Ki marpohkhyndew ba kongsan bad ka lynti ïa ka India sha ka lawei kaba ïaineh

Da u Pralhad Joshi Myntri Coal, Mines bad Parliamentary Affairs

0

Shillong, Nailur 09 : Katba ngi dang jan sha ka G20 Leaders’ Summit ha New Delhi, ka don ka jingïamynjur jingmut lang shaphang ka jingdonkam jong ki mar poh khyndew kiba kongsan na ka bynta ka jingkylla sha ka bording kaba khuid. Ka outcome document jong ka jingïalang ki Myntri G20 Energy Transitions ha Goa ka ong “ka long kaba donkam ban pynbiang ïa ki lad kiba shngain, kiba skhem bad kiba ïaineh ban pynpoi ïa kine ki mar poh khyndew ba kongsan”.
Ki mar poh khyndew kiba pyndonkam ha ki kam kiba kongsan bad ki bym lah ban bujli bad kiba kongsan ha ka jingshngain bad ka ïoh ka kot jong ka ri ki dei ki mar poh khyndew kiba ithuh kum kiba kongsan.
Ki mar poh khyndew kiba kongsan kum u cobalt, lithium, silicon, graphite bad ki rare earth element (REE) ki dei kiba pyndonkam ha ki teknoloji ba khuid kum ki solar module, wind turbine bad ki battery. Ka jingpyndonkam ïa kine ki teknoloji ki lah ban ïarap ban kot ïa ki thong jong ka India ban pynmih 500 GW ka bording na ki tyllong kiba lait na ki fossil fuel shuwa u snem 2030 bad ka thong emissions-intensity kaba 45% hapoh ki jinglong jingman jong u snem 2005 shuwa u snem 2030. Kumta, kine ki mar poh khyndew ki long kiba donkam bha na ka bynta ka jingkiew ka ïoh ka kot bad ka jingshngain jong ka ri bad lah ban ong ba kine ki dei ki nongrim jong ka imlang sahlang kaba katkum ka juk mynta.
Ka jingdawa kaba dang kiew ïa ki teknoloji ba khuid ka la ïalam sha ka jingkiew ka jingtih ïa ki mar poh khyndew ba kongsan ha kylleng ka pyrthei. Katkum ka jingwad bniah jong ka Tnat bad ryngkat ka Council on Energy, Environment and Water (CEEW), hapdeng u 2016 bad 2022, ka la don ka jingkiew ha ka jingpynmih ha ka shi snem ïa ki mar poh khyndew ba kongsan kum u lithium, REE, bad cobalt da 240%, 134%, bad 67%. Ha kaba ïadei bad u cobalt, copper bad nickel, ka jingpynmih na ki par ka la long lypa palat 2% jong ka jingdon ha kylleng ka pyrthei.
Hynrei, ki rukom pynpoi ïa ki mar poh khyndew ba kongsan ki long kiba bun bynta bad kiba shem jingma na ki jingpynthut kum ki jingeh ha ki kam khaii pateng, ki jingïadei hapdeng ki ri bad ki jinglynshop ka mariang. Ka jingpynthikna ïa ki lad pynpoi mar ka long kaba donkam ban pynduna ïa ka jingshaniah ha ka jingshalannabar ri, ka jingpynkhlain ïa ka jingshngain jong ka ri bad ka jingpynbiang ïa ki lad pynpoi mar hapoh ka ri ban pyndap ïa ki jingdonkam.
Ban rah shakhmat ïa ka thong Aatmanirbhar Bharat, ka Sorkar hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbah Duh ka ieng skhem na ka bynta ka jingkyntiew ïa ki kam hapoh ri kiba ïadei bad ki mar poh khyndew ba kongsan da kaba peit bniah ïa ka jingwad, jingpynbiang, jingpyndonkam bad ka jingpyndonkam biang. Ki la don ki jingpynkyllana ka por sha ka por ïa ka Mines and Minerals (Development & Regulation) Act, 1957 lyngba ki jingpynkylla ba kongsan ha u 2015, 2020, 2021, bad dang shen ha u 2023.
Ban kyntiew ïa ka tyllong jong ka jingpynmih hapoh ri, ka tnat Kam Par ka la wanrah ïa ka rukom treikam die lilam ha u 2015, da kaba ai ïa ki Mining license (ML) bad ki Composite license (CL) ban kyntiew ïa ki par ha ka rukom kaba shai bad kaba buh da ka por. Shuh shuh, ka National Mineral Exploration Trust (NMET) ka dang kyrshan ïa ka jingwad ïa ki mar poh khyndew ba kongsan bad ki kynhun shimet kiba la pynrung kyrteng ban ïoh ka pisa na ka bynta ka jingwad ïa kine ki mar. Ka MMDR Amendment Act, 2023 ka plie lad ruh ïa ka jingtih mar poh khyndew da kaba kynthup ïa ki Exploration license (EL) na ka bynta ki mar poh khyndew kiba Jylliew bad ki mar poh khyndew kiba kongsan. Ka la pyllait ïa 6 tylli ki mar kiba kynthup ïa u lithium, na ka thup jong ki 12 tylli ki mar atomic.
Ha ka jingbuh nuksa jong ka jingïatreilang ka Sorkar Pdeng bad ki Sorkar Jylla, ka Sorkar ka la shimti ïa ka jingbahkhlieh ban die lilam ïa ki jingpynduna kiba ïadei bad 24 tylli ki mar poh khyndew ba kongsan, da kaba pynthikna ba ki Sorkar Jylla ki ïoh la ka bynta na kine ki jingdie. Kane ka rukom treikam kan kyntiew ïa ki jingpynmih pisa ki Sorkar Jylla.
Ha ryngkat ka jingpynkhlain ïa ki rukom treikam hapoh ka ri, ki jingïatreilang bad kiwei kiwei ki ri ki lah ban ïarap ban tei ïa ka jinglah pynpoi ïa ki mar poh khyndew ba kongsan. Ka jingïatrei lang ka long kaba donkam ban kot sha ki thong bad ka Sorkar ka dang trei ban tei ïa ki jingïadei ba thymmai kiba ïadei bad ki mar poh khyndew ba kongsan kum ka jingrung ka India ha ka Minerals Security Partnership (MSP), ka Australia-India Economic Cooperation and Trade Agreement (ECTA) bad ki jingpyrshang kaKhanijBidesh India Ltd. (KABIL) ban ïoh ïa ki lad pynïoh mar poh khyndew ha ki ri kum ka Chile bad Argentina.
Ki nongrim halor ki mar poh khyndew, kumba la ïakren ha ka G20, ka jingwanrah ïa ka jingsaiñdur thymmai, Environmental, Social and Governance (ESG), kin pynkhlain shuh shuh ïa ki jingpyrshang jong ngi ban pynthikna ïa ka jingïoh ka India ïa ki mar poh khyndew ba kongsan na ka bynta ka lawei.
Ka jingthmu u Myntri Rangbah Duh na ka bynta ‘Kawei ka Pyrthei, Kawei ka Longiing, Kawei ka Lawei’ hapoh ka G20 presidency jong ka India ka pyni ïa ka jingkongsan jong ki thong ba ngi ïadon lang kiba ïadei bad ka jingpynduna ïa ka jingpynmihjaboh bad ka jingtehlakam ïa ka jingkylla ka suinbneng na ka bynta ka lawei. Ka kam ba la leh ha ka por jong ka G20 presidency jong ka India kan pynkhlain ïa ki kam jong ngi kiba ïadei bad ki mar poh khyndew ba kongsan ha kaba ka India kan long ka nongïalam.

Leave A Reply

Your email address will not be published.