jingjynjar ïa uba bun ba lang khamtam ïa uba pli u kup shilliang sem shilliang u rangli u juki.
Nalor kiwei kiwei pat ki bynta, kine harum ki dei tang khyndiat kynshoit na iba bun kiba hakhmat duh ki kam ba ngi ïoh ban sakhi na ki Nongmihkhmat Paitbah hapoh ki san snem naduh ka por ba ki sei ïa ki ktien jali ja-um jong ki ha ka por ïalap Elekshon ha u snem 2018:
1. Ka jingshakri hok ha kaba ïadei bad ki jaka sumar paitbah ha ka koit ka khiah: Kan jin da long kaba bha tam lada ïa kane ka jingkular khlieh-shrieh jong ki Nongmihkhmat paitbah kin da pyndep hok kumba la khlei jutang san snem mynshuwa. Phewse, ki jaka sumar paitbah ki la nang ring swai ring swai naduh ki jingduna ki Doctor, ki Nurse haduh ki jingbym biang ki lad ai jingsumar bad ki dawai dashin. Sangsot ki ba duk ba jynjar ki rangli ki juki ha baroh ki liang, Khamtam ka jingshah pynbiej ki paitbah ha ri Loom Jaiñtia lah ban sakhi ïa ka Jowai MCH Aspatal ha Panaliar Jowai la plie paitbah ryngkat u tala ba khang ïa ka gate ban rung sha kane ka aspital ba thylli bad bym pat don eiei ki lad sumar kaba la long thik kum ka jingkwah burom ne buit sianti u MLA ban pynbiej bad ka sorkar hi bad kata ruh 3 bnai ha shuwa ka election. Ka jingkylli ba hakhmat tam ïa u MLA ka Jowai Constituency mynta ka long, Phi leh aiu ha ki 4 snem 9 bnai mynshwa? Phin dang khlemraiñ hi ban kren laplah sa shisien nangne ha ka por ïalap election ba phi la dep ai ïa ngi da ka aspatal ba thylli bad bym treikam eiei? Hato u MLA ka Jowai u bunkam ïa kaei baroh shi katta? U bunkam tang ha ka ban plie ïa ki dukan die mar die jingbam ha Jowai?
Shuh shuh ka jingpynkyntiew kyrdan ïa ka Khliehriat CHC sha ka Civil Hospital ka dei sa kawei na ki jingshah pynbiej u paid Jaiñtia, ïa kane ka jaka sumar ruh imat la shu pynkiew kyrdan tang ha ki jingthoh bad ki signboard, tangba ka lad ai jingsumar bad shakri ïa u paitbah ka dang duna shaba palat naduh ki kor ki bor ban ïarap sumar, ki Doctor ki Nurse haduh ki dawai dashin. U MLA ka Khliehriat Constituency uba dei ryngkat ruh u Myntri ha ka sorkar u leh aiu hajrong kane? Katba u paid u phlang u nang tyngkhuh mawsiang bad sangsot ha kane ka bynta, u MLA pat u trei shitom ïa kaei ban pynbiang pyndap ïa ki jingduna ha kane ka Hospital?
2. Ka jingshakri hok ha kaba iadei bad ka pule puthi: Ha kaba ïadei bad kane ka bynta pat, katno ka jingsngew dukha mynsien ïa ngi u paid Jaiñtia haba u Myntri ba dei peit ïa kane ka tnad uba dei ruh u nong Jaiñtia hi hynrei une lei lei ha ka jaka ban kyntiew kynrong ïa ka pule ka puthi ha ka jylla jong ngi baroh kawei u bunkam pat tang haka ïadom, ïa ñia, ka ïa kawang ktien bad pynduh tulop syndon lut ïa ki bapli ki Nonghikai ba ngi kum u nongshong shnong ngi da ïa kheiñkor bad burom bha ïa ki namar ngi shim ba ki dei ki kmie ki kpa ba ar jong ngi bad kidei ruh ki nongseng nong prat lynti ïa ka imlang sahlang ba bha ba miat. Une lei lei tip ha kano ka lynti trei shitom ba u bud kat haduh ban pynthiah miet bad pynshah thngan ïa kiba pli ki Nonghikai ha surok syndon. Ki skul ki kolej sorkar ha ka jylla ki nanghiar arsut ha ka jingshakri ban ai ïa ki jinghikai ba biang ba bit ïa ki khun ki kti jong ngi. Sa ki bui report ba ngi ïoh na ka sorkar India ba ka jylla jong ngi ka hiar arsut shapoh duh ha ka jing ïathew ïa ka jingkiew ka pule dangle hapdeng ki jylla hapoh ka ri. Ha ri Loom Jaiñtia leilei tang kawei hi ka kolej sorkar kaba lah rim bha bad ba khapngiah shaba palat hi. Ki skul sorkar sha ki thaiñ nongkyndong leilei ki bym biang la ki ïing skul ne ki ben ki miej ne ki jingdonkam ba hakhmat ban ïoh ban ai ïa ka jinghikai ba miat ba bha ïa ki khynnah jong ngi.
3. Ka jingshakri hok ha kaba ïadei bad ki Surok, ki lynti ki syngkieñ kiba bha: Ha kane ka bynta pat, ki jingkular jong kine ki ‘lei sansnem kan jin dalong kumba hap ka mana na bneng ha kaban pynsuk ïa ki pait bah, hynrei phewse, ki surok naduh ki suroh bah haduh ki suroh rit la shu ieh beiñ naduh na sor haduh nongkyndong. Don leilei ki shnong kiba tang ka surok ban pynïasoh ïalade bad ki wei pat ki shnong heh ruh kim ïoh. Jynjar u paid u phlang ha kane ka bynta ruh khamtam ha ki por shitom shipa kiba bunsien bunsien hap ban ïa bah bad ïarah ïa ki nongpang da ka kjat sha ki jaka sumar ba hajan eh. Ha ri loom Jaiñtia jong ngi, nalor jong ki surok shnong, u surok bah NH-44 naduh Shillong ha Jowai ter ter shaduh Malidor bad Ratacherra la i long noh thik kum u surok ïaid ki kulai ki muid ban kit mar kit mata. Wat haduh ban da hap ban mushlia ïa kane ka kam da ka ïing kashari Meghalaya High Court ba don burom ïa kane ka bynta, hynrei wat mynta ruh la sakhi ïa ka rukom repair ne pynshna torti bad tah ja ïa kane ka surok kaba tang hapoh kine ki 2 ne 3 bnai une u snem thymmai kan jot bad pra biang kumjuh. Ha Jowai leilei ki surok poh shnong poh thaw ki la kylla nan ha ka por lyiur kaba wanrah jingma ym tang ïa ki khynnah skul hynrei wat ïa ki tymmen ki san kiba ïaid lynti na kine ki surok. U MLA jong ka Jowai jait ba ymdei hi na Jowai, um ïohi hi ïa ki jingeh jong ki nongshong shnong ha Jowai. Na ki por sha kipor la ju ïohsngew ïa ki lad jingïarap ba wan na ka sorkar kmie ha kaban shna thymmai ne pynmiat pynbha ïa ki surok hapoh ka jylla, hynrei katba nang mih ki bnai ki snem, ki surok ki lynti ki neh kumjuh bad nang ring sniew ring sniew shuh shuh hapoh ka jylla. U Myntri kane ka tnad imat une uba bunkam tang ka leit kren paitbah bad ïathuh hok ïa ki rukom treikam kane ka sorkar kumba ula khlei: ‘Ba kumba phi la jied ïa ngi na ka bynta san snem, kumta ngi ruh ngin pynbiej ïa phi ha baroh ki san snem’.
4. Ka jingshakri hok ha kaba ïadei bad ki kam pynroi sor: Ha kane ka sobjek lei lei ka thaiñ Jaiñtia ka la phiel hi shuwa, naduh ka jaka bret ñiut haduh ka jingdon jong ki street light hapoh Jowai kala long nod (Zero). Imat kane ka sorkar ka khlem kheiñ shuh ïa ka Jowai kum ka jaka sor kaba donkam bad donhok ruh ban ïoh lang ïa ki lad pynroi sor kumba ïoh ha Shillong ne ha Tura. U Myntri pynroi sor uba dei nangne na Jaiñtia hi, imat um bna eiei hi ïa ka jingsma jingtung ha Jowai. U Local MLA jong ka Jowai pat, une pat u da sngew donburom shi katdei eh ban plie paitbah ïa ki truk kit ñiut na ki ïing ki sem jong ki nongshong shnong ha Jowai khlem da tip pat hangno yn leit bret ïa ki ñiut ki ñier. I sangsot ban peit ïa ka jingleh klet ka Sorkar ïa ka Jowai ha ka lad ban pynroi sor. Ka jingduna palat ka jingshakri ka sorkar ïa ki samla katkum ka juk stad mynta (lack of Information Technology) ban wanrah ïa ki jingtip ha baroh ki liang, ka jingbymdon ki street light ha ki jaka khapsor kaba wanrah ïa ki jingsniew ba bunjait, Ka jing bym biang ha ka rukom pynïaid ïa ki nongshong die jingdie madan ha ïew ha hat kaba wanrah ia ki jingeh shaba palat ïa u paitbah kaba bunsien ngi lah ban sakhi ba ïa ki kyndon ïaid kjat (Foot path) narud surok ha ïew la shu shong die jingdie ïa ki ha kaba ki khynnah skul bad ki paitbah pat kin hap ban ïaid napdeng surok ryngkat bad ki kali ki motor kaba wanrah ymtang ïa ka jingdheng kali bym don jingkut shuh hynrei kaba don jingma shi katdei eh ïa ka jingim briew.
5. Ka jingshakri hok ha kaba ïadei bad ka Umbam umdih: Ha kane ka bynta pat, ka ri Jaintia jong ngi ka la mad sohjew hi, haka jing bymbiang ki umbam umdih, sangsot leilei ïa kito ki shnong ba shah kthah na ka jingtih pathar ïa ki mar pohkhyndew kumjuh ruh ïa ki jaka ba don ki karkhana dew bilat ha ri Jaiñtia, ka jingduna ka umbam umdih ba bha ban pyndonkam ha ïing ha sem ka la wanrah jingeh shi katdei eh khamtam ïa u ba duk ba jynjar. Tip kata ka JJM jong ka Sorkar haduh katno kalah ban pyntrei kam ïa ka na ka bynta ban ïoh salonsar ïa kane ka lad jingmyntoi khamtam ha ki shnonmg ba kyndong bad jngai na sor (remote areas). Ha Jowai pat, ka tnad umbam umdih nalor ba ka la pynkiew dor ïa ka jingsam um ha ka shi bnai shibnai, sa ka jingduna bad bym biang por pat ki kynta sam um hapoh sor kaba da wanrah ïa ka jingkyrduh um ïa ki nong shong shnong ha man ka por.
6. Ka jingshakri hok ha kaba ïadei bad ka jingsam bording (Electricity): Ha kane ka bynta pat, la sakhi man ki por ïa ka jingduna ka ka jingshah pynthut (load shedding) ba khah khah kiba jia hapoh ka jylla hi baroh kawei. Ha kane ka tnad pat, nalor ki jingbym larkam ka sorkar ban teh lakam ïa ki jingeh ba ka tnad ka tyngkhuh mawsiang naduh ka ram ka shah ki kompeni, haduh ka jingthung ïa u shongknor (Chairman) hynrei haduh ka jingbym biang ki kor ki bor (machineries & Infrastructure) kiba bit ba bha ban ai jingshkari khambha ïa ki nongshong shnong. Ha ka por ba shit barang, la juh ïoh ïa ka load shedding hana ba duna um palat, katba ha ka por slap por shlei um pat la ïoh load shedding hana ba bun um palat. katba ïa ka jingsiew bnai (Bills) u paid nongshong shnong pat ka poi thik thik khlem duna bad khlem don jingthut pat man u bnai. Kane ka Sorkar kala phiel bad ïoh Nod shuwa ha kane ka liang ruh.
Katno ka jingsngew dukha mynsien kaba ngi lah ban sakhi ïa ka jingphiel bad ka bym larkam kane ka Sorkar khamtam ha kaba ïadei bad ka jingïa pynbeit ïa u pud u sam jong ka jylla bad ka Assam ha kaba wanrah ïa ki jingjia ba sngewsih ïa ki thaiñ khappud jong ngi ha man ki por.
Tangba ka jingshisha kaba ngim lah ban len ka long kane, lada ngi beiñ ngi kynnoh ne kren bad kdew ïa ka jingbymlar kam ka sorkar bad kine ki Myntri jong ka ruh hynrei kat ïa ka thaiñ Garo hi kane ka sorkar ka kylla long kum ka jingkyrkhu pat. Katno ka long kaba isangsot ban ïohi bad ban tip ba ki Myntri bad ki MLA Khasi- Jaiñtia jong ngi ki bunkam ha ka leit sam symbai sniang, symbai jhur bad sam tin nalor ka leit plie maw nongrim ban shna lynti shong, shna jingkieng shnong, shna tyllong umbam umdih bad kiwei kwei kiwei ki kam barit baria, katba u MLA Garo pat u bunkam ha ka ba shna ïa ki projek ba heh baheh suda, ki College thymmai ba bun jait nalor kiwei kiwei pat kiba da wanrah shisha ïa ki jingpynroi sha ki thaiñ Garo.
Nalor, kitei khyndiat kynshoit ha jrong kiba kham kongsan naduh ka koit ka khiah, ka pule puthi, ki surok bad lynti syngkieñ, ki lad pynroi sor, Ka umbam umdih bad ka bording dang bun shibun shah shuh shuh ki jingduna bad ki jing bymbiang ha ka jingai shakri kane ka sorkar ïa u paitbah bad ïa ka jylla khamtam ïa ka thaiñ Jaiñtia. Kine ki hynñiew jaiñspong kiba sei ktien jali ja-um san snem mynshwa ki la thok la shukor ïa ngi u paid Jaiñtia. Katno tam, kin pynkylla ktem ïaleh business ïa ka thaiñ Jaiñtia jong ngi khnang ba kin ïoh jingmyntoi ïalade lada ha une u 2023 ruh kin dang ïoh ban long ki Nongmihkhmat jong ngi, namar ka jingshisha hi ba kine ki Politician Jaiñtia ba mynta ki jong ngi ki khlem mihkhmat ïa ngi ban wanrah ïa ka jingroi jingpar jang ka thaiñ hi baroh kawei hynrei ki mihkhmat na ka bynta ka jingmyntoi jong ki marwei bad kiba ha ïing hasem jong ki ryngkat bad ki heh saipan ba ïajan tam bad ki, katba u paitbah bad u kup shiliang u sem shiliang ki sangsot bad jynjar ha baroh ki bynta naduh ka kyrduh kam kyrduh jam ïa ki khun samla bala nang lastad haduh ki jingdonkam ba khmat tam (basic necessities) ha manla ka sngi.
Ha une u 2023, to ngi ki paid nongshong shnong ngin ym shah pynbiej ne shah thied shuh kumba la jia ha u snem 2018. To ngin wanrah ïa ka jingkylla bad ruh ban bishar bniah bha ïa u Nongmihkhmat uba ngin jied bad ban kit ban bah ïa ka lyngkor jong ka roi ka por ka shnong ka thaw bad ka thaiñ hi baroh kawei. Lada kine ki politician ba mynta kin kren kin kop haduh katno katno ruh ha kane ka por kanbas election jong ki ha kine ki khyndiat sngi ban wan, hynrei ngim dei ban klet pat ïa ki jingshisha kiba ngi la ïoh ban sakhi ïa ki kam ki jong ki naduh u 2018 haduh mynta. Ka Pyrthei baroh kawei kala ïaid shakhmat, to ngi ruh ngin wanrah ïa ka jingkylla ha kaba ngin tur shakhmat da kaba ngin jied ïa u shrot bad u paia ka roi ka par ha ka imlang sahlang bad ban kyntait noh mardor ïa ki nongkhwan myntoi shimet khnang ba ka ri bad ka jait bynriew jong ngi kan kiew rasong biang ha baroh ki liang.
Ha kaba kut, nga ai khublei snem thymmai ba suk ba kmen bad ba khiah krat ïa phi baroh ki nongshong shnong ka jylla bad to ai ba une u snem un wanrah ïa ka jingkyrkhu ba ka jingkylla ba bha tam ïa ka Ri bad ka jaitbynriew kan jia bad urlong shisha ban kiew irat ïa ngi ha baroh ki liang.