‘U DIENG BILAT KI POITRI KHASI’

Bah Juhhi Nanghuloo, Panaliar, Jowai

0

Ha ki syrwet ksai ka Duitara ksiar, kyn’ih ryndang u kaitor da ki sur ban kyrsiew la jaitbynriew, ki sur pharshi ïa ki jingshisha bad jingshai jong ka mynnor; hynrei ki pher bad kylla ha jingtyllun ka por.
Dei ha u snem 1873 bad ha kyndong jong ka ri Khasi, khie lung u ‘tiew pher u ‘tiew phylla , u ba ñiar na kiwei bad u ban kit lyngkhung kit lyngkor sha ka nam. U ‘tiew dohmaw, ka thoh ka tar ïa la jingshai un sei bad un sam. U kaitor ki phawar u Myllung ki poitri; sha ka pyrthei un pyrta bad kynrong la kyrteng jong ka ri.
Ha Saitsohpen, Sohra ha ka long-ïing baduk jong i Kong Lyngkien Tham bad i Bah Hat Tongper la kha ïa u Soso Tham (1873-1940), u la pyndep tang haduh ka kyrdan pule ba Phra na ka daw jong ka jingduk kaba khanglad ïa u ban pule shuh shuh. Hynrei watla une tang ha ka kyrdan ba rit ba u ïoh ban pyndep, u long pat u ba trei shitom bad minot thop haduh ba un long syndon u Nonghikai High School ha ki snem 1905 haduh 1931.
Ka jingim jong u Soso Tham ka dap da ki jingeh bad jingtynjuh kiba u tyngkhuh bad kynduh naduh ki por ba u sdang ban ring sur ïa ki parom bad ki jingshai jong u mynbarim ha ka dur ki poitri bad ha ka thoh ka tar jong u khasi, kawei na ki daw ka long ba duna bha kiba ai mynsien ne ai jingkyrshan ïa u namar bun ki ibeiñ ïa uba u long tang u nonghikai ba pyndep ïa ka jingpule ha i kyrdan i barit. Hynrei ka mynsien shitrhem ban kyntur bad ïaleh ban ñiom shakhmat, ka prat lynti ïa u ban poi sha ki kyrdan jong ka nam.
Ka kot ‘Ki Phawar u Aesop’ (1920) bad ka kot sur poitri ‘Duitara Ksiar’ (1925) nalor kiwei de ki la kylla long ki kot kiba pawnam bha ha Ri Khasi-Jaiñtia jong ngi bad kiba pule da baroh ki khynnah pule wat haduh ki rangbah rangsan ruh.
Ki jingthoh kiba u Myllung Soso Tham u thoh ki thew bad kdew ïa ki jingshisha baroh katkum ki kyrdan jong ka jingim, Ka rukom pyrkhat pyrdaiñ ba shisur bad shi-dur jong u ka ïaid ryngkat ryngkat bad ka jinglong ba nylla jong ka mynnor bad ka imlang sah lang jong u khasi khara ha ryngkat bad ka mariang.
U pynshong nia ïa ka jingim Khasi jong ngi ryngkat ryngkat bad ka hok ka sot naduh ka ktien ka kam haduh ka jinglong jingman. U da thew shuh shuh ïa ka jing kordor bad ka kamram jong ngi ban ri ban sumar la ka dustur ka riti bad ban pynphuh pynphieng ïa ka kum ki long trai man trai ha shuwa ban ngin ryngkoh bad tur sha kper kiwei hajrong ki kyntien pharshi kiba u ong ‘jingstad ngi wad sawdong pyrthei, jingshai ka ri ngim tip ei ei’. U da thew lypa ïa ka jingïohi jngai ka jong u ïa ka jinglong bad jingsmat jong ngi bad bud tynneng ïa ka jong kiwei khamtam ïa ka jong ki ri sep-sngi kaba wanrah pat ïa ka jingkylla ha ka rukom pyrkhat pyrdaiñ bad rukom im jong u Khasi.
U da prat bad pyni lynti ruh ïa ngi ba ngin long ki briew ba raikut ha ka kam ba ngi leh bad ban da pyndep hi ruh thik kumba ngi sdang khlem da pynsngap ne ailad ïa ki jingeh ba kin khanglad ne khang lynti ïa ngi hynrei ba ngi dei ban shim nuksa ïa ka jinghikai bad jinglong ba ngi ïoh ban peit pyrthuh bad sakhi na u Diengbilat uba lah ban shah ïa ki saw samoi ki saw aiom, uba shah ïa ka lyer ka tyrsi, uba shah ïa u slap u phria, uba shah ïa ka shit ka khriat katba u sam pat ki thied shapoh ban skhem la ka tynrai kumjuh ruh u da piar ki tnad shajrong bad suh ban kiew sha bneng ha ka rynieng ka ryniot jong u.
Ka pyrkhat pyrdaiñ ba nylla u Myllung ban wanrah bad sam ïa ki jingshai jong ki sngi ba la leit u mynbarim, u longshwa manshwa jong ngi ka ai jinghikai pat ïa ngi ban ksoh bad bat ryntih ryntih ïa ki naduh ka ktien ka thylliej ba shong sbai, ka riam don burom don akor, ka ïaid ka ieng, ka rukom im hok trei hok bad ka kamai hok, ka mynsien ba sbun bad ba don ka jing tiplem para briew khamtam eh ban ieid bad burom Blei.
Ki parom sawdong lyngwiar dpei kiba u wanrah ïa ki jinghikai jong ka mynnor kum ban pynkyndit bad kyrsiew ïa ka jingmut jingpyrkhat ka jong ngi na ka bynta ban tip ïa ki jingshai bad jinghikai u mynbarim ha ka pateng jong ngi bad ba shadien.
Ki matti sah nam kiba u myllung u ai ha ngi dei ka jingkieng ba skhem kaba u sam ha ngi ban phai dien sha ka jingstad bad ka puron jong ki jingshai bad jinghikai ka mynnor ha shwa ba ngin tur bad ryngkoh pat sha ki jingshai ka mynta bad ka lawei. Ha ki sngi ba mynta leilei kiba ka pyrthei ba kylla bad ba bun tang ka bishni ka pi-huiñ, ka kdew kti kdew kjat bad ka woh nia woh dong bad rhah tang ïa ka myntoi bad ïoh nong marwei, ka imlang sahlang ka la kylla dur, kylla triem bad bym don jingsngew para bynriew shuh khamtam ïa u bapli u duk u juki kaba bunsien ka wanrah tang ki jing jynjar jingshitom ha baroh ki liang.
Ha ki sngi ba mynta ka jingleh burom ïa u Myllung ka dei ha ka 18th December kaba dei ka sngi khlad ka jong u (18th December,1940). Ki jinghikai bad ki jingthoh jingtar jong u Soso Tham pat kin ïai pyrto bad ïai khraw ha ki lai-phew pateng shadien namar khlem da ki sharak jingshai jong ka mynnin, kan ym long ka mynne bad khlem ka mynne kam ym khie lung pat ka lashai.
Sa shisien to ngin da ïa phai biang sha ki jinghikai jong ki jingshai ka tynrai khnang ban skem ka mynnor lyngba ka pyrkhat pyrdaiñ ba kara ba pura bad ban ïa kynrong lang iwei ïa iwei ha baroh ki liang khnang ban ngin lah pat sa shisien ban im katkum ka jingbthin lynti u mynbarim ïa ka jaitbynriew ba kyrpang bad ba kyntang na ka bynta ka lawei ba shongkun bad ba phuh ba phieng jong u longdien, mandien jong ngi pat.

Leave A Reply

Your email address will not be published.