Plie paidbah u DyCEM ka JHADC ïa ka jaka jngohkai pyrthei ha Mukhaïalong, EJHD

‘Ki jingphylla kiba don ha pneh ka mariang ba la pynneh pynsah da ka Khoo Poh Blai Mooshutia Community Reserve’

0

Khliehriat Kyllalyngkot 9: U Deputy CEM jong ka Jaiñtia Hills Autonomous District Council, u bah Lasky Rymbai, mynta ka sngi u la plie paidbah ïa kawei ka jaka jngohkai pyrthei lem bad ka View Point kaba lah ban iohi shynna ïa ka jingithiang ka mei mariang kaba don ha shnong Mukhaïalong, East Jaiñtia Hills District, lah ban kynthoh, ba ka East Jaiñtia Hills District ka long kaba riewspah ym tang ha ka jingdon ki mar poh khyndew, hynrei ka riewspah ruh ha ka jingdon ka mariang kaba itynnad kaba kup rong jyrngam, ki khlaw kiba rben, ki mrad, ki um, ki kshaid, ki maw kiba phylla.
Hapoh katei ka jaka jngohkai pyrthei kaba don ha katei ka shnong Mukhaïalong, ka don kawei ka khlaw bad ju khot ka Khoo Blai, ka don ruh ar tylli ki maw ba ju tip kum ki Mooshutia, kine ki maw ki don la ka khana tang kaba sngewtynnad, u don ruh uwei u maw ba long kum u dohlun, kumba 700 mitar na kane ka view point ka don ka kshaid ‘Chahtngit’ bad sawdong kane ka kshaid ka don ka jaka maw kaba itynnad ba la pynwandur bad oh shrong da ka mariang.
Ban pynneh pynsah ïa katei ka jaka, ka Dorbar Shnong Mukhaïalong, hapoh ka jinglam khmat u Waheh Shnong, u bah Hundred Phawa, ka la shim ïa ka jingïatreilang bad ka tnat Wildlife, ka tnat Khlaw bad la tip ruh ïa kane ka jaka kum ka ‘Khloo Blai-Mooshutia Community Reserve’, kane ka jingïatreilang kan ïarap shibun eh ban pynneh pynsah ym tang ïa ka mariang, hynrei kan ïarap ruh ban pynneh pynsah ïa ki mrad ki mreng kiba don hapoh kane ka khlaw kaba heh bad kaba ïar.
Haba kren kum u kongsan, u bah Lasky Rymbai, u la ai ka jingkitbok kitrwiang ïa ka Dorbar Shnong Mukhaïalong ba kan nang lah ban ïaid sha khmat ban kyntiew ïa ka shnong ka thaw bad ong ba ka kamram jong baroh ki paidbah nong shong shnong ka long ban pyni sha kiwei ïa ka jinglong ba bha, ban ieid, ban pdiang sngewbha ïa kiba wan ban jngohkai ïa ka shnong ka thaw, u kyntu ruh ïa ki kmie ki kpa, kiba la heh la san baroh ba kin sneng, kin kraw ïa ki hep rit ba kin long kiba bat ïa ka akor ka burom, ha kajuh ka por u kyntu ïa ki paidbah bad ïa kiwei kiwei ki shnong ruh ba kin shim ïa ka jingïatreilang bad ki tnat sorkar ban kyntiew ïa ka shnong ka thaw ban thaw ruh ïa ki eco tourism spot ha ka thaiñ.
U tei u Deputy CEM (JHADC) u ai ka jingkhublei ïa u myntri sorkar, uba dei u MLA ka thaiñ, u bah Kyrmen Shylla, uba la ïarap sitom ruh ban pynioh ïa ka surok hapoh shnong, ka Obil Kyndiat Internal Road kaba shi kilo mitar, kaba la plie paidbah ha kane hi ka sngi bad uba la ïarap ha kiba bun ki kam pynroi ha ka thaiñ ban kyntiew ïa ki shnong ki thaw “Sngewtynnad ha ki ar tylli ki Community Reserve ba kynthup ruh kawei kaba la plie naduh u snem 2016 kaba dei ka jaka thang briew kaba don ha kane ka shnong , lyngba ka jingïatreilang la ïohi shibun ki kam pynroi ha kane ka thaiñ” ong u bah Lasky bad u ai khublei ruh ïa ka tnat Wildlife kaba la kloi ban ai ka jingïatreilang bad ka Dorbar Shnong ban kyntiew ïa ka thaiñ, kaba la ïarap ban pynshna ïa ki lynti iaid kjat, ïa ki jaka jngohkai (View Point).
U Principal Chief Conservator of Forest Biodiversity & Wildlife, Meghalaya, u S.M.Sahai, IFS, u la ong ba ka long kaba donkam ban pynneh pynsah ïa ki mrad kiba don ha ka mariang bad kane ka jingthmu kam nym long kaba seisoh lada khlem ka jingïatreilang jong ki paidbah, ki Community Reserve ki long kiba ïarap shibun bad kumjuh ruh lyngba ka jingiatreilang bad ka tnat Khlaw, kine ki Community ki iatreilang ruh ban pynneh pynsah ïa ki riti ki dustur, u la ai ka jingiaroh ïa ka jinglong la kloi ki bor shnong ban ïatreilang bad ki tnat sorkar bad kine ki ïoh ïa ka jingïada kiba katkum ka Wildlif Protection Act bad ong ruh ha ka ri lum Jaiñtia ki la don haduh 20 tylli kine ki Community Reserve bad kane ka long kaba bha haduh katta katta, u la ai ka jingkhublei bad kitbok kitrwiang ba kin nang kiew sha khmat.
Ka DFO jong ka tnat Wildlife Division Jowai, ka kong M.Laloo, ka la ong ba ka long shisha kaba donkam ban pynneh pynsah ïa ki khlaw’ kyntang bad donkam bha ban don ka jingïatreilang bad ki tnat sorkar ban pynneh pynsah ïa ki khlaw ki btap, namar la ïada ïa ki da ki aiñ bad ki kyndon bapher bapher, ki Community Reserve ki khring ruh ïa ki nongwan jngohkai pyrthei bad kane ka ïarap ban kyntiew ïa ka kam jngohkai pyrthei.
Kine ki Community Reserve la aiti ha ki bor shnong ba kin peit, namar ka tnat Wildlife ka shu ïarap ban iatreilang ban ïada ïa ki khlaw, ïa ki mrad bad ban kyntiew ïa ka thaiñ, katei ka heh sorkar jong ka tnat Wildlife ka kyntu ïa kiwei kiwei ki Dorbar Shnong ruh ba kin mih sha khmat ban ïatreilang bad ka tnat ka ban wanrah jingmyntoi ïa ki shnong ki thaw da ki jait skim bapher bapher bad la shna ïa ka Community Reserve katkum ka Wildlife Protection Act 1972.
U Waheh Shnong Mukhaïalong, uba dei ruh u Chairman jong ka Khloo Poh Blai-Mooshutia Community Reserve, u bah Hunderd Phawa, u la ïathuh bad maitphang khyndiat khynsoit ïa ki khana tang kiba ïadei bad ki Mooshutia kiba don ha kane ka khlaw kyntang (Khoo Blai) bad ong ba naduh hyndai, hynthai bad haduh mynta ym bit satia ban ktah, ban shongkai halor kitei ki maw, namar ba ki dei ki briew kiba la kylla maw bad la khot ïa ki ki Mooshutia, lah ban ong ba ki dei ki maw kiba la suit la shor kyntang ïa ki da ki longshwa, man shwa naduh hyndai, ïa kine ki maw la pynneh pynsah da ka Community Reserve da kaba ker sawdong ïa ki, ka khana tang ka ong ba “ Naduh ba ym pat pynlong ïa kane ka khlaw kum ka Community Reserve, kane ka khlaw ka la dei lypa ka khlaw kyntang, kaba la mana pyrshah ban pom dieng, la khang pyrshah ruh ban biah (bynthiew), ym bit ruh ban leit shabar (leit pyn jhieh bad leit pankhana), ym bit ban pynjakhlia, la mana naduh ki por ba rim bad lada leh khlemaokor ha kane ka jaka lah ban ïoh pang, ïoh ksuid, ngi haduh mynta ngi dang bud ïa ka jing bthah ki longshwa bad kane ka long ruh ban pynneh pynsah ïa kane ka khlaw”
U bah H.Phawa, u ïathuh ruh ïa ka parom, ka khana shaphang ki ar tylli ki maw ba ju khot ki Mooshutia bad ong ba ki dei ki briew kiba kylla maw, ha ka por ba ïa knieh syiem hapdeng ka Syiem Umngot bad ka Syiem Myntdu, kine ki ar ngut ki Shutia ki peit ba kano na kine ki wah kiba poi shwa sha ri Bangladesh, kum ka jingïakop, kumta kine ki Shutia ki la wan ban ïathuh ba ka Umngot ka la poi shwa shathei sha Bangla bad ha kata ka por ka Myntdu ka dang shet ja, shet sha ha ka sem Blai kaba don ha Tuber Kmai shnong bad haduh mynta lada leit ha katei ka jaka ha ka wah Myntdu, ki dang don ki dak ki shin, kum ki khiew, ki pliang, ki siang bad kiwei kiwei ki tiar, ha ka por ba kitei ki shutia ki la khot bad pynbna ba ka Umngot ka la poi sha Shken Talang, hangta ka wah Myntdu ka iehnoh ïa kitei ki khiew, ki pliang, ki tiar, ki tar ha katei ka jaka bad kitei ki ar ngut pat (ki Shutia) pat kim lait shuh ban jam sha shiliang ka wah bad neh sah hajuh bad ki la iap thngan bad kumta kin sa kylla maw noh naduh kata ka por, la ong ruh ba naduh kane ka por ïa kitei ki ar tylli ki maw ym bit ban ktah, ym bit ban shong bad ym bit ban wit bad ki la neh thik haduh kine ki sngi bad da ka jingiarap ka tnat Khlaw la ïoh ban ker bha ïa katei ka jaka ba ki briew kin nym ioh ban ktah, ban shong, ban kiew ha kitei ki maw. La ïathuh ruh ba u don u maw uba long thik kum u doh kha lun, uba heh ka khlieh, uba ang ka shyntur kumba bam jingbam bad ïa une u maw ki khot u Moolun.
Kumba 7 mitar na ka View Point, ka don ka kshaid Chahtngit, ha kane ka kshaid, lah ban ïohi ïa ki dohkha ba ki kynthih kai ban bam lyer bad ka long ka jaka kaba itynnad ban peitkai ïa ka mariang kaba ker sawdong ïa kane ka kshaid.
U la ïathuh ruh ba naduh u snem 2013 ka Dorbar Shnong ka la shim ïa ka rai ban pynlong Community Reserve ïa kane ka jaka da ka jingiatreilang bad ka tnat Wildlife bad ka tnat Klaw.
Kiba la ai jingkren ha kane ka prokram ha Mukhaïalong, ki kynthup ruh u Principal jong ka Jaiñtia Eastern College, Khliehriat, u Dr Phervision Nongtdu, u Secretary Shnong Mukhaïalong, u bah T.Sana, u bah Francis Swer, kiba la ïa don ryngkat lang ki long, u bah Kor Sympli, u bah Helping Phawa, kiba dei ki MDC ba rim, u Block Technical Assistant, Wapung C&RD Block, u bah Trelang Mukhim, u Waheh Shnong Rangad, u bah Damon Lamo, Waheh Shnong Cham Cham, u bah Karlud Dkhar, Waheh Shnong Tuber Soh Shrieh, u bah Lar Bang, Waheh Shnong Mutong, u bah Marchi Dkhar bad kiwei kiwei.

Leave A Reply

Your email address will not be published.