Mano ban ïasaid na ka bynta ki longkmie?

Patricia Mukhim

0

Ka Dorbar Thaw-aiñ ha kane ka kynti kaba la buh ban shong naduh 15 haduh 22 tarik u Nailur ka la kut. Ki nongthaw-aiñ ki shong ïatai tang 5 sngi namar ki don ki sngi shuti 3 sngi hapdeng kane ka kynti shong dorbar. Ngi kiba sngap ïa ki jingïatai ngim shym la ïohsngew ïa kano kano ka jingkylli kaba la buh da uno uno ne kano kano ka nongthaw aiñ halor ka eh ka shon ki longkmie bad ki kynthei. Ngim sngewphylla ïa kane namar naduh mynshuwa hi ruh ym ju don jingïatai ei ei halor ka eh ka shon ki kynthei wat la ki shah ban khia da ka jingbun khun palat bad ka jingbymlah ban phah skul lut ïa ki bad namar kane ka daw ki bun kita kiba pep skul shiteng lynti lane kiba ong ha ka ktien phareng – ki ‘drop-out.’ Ngi ïoh ïa kane haba leit sha nongkyndong na ka por sha ka por. Ki khynnah shynrang kiba dang 10-12 snem ki lah ap masi ap blang namar ba ym lah kyrshan shuh na ïing. Ki khynnah kynthei kiba pep skul noh tang na ka Klas 5-6 ki kylla shongkha kloi noh bad ki pun khun khlem da long kiba pynkhreh ïalade. ïa kane la khot ha ka ktien phareng ka “teenage pregnancy.”
Ka teenage pregnancy lane ka jingïoh khun ha ka rta kaba hapoh 18 snem ka karta ka long pyrshah ïa ka aiñ namar katkum ka aiñ ki kynthei ki lah ban shongkha tang ynda la kot 18 snem ka karta bad ki shynrang pat ynda lah kot 21 snem. Hynrei haba ngi peit sani bha ngi shem ba khamtam ha ki nongkyndong jongngi ki khynnah kynthei kiba hapoh 18 snem ka rta bun ki lah ïoh khun arngut eiei. Bun na kine ki shu ïashong lok tang da ka jingïatip hi arngut bad bunsien tang hapdeng katto katne por u shynrang u poikha noh shawei bad u ïehnoh lyndet ïa ka tnga bad ki khun kiba u la pynkha khlem da don ka jingkit khlieh ban ai bai bam bad khlem da pyrkhat hi ruh kumno ba kata ka tnga kaba u la ïehnoh kan bsa ïa kita ki khun khamtam lei lei lada ka long kaba shu shong ïing bad peit ïa la ki khun. Ha kane ka ri Khasi-Jaintia jongngi ki bun palat kum kine ki longkmie. Bunsien kine ki kynthei kiba la shah ïeh khunrei ki kynrup biang sa da uwei pat u briew da ka jingkhmih lynti ba un ri un sumar ïa ka hynrei nang jur shuh shuh ka jingkit namar lada don leilei da ki khun kynthei ka don ka jingma ïa ki na u kpanah.
Jan man la ka por ngi ïoh ïa ki khubor na kylleng ka Ri Khasi-Jaintia ba don kiba leh jubor ïa ki khynnah kynthei, kynthup ïa kito kiba dang leit skul. Sngew par met ban ïohsngew ïa kine ki khubor ïa kiba ym don seng bhalang ki ban ïathir lane ban peitngor. Ki seng bhalang I kumba ki shu jied ïa ki mat kiba kin pynsgew paidbah hynrei ïa ka jingshah lehbeiñ ki kynthei khynnah pat ki sngap jar jar. Kaba sngewsih eh ka long ba ym don satia ki seng samla kiba la ïalam da ki kynthei hi bad kiban shim khia ïa kitei ki mat ki phang kiba la kdew haneng. Ki seng kiba bun hi ki dei kiba ïalam da ki shynrang/rangbah. Wat ki seng longkmie ruh ym ïohi satia ki ban ïeng radbah bad ïaleh pyrshah ïa ka jingshah thombor jong ki khynnah samla kynthei na ka por sha ka por. Kine ki shu poi thoh FIR ki kmie ki kpa bad hadien nangto pat ka shim por bun bun snem ba u nongleh dusmon un shah pynshitom.
Ka jingïoh khun khynnah ka long kum ka jingtim na ka bynta ka kynthei khamtam lada u lok jong ka u ïeh noh tang shiteng por. Ha kane ka jylla jingngi lah bun palat ki kynthei kiba bsa khunrei. Kine ki ïohpang na ka jingduna snam bad ka jingbymlah ban ïoh ïa ka bam kaba tei. Ki bun ki kmie kiba kha khun khynnah ki khlad noh bad kmie bad khun ha ka por kha. Ka kmie kabym don ïa ka met ba koit ba khiah kam lah satia ban pun ïa I khunlung 9 bnai bad ban kha suk ïa i. Bunsien ka kmie ka ïakhun hapdeng ka iap bad ka im. Teng teng khlad noh I khunlung; teng teng khlad ka kmie bad don ki por ba khlad bad kmie bad khun.
Haba ngi peit ïa ki lynti sha nongkyndong ngim lah khlem da mutdur kumno keiñ ka kmie kaba lah suh khun lane kaba pun khun kan lah ban shong kali halor kine ki surok khohruh khohram ban poi hospital. Ka sorkar MDA te ka kam ba ka la leh shibun kiei kiei ban kham pynsuk ïa ki kynthei kiba armet khnang ban kham pynjan ka jaka kha khunlung lyngba kata ka skim CM Cares. Tip kane ka skim ka da trei kam shisha ha man la ki shnong? Lada long kunmta balei ki longkmie ki ïabeh ban wan kha khun sha ka hospital sorkar sha Shillong? Hadien 50 snem balei ba ka sorkar kam pat lah ban phah ïa ki doctor shaduh sha ki PHC baroh? Bad balei ba ïa kine ki jingduna ha ka liang ai jingsumar ïa ki kynthei bad khunlung ym ju don ba khyllie satia ha ïing dorbar thaw-aiñ (Assembly). Kawei ka MLA kynthei kiba don ha ka liang pyrshah ruh kam kren eiei halor kane ka phang. Ki arngut ki MLA kynthei ki don sha ka liang synshar te ym khmih lynti hi ïa ki ba kin buh jingkylli ïa ka sorkar.
Kiwei pat ki MLA shynrang kim don ka jingsngewkhia ban wanrah ïa ka subjek kaba ïadei bad ka jingeh jong ki kynthei kiba kit khunrei. Ha ki por kiba mynshuwa ka sorkar ka ju ai 500 tyngka shibnai. Ka jingkylli ka long hato ka 500 tyngka kan ïarap katno eh keiñ? Lada khate 500 tyngka shibnai na ki MLA baroh bad pyndonkam ïa kato ka pisa ban ïarap ïa ki longkmie kiba kit khunrei ha man la ka konstituensi lehse kan jin da la bha eh. Kata ka long nalor ka pisa kiba lah bhah ka sorkar. ïa kata ka bhah ban ïarap ïa kita ki longkmie ka sorkar ka lah dei ban nang pynheh. Kynmaw ba ka jingduk ka ban tyngeh ïa kine ki kmie ba bsa khunrei. Tip ki pyndap pynbiang kumno keiñ ïa ka khun jong ki. Hato ïa kum kine ki long ïing ym lah dei mo ban pynnang pynstad ïa ki khun jong ki da ka scholarship na ka sorkar?
A ko sorkar bad ko nongthaw aiñ sngewbha ban pyrkhat lem ïa ki rangli ki juki bad ki longkmie kiba ri khunrei. Lym kumta kan myntoi aiu kata ka synshar khadar jongphi? Ka kamram jong ka sorkar ka long barabor ban phai shuwa sha kiba tlot tam bad ki bym don ka bor ban pynsgew ïa ki jingeh jong ki.

Leave A Reply

Your email address will not be published.