Thawlad ka Expert Committee ban ïada ïa ka jingshah pynjaboh ki Wah ha Meghalaya

Shillong, Risaw, 13: Ka Expert Committee ba 10 ngut ki dkhot ba la khlieh da u Principal Chief Conservator of Forest (PCCF) & HoFF u Bah BK Lyngwa shen kan sa wanrah da ka buit thymmai ban ïada ïa ka jingshah pynjngut jong ki wah, ki pung ha ka jylla Meghalaya.
Ïa kane ka Komiti la thaw ha ka 23 tarik Jylliew hadien ka jingpynmih hukum jong ka Iingbishar Meghalaya High Court ban ai jingmut ïa ka Sorkar Jylla ban kan thaw ïa ki lad ki lynti ban ïada ïa ki um ki wah bad ki pung ha ka jylla.
Kane ka Komiti kan ai jingmut ruh ïa ka Sorkar Jylla ha kaba ïadei bad ka jingpyndonkam ïa ki teknoloji ba thymmai ban pynkhuid ïa ki um ki wah bad ki pung.
Hynrei, hynñiew tylli ki wah ba kynthup ïa ka Wah Umkhrah, Umshyrpi, Umtrew, Lukha bad Myntdu ïa kiba peit da ka River Rejuvenation Committee, la pyllait noh na kane ka Komiti. Kumjuh ruh, 53 tylli ki jaka ba don ki jaka ba lang um yn sa peitngor da ka Wetland Authority bad palat 60 tylli ki wah yn ym kynthup shuh hapoh ka jingpeit jong ka Expert Committee.
Hadien ba la wai ka jingïalang ha ka sien kaba ar jong ka Expert Committe, u Bah Lyngwa u la ong, “ngi dang don ha ka lynti ban thaw ïa ka Action Plan bad ka jingmang pisa kan sa wan hadien namarba nyngkong eh yn hap ban ithuh shwa bad katkum ka jingdawa jong ka kam. Ka Action Plan kan long na ka bynta baroh ki wah bad kan kdup ruh ïa baroh kawei ka jylla, hynrei lait noh tang ïa ki jaka um kiba don ha khlaw ba la pyrkhing da ka aiñ, ki Reserve Forest bad ki um ki wah, ki pung ban sa peit da ka State Wetland Authority bad ka River Rejuvenation Committee bad ïa ki pung ri dohkha.”
U la bynrap, “ïa ka Action Plan yn sa phiah ha ki saw bynta, kawei na ka bynta ka jingai jingmut, kaba ar na ka bynta ban thaw ïa ki kyndon ban tehlakam, kaba lai ka long ban pan ïa ka jingïatreilang jong ki paidbah bad kaba saw ka long ban ïada bad pynneh pynsah ïa ka mei mariang.”
U Bah Lyngwa u la ïathuh ba kane ka Komiti ka dang don ka lynti ban bthah ïa ki Deputy Commissioners na ka bynta ban ai jingmut shaphang ka jingdon ki um ki wah bad ki pung.
Ki don katto katne ki distirct kiba ladep phah ïa ka jingai jingmut, ha kaba 9 tylli ki don ha East Jaiñtia Hills, 26 ha East Garo Hills, 12 ha South Garo Hills, 24 ha North Garo Hills, 12 ha South West Garo Hills bad 12 ha West Garo Hills.
Ki don ruh ki District kiba la phah ïa ka jingai jingmut hynrei ki la pynrung lang ruh bun tylli ki pung ri dohkha bad namar ka jingbym ryntih ka Komiti ka la rai ban ym shim ïa kane ka jingai jingtip.
“Namarkata, ngi la ai por 10 sngi na ka bynta kine ki District ba kin phah ïa ki jingtip ba donkam katkum ba la ai sha ki,” u la ong.
Une u Chairman u la ïathuh shuh shuh ba ka jingbishar bniah kan long ar samoi, kata ha ka samoi tyrkhong slap bad ha ka samoi ba jur bha u slap, na ka bynta ban lum ïa ki Baseline Data kiba ïadei bad ka jingpynjaboh bad kiwei kiwei. La khmihlynti ban pyndep ïa kane hapoh hynriew bnai.
Haba kylli, hato ka Komiti kan peit bniah neem ïa ka jingshah pynjaboh ki um ki wah ha ki District ba jur bha ka jingtih dewiong ha ka jylla, u Bah Lyngwa u la ong, “ka Sorkar ka ladep leh la ka jong ka kamram lyngba ka Pilot Project kaba jop ha Wah Lukha. Hynrei lada don kino kino ki wah kiba jngut bad jaboh na acid tih dewiong bad ka bym shym la kynthup ha ka River Rejuvenation Committee, khlempep ngin sa shimti ban leh eiei.”
U Nababrata Bhattacharjee uba dei u dkhot jong ka Exert Committee u la ïathuh ba ki don palat 10,000 ki jaka ba shong um bad ki um ki wah ba la lum thup ha ka kaiphod ba mynshwa ba la aiti da ki District shwa ban thaw ïa ka Komiti. Hynrei bun la pyni tang kum ki pung ri dohkha.
“Hynrei, ka Komiti ka la rai ban ym pdiang ïa ki pung ri dohkha (kum ki pung um), ngi shim ba ka jingdon jong kine ki jaka ba don um kan long tang da ki spah tylli. Ynda la ïoh pura lut baroh, ngin sa ïakren kumno ban ïaid shakhmat,” u la ong.
U Bhattacharjee, uba dei ruh u Chairman jong ka State Expert Appraisal Committee u la ong ba ka jingpynkhreh (format) ladep phah sha baroh ki Deputy ommissioner ha kaba kumno ki dei ban ithuh ïa ki jaka ba shong um, kiba la shah ktah, shah pynjaboh bad ki bym long shuh ban pyndonkam.
U la ïathuh ruh ba la bthah ïa ki Deputy Commissioner ba kin plie ïa ki Helpline da kaba pyndonkam ïa ka Whatsapp bad ban ïatreilang bad ki kynhun bapher bapher khnang ban pynthikna ba kane ka jingtrei shitom jong ka Komiti kan ym long tang hapoh ki saw kynroh jong ka kamra shong jingïalang.
“Ngi kwah ba ki paidbah ruh kin ïa treilang namarba ki um ki wah ki dei ki nongkynti jong ka Jylla bad lada ki shah pynjngut bad shah pynjaboh kan wanrah ka jingshah lynshop kaba khraw,” u la bynrap.
Nalor kaba ïatreilang bad ki Deputy Commissioner, ki District Committee yn sa pynrung dkhot ruh na ki tnat treikam ka Sorkar kum ka tnat Urban Affairs, Soil & Water Conservation, Basin, Water Resources khnang ban dup lah ban wanrah ïa ka Action Plan kaba jop na ka bynta kawei pa kawei ka district.