SOH-PET-BNENG: KA KYRSAN-KYRBAH

Kong Sweetymon Rynjah

0

‘U Soh-pet-bneng’ uba la pynspong kyrteng ïa u, u don ruh ha u, ïa lade ïa ki tynrai bad thymmei ban ai ha kiwei pat ki para bynriew, ym tang ka thymmei long jait bynriew, U Paid Khasi baïar ha la ki long muluk-jaka jongngi. Ka kyrteng ba la jer bad suit um pujer-puthoh, kumba la pynsoh, ka da ai ruh ki thlliew shabi khyrwait tala plie jingshai na la u sup- thïar pynsah pynneh jinglong tynrai jongnga jongphi.
Ka jingïoh ïa ka klïar lum jong u, da ka Seng Khasi na u Syiem raid Mawbuh bad da ka jingleit kiew Pyneh Rngiew ha ka sngi Robibar, ba nyngkong jong u ‘Nai Rymphang jong ka snem, kala wan urlong-urjïa, ban pynkynmaw kyndit ïa ka tynrai longbriew ba khuid ba synlar jongngi bad jongphi ban buhrieh shem sngewthuh jong ka jaitbynriew ha ka bishar ïit bnïah da ka jingkhuid jong ka mut, ka pyrkhat bad ka pynshong ban ai ïa la ka jaitbynriew ba pher bad la syngkhong ‘Long-pher ba la ka jong’.
Ngi don ruh ïa la ka jinglong tynrai ba sah kynthong bad ïai ïaleh ïabeh pynkiew ïa ka jingshai ba sah kynthong kaba ka longbriew khara jongngi ka kup-ka phong bad ïai ïaleh ban syngkhong hala ka longbriew ban ym pynjngut ïa ki. Tang ha ki lai symbai jong ka longbriew jongngi ngim shim ïaid lait na la Tip-briew -Tip-Blei kumba la tynsat u Long Blei ha ka longbriew jongngi ha sla pyrthei. Ngi don ruh ka Hukum pynïaid jingim, jinglong- jingman – ‘Ban kamai ïa ka Hok’ – kum ka jingai ban rah sha la U Nongpynhïar longbriew jongnga-jongphi, ryngkat ka Long-mynsiem jongngi. Kumta ruh la sngew dei ban ong ba ka jingleit kiew Pyneh-Rngiew-Lum Sohpetbneng ka kyrsiew pynkyndit ïa ngi iwei pa iwei, ban ieng pyneh kut jingmut ba skhem shuwa da ka Nguh-lait Nguh-let, ha la longïing-longsem ban sait la ka thoh-lyngtyrwiang shynrong khlieh, ba la buh U Long Blei ha ng ha phi ha la marwei, khnang ba ka Rngiew jong ka long jaitbynriew kan kiew. Kane kan pynïasoh ïatylli long lang ïa u Paid Khasi baïar ban lait na ka saphret-saphrong, shah tyllep – shah rong , kumba ong I Riew tymmen Jit Roy (bam kwai ha dwar u Blei) ha ka Lamkhmat kot jingrwai Seng Khasi.
Ngi ïoh ruh ïa ki symbai-ki rnai jong ka pyrkhat Khasi jong kata ka jingpynïasoh-pynïahap-dei bad la U Long Blei, ha ka long tynrai Long briew jong kiba bun tylli lynti jinglong-jingleh, jingkam-jingjam, katba, ngi sngewbit-sngewbïang khlem da ngor da daiñ ïa ki thiedbah ba la kyrwoh pynsnoh ha la ka longbriew jong u thied-bah jong ka kheiñ-kur kheiñ-kha, kaba ka stad pynnang ba mynta ka shem ka lap ïa ki jingshisha, kiba kum u Khasi u la saiñ-la tïah , ha la ka longbriew wat ha kito ki trep jong ka jingshai tbeh kseh ha la ki trep longïing jong ki, kiba mangi ngi la ioh ïa ka jingtip bad ban nangkiew ha la ka stad-tip.
Kumta, nga la sngew dei ban ong, ba ki syrtap kyllaiñ jaiñ-spong jong ka nam ka kyrteng – ‘Sohpet-bneng’, khyndai syrtap kylla kan da pynkiew shem sngewthuh hi ruh ïa ngi baroh lang ba ka jinglong Khasi khara ha ka jaitbynriew, kan da shong trai ha ka mut-ka pyrkhat, jingleh jingkam jongngi wei lang, shitylli ban eh ka Rngiew- ka Bishi, ban ym jïah ym ngop ka tynrai-ka tyllong kum kata ka pad-pyrthei baïar jong u Khynrïam, u Pnar, U Bhoi, u War, ruh bad kiwei, kum ka kyrsan- ka kyrbah, ba la suit kum ka thong jingshai kaba la saiñ dur khana-thuh-tang ban phai-kynmaw da kane ka jingwan ur-long ur-jïa jong ka leit kiew Pyneh Rngiew Lum Sohpetbneng; ban ïa duwai sngew-mynsiem, phut baroh ka sniew.
Sa kawei pat ka pyrkhat shaphang une u Lum, ka long ban weng ïa ki jinglynshop shah pynngop ha ki buit thaw wit-thaw ar na ka longwei lang-shitylli ban ieng ka Hok ban pynkiew la ki Dei-ti, la ha ka longïing longsem, long dong long shnong, muluk -jaka ban ym die tad dor ïa ka Nylla khara ba la saiñ dur ki mynbarim, ki Longkñi-ki Longkpa. Kumba ki la pynsoh-pynneh ha ki lum bad syntai jong ka long marïang, jaka -puta, jong kane ka Ri baieit ki Blei, ba la kynthoh pynhap dei ïasoh bad kiei-kiei ba kynjïa Blei, Kumta ruh to ngin ïa pynkiew dei-ti, pynsah-pynneh la ka Riti, khlem wit sngew pher ban pynsah pynneh ïa ka Long-Mariang, jaka-puta, ha ka jinglong khuid long synlar ba buh U Long Blei ban ym kiew thynrei.
Sa kawei pat ka saiñ pyrkhat kaba sngew dei ban ïa ngam pyrkhat-pynshong ban neh la ka tynrai la jong, ka long ba: Haba ngi la ïa san ïa sei bad nang kiew ka stad pynnang haduh katne, hato ngi hun ngi suk ban shu ailad ïa la ka kyrtep longbriew jongngi? Hato kane, kam da kyrsiew jingmut ne em ïa ngi ban ïalam jingleh ha baroh ki tlod longbriew naduh ki longïing-longsem, longdong-longshnong ban kyntiew ïarap bam ym sakma jinglong-jingman. Ki khun samla shynrang-kynthei ki don ka kam bad ka ram ban siew ïa la ka Hok longbriew-longjait bynriew ha la ka Mei-ri-lung – ka Mei-ri-san. Kumjuh, kiba la kiew rta longsan ban ai ka syllok, ki sneng ki kynpham lem, khnang ban beit ban ryntih ha la ka Ri.
Nga la sngew dei hi ruh ban ailem shaphi barok ki ktien bad kyntien Khasi ba ju ïa kren, ki don ka bor bad ka dor kaba jylliew shibun lada ngi ngam bad pyrkhat. Ki ktien khun Khasi ba don ha ki shnong ba pher-ba pher ki dang sah shrah, ym pat rep shem sngewthuh wat para mangi, ban tei pynbha ïa ka jingïadei ba suk para mangi bad ban teh song kawei – shi tylli. Ki shrip bad paron ba har rukom ki ap pyrman ban pynngop jinglong, jingman, jingsei, jingsan. Ai ba ka Rngiew-ka Bishi, ka ksaw -ka bok, shong rwiang kan da kyrsiew jingmut ha baroh lang; te ngin sa nang ïa kiew shaphrang. Kumta, U Lum-sohpetbneng un pynkynmaw bad kyrsiew jingmut hi ruh ïa ngi ban ym pynjem-pynngop, na kata kaba ki tymmen ki rwai – ‘Ka Rngiew – Ka Rwiang ki ku-long – ku-mah’ kaba ki Khasi ki don hi la ka pyrkhat shem sngewthuh.
Da kumta kein, ngin ïai ïaleh ïabeh ha la ka longbriew-manbriew ban pynsah-pynneh ïa la ka Sap-Tip Tynrai ba la pynhïar hukum U Long-Blei ha la ka Long Rynïeng longbriew jongngi. Da kumta, kein ka duwai kyrpad bad kyrpon ba la pynbeit-pynbïang kan da kiew pynsngew, ‘wei long shi tylli ban sah ban neh ki Hok-ki Riti jong ka long kawei ba lang jong ka Rngiew Long-Jait bynriew shitylli. Kan da sait hi phar ïa ki thaw-wit-thaw-ar, ki jingsngewthuh bakla bad pyrkhat jingdon bym ngam trai, ba wan pah ban shet pynkylla phrong na ka thymmei- ka tynrai ba ngi long.
Sa kawei, ba nga kwah ban pashat jingmut ban ïa pynngam pyrkhat ka long ba – U Long Blei ha ka longrynïeng jongngi, u la pynkup pynphong ïa ka Rngiew-ka Bishi; ka ksaw-bok – shong-rwiang ha la ka rynieng longbriew la shynrang ne kynthei, kat kum ka pyrkhat Khasi ba tyllong. Ki Longshuwa ki buhrieh shaphang kane, ha ka jingpynshong kaba paw ha ki symboh kyntien bad jingong, kum – ‘Ka Riew’ kaba ïa ki synrap ktien Khasi da ‘Ka Rngiew – ka Bishi’ – kata ka jing-i kiwei ïa ka shat paw jongngi ha ka peit bad ka iohi jong kiwei. Sa kawei kaba ïa ïaid marjan ha ka shoh ktien Khasi pat ka long – ‘ksaw – bok shong rwïang’, ba la thoh dak pruid da U Long Blei ha ki Lyngtyrwiang shynrong khlieh jongngi. Baroh ngi ïa dong ïa kine, naduh ba la kha longbriew ïa ngi. Kine ki symboh kyntien Khasi, ki don hi la ka hara jingsngewthuh jongngi, kum ki Khasi. Ha nga hi, nga sngew ba ki tynrai jingmut pynpyrkhat hi ruh ïa ngi, ban ym leh kino-kino ki kyrtep jingkren-jingleh jingkam, ki ban khniot, pynran ne pynjem ne pynngop ïa ka, ban da pyrkhat bad pynshong ha la ka shi met ban ai daw jingleh lade. Kumta, la wan mih kane ka thong jingleh kaba la wan shong kyrteng jingong – shong ‘ka eh rngiew’ bad kyrsei ‘ka eh-bok’- shong ‘rwïang’- ‘ka thoh lyngtyrwïang’ shynrongkhlieh jongngi iwei-pa-iwei. To ngin ïa pynkiew-pynkyrsei hala marwei, ban ym jem ka Rngiew ban yn kiew ka Eh-bok shong rwïang, ha la ka longrynieng longbriew jongngi iwei-pa-iwei.
Ka jingkynmaw sngew burom ruh ïa i Rangbah Sumar Sing Sawïan (Bam kwai ha dwar U Blei) bad kito ki Longsan Rangbah Seng Khasi Mawlai, kiba la don bynta nyngkong ban wan shap jong kane ‘Ka leit kiew Lum Sohpetbneng’ ban teh song shitylli, ha la ka Long-Muluk -Jaka. Kum ka pyrkhat poi Blei u Khasi, ha la ka hara, ba la shon shap ha kane ka jingleit kiew Lum Sohpetbneng ban neh ban sah ka thymmei ka tyllong na myndanglong ba la ka jong.
Ngin da ïa duwai pyneh-rngiew, ym tang ha la ka shimet pynkiew jinglong, hynrei kawei-lang ïa ka Rngiew jong la ka Hok bad Riti jong ka Jait Bynriew Shitylli u Paid Khasi Baïar, ban ym ailad ïa ki jingsngew-wit-sngew-pher.
Khu-Hok!!! Khu-Blei Shaphi Baroh.
Kong Sweetymon Rynjah

Leave A Reply

Your email address will not be published.