Ki Labour Code jong ka India: Ka Sienjam wanrah jingkylla ka jingkiew ka Ïoh ka Kot ba kynthup lang

Chandrajit Banerjee

Ka khyndew bad ka jingtrei ka long ka nongrim jong ka jingkiew shaphrang jong ka India-katba ka khyndew ka don bynta ba heh ha ki jingdon jingem bad ka jingroi jong ki karkhana, ka jingtrei ka wanrah ïa ka jingmih bad ka jingïadon bynta lang. Ha kaba ïadei bad kane, ki labour code ba thymmai jong ka India ki pyni ïa ka sienjam wanrah jingkylla, kaba pynïasoh lang ïa 29 tylli ki aiñ sha ka rukom treikam kaba mynta, kaba ïatylli kaba pynthikna ïa ka jingshai, ka jingskhem, bad ka jinglong ryntih ha ka jingtreikam.
Na ka bynta ki nongtrei, ki kular ïa ka jingïada kaba khlaiñ ha ka imlang sahlang, ki jaka trei kiba kham shngaiñ, bad ka jinglah ban ïoh ïa ki jingmyntoi ba pura, katba ki kam ki ïoh jingmyntoi na ka jingbud ryntih kaba suk, ka jingdon lad ban pynkylla ha ka jingpynïaid ïa ki nongtrei, bad ka jingryntih ha ki kam bapher bapher. Katba ka jingktah kan shong ha ka jingbha jong ka jingpyntreikam, kine ki kyndon ki pyni ïa ka sienjam kaba kongsan ha kaba pynïadei ïa ka ïew treikam jong ka India bad ki jingdonkam jong ka ïoh ka kot jong ka spah snem kaba 21.
Ha kylleng ki kam bapher bapher- naduh ki kam pynpoi mar ha Jaipur haduh ki kam ba ïadei bad ka teknikal ha Sanand, bad ki kam tei jingtei ha Guwahati- ki nongtrei jong ka ri India ki don kajuh ka jingangnud: ka jingïoh ïa ki jaka trei kiba shngaiñ, ka jingsiew kaba biang, bad ka jingïada ha ka imlang sahlang kaba lah ban shaniah. Lada ki trei ha ki karkhana, ha ki jaka rep, ne lyngba ki jingshakri katkum ka rynsan, ki nongtrei ki wad lai tylli ki jingpynthikna ba kongsan: ka jingskhem ha ka kamai kajih, ka jingïada ha ka imlang sahlang kaba lah ban tip lypa, bad ka burom ha ka kam. La thaw ïa ki saw tylli ki Labour Code jong ka India da ka jingthmu ban pynkylla ïa kane ka jingangnud sha ka jingshisha, ban pynthikna ba ki nongrim jong ka jinglong ryntih bad jingïada ki long kiba la pynrung ha kylleng ki kam.
Ha ka bynta ba kongsan jong ki jingpynkylla ka don ka jingpynïar ïa ka jingpynbiang ïa ka imlang sahlang kaba shngaiñ. Da ki million ki nongtrei bym pat pynskhem, kiba don ïa ka bynta kaba kongsan ha ka bor treikam jong ka India, ki ïeng ban ïoh ïa ka jingithuh ba pura bad ki hok hapoh ka rukom treikam ba thymmai. Ki kyndon na ka bynta ka provident fund, ka health insurance, bad ki jingmyntoi na ka jingkha khun kim dei shuh tang na ka bynta ki nongtrei ha ki kam ba la pynskhem hynrei ki pynïar sha ki thup ba shah iehnoh. Kane ka jingkylla kam pynkhlaiñ tang ïa ka jingïada na ka bynta ki nongtrei kiba don jingma hynrei ka pynshlur ruh ïa ki karkhana ba kin pynskhem ïa ki kam, da kaba pynïar ïa ka nongrim jong ka jingïada ha ka imlang sahlang.
Ka The Code on Social Security, 2020 ka ithuh pura ïa ki nongtrei gig, platform, bad ki nongtrei bym pat pynskhem bad ka ailad ïa ka Sorkar Pdeng bad ki jylla ban buh pisa kyrpang na ka bynta ka jingïada ha ka imlang sahlang na ka bynta jong ki. Ki nongpynïasoh ki lah ban hap nohsynñiang 1-2 percent na ka jingmih, la buh pud haduh 5 percent na ka jingsiew, ka lad kaba lah ban leh ban bei tyngka ïa ki jingmyntoi na ka bynta ki nongtrei Gig bad Platform. La pyntip lypa ïa ka jingpynrung kyrteng katkum u Aadhaar, bad ka rynsan e-Shram ka la pynrung kyrteng ïa palat 31 klur ngut ki nongtrei, kaba ai ïa uwei pa uwei ïa u Universal Account Number (UAN) ba plie lad ban kynriah ïa ki jingmyntoi kum ka health insurance, ka jingkyrshan ïa ki nongkha khun, lane ki bai bam tymmen, khlem da kheiñ ïa ka jaka ba ki trei. Ka jingpynrung kyrteng jong ka e-Shram ka dei, ha ka jingshisha, ka national database ba nyngkong eh jong ka India shaphang ki nongtrei bym pat pynskhem-ka sienjam kaba kongsan sha ka jingroi kaba kynthup lang bad ka bor ban ïaineh haba don ki jingjia ba sngewsih.
Sa kawei kaba wanrah jingkylla kumne ka dei ka Occupational Safety, Health and Working Conditions Code, kaba pynïatylli ïa ki kyndon jingshngaiñ bad, khamtam eh, ka ailad ïa ki kynthei ban trei mynmiet da ka jingmynjur bad ki jingïada. Kane ka sienjam ka pynïar ïa ki lad ki lynti na ka bynta ki kynthei katba ka dang pynthikna ba don ka jingiada. Ka OSH Code ka pynbeit ruh ïa ki rukom ai laisen bad jurip, da kaba ïaid sha ka jingbud ryntih kaba pynshong nongrim ha ka jingma, kaba katkum ka teknoloji ban kyntiew ïa ka kolshor jong ka jingïada ban ïa kaba pynshitom. Ka Code on Wages, katba ka pynlong kyllum ïa ka rukom treikam na ka bynta ka jingsiew kaba rit tam bad ki jingsiew ha ka por kaba biang ha baroh ki kam, khlem da kheiñ ïa ka kam ne ka kyrdan jingtbit jong ki.
Ka Industrial Relations Code ka ïaleh ban pynkhlaiñ ïa ki lad ki lynti ban pynbeit ïa ki jingïakynat bad ban kyntiew ïa ka jingïakren ha ka imlang sahlang. Da kaba pynshlur ïa ka jingïakren, ka jingpynïasuk, bad ka jingpynbeit shwa ban jur, ka wanrah ïa ka jinglong jingman jong ka jingïadei karkhana kaba kham skhem. Nalor kata, ki kyndon ba la pynsuk ha kylleng ka jingithuh ïa ki seng nongtrei bad ki hukum ba neh na ka bynta ki karkhana kiba kham heh la shna khnang ban pynbha ïa ka jingshai bad ka jinglah ban tip lypa ha ka jingïadei hapdeng ki nongpyntreikam bad ki nongtrei.
Na ka bynta ki karkhana, khamtam eh ki Micro, Small and Medium Enterprise (MSME), ki aiñ treikam ki mut ka jingbud ryntih kaba suk: ki jingbatai kiba la pynbeit ryntih, ki jingbuh jingtip kiba kham duna, ki jingai jingtip lyngba ki lad digital, bad ka jingduna ka jingbym shai ha ka kam. Ka jingwan rung jong ki Foreign Direct Investment (FDI) sha ka India ka la poi sha ka US$83.6 billion ha u snem mang tyngka 2021-22 bad ka dang khlaiñ haduh ka US$81 klur ha u snem mang tyngka 2024-25. Kane ka por ka la ïadei bad katto katne ki jingpynkylla kiba la pynlong aiñ da ka sorkar India, kynthup ïa ka jingpynjari ïa ki jingpynkylla ha ka kam. Ka snem mang tyngka 2021-22 ka la sakhi ïa ka jingmang pisa kaba heh tam na ka bynta ka jingpynlut kaba long kumba palat ?13 lak klur. Shuh shuh, la wanrah katto katne ki jingpynkylla kiba kongsan ban pynduna ïa ka jingkit kaba khia ban bud ryntih lyngba ka polisi jong ki tnat treikam, ki jingpynkylla ha ki kam digital, ka jingpynsuk ban treikam ha ka ri bad ban pynlong ïa ka India, ka jaka kaba khring ïa ka jingbei tyngka. Ki jingpynkylla ha ka liang ka jingshna tiar, ka jingpynkhlaiñ ïa ka karkhana semiconductor, ka bording na u dewïong, bad ka kam marpoh khyndew ha kajuh ka por ka la ïarap shuh shuh ban pynkhlaiñ ïa ka ri ha kaba ïadei bad ki ïew jong ka pyrthei ha kane kajuh ka por.
Hynrei ban thaw aiñ ka long tang shiteng ka kam. Ka Labour ka don ha ka Concurrent List, kaba mut ba ka Sorkar Pdeng bad ki jylla ki dei ban shna bad pyntip ïa ki kyndon ban pyntreikam. Katba kiba bun ki jylla ki la pynkhreh ïa ki kyndon ba la shna hapoh ki saw tylli ki Code, ka jingstet jong ki jingpynbna ba khatduh ka dang long kaba khlem ïahap. Khnang ban pynurlong ïa ka jingthmu “Kawei ka Ri, Kawei ka Aiñ Treikam”, ka long kaba donkam ba ka Sorkar Pdeng bad baroh ki Jylla kin ïaid stet sha ka jingpyntreikam.
Ban pynseisoh ïa ka jingkylla, ki don ki kam kiba kongsan. Ha kaba nyngkong, pyntreikam ïa ka jingpynbiang ïa ki nongtrei bym pat pynskhem. Pyntip ïa ki dor jingnoh synniang na ka bynta ki nongpyntreikam, buh ïa ki rukom pynrung kyrteng bad ai jingmyntoi kiba shai, bad thaw ïa ki dashboard paidbah ban pynthikna ïa ka jingkitkhlieh. Ki rukom treikam jong ka pyrthei, kum ka Central Provident Fund (CPF) jong ka Singapore na ka bynta ki nongtrei ha ki platform, ki lah ban ai jinghikai kiba kordor.
Ha kaba ar, pynkylla ïa ki jingtei digital sha ki hok ba shisha. Pynïasoh ïa ki database jong ka e-Shram, EPFO, bad ESIC khnang ba ki jingmyntoi kin bud ïa ki nongtrei kat shaba ki leit. Dei ban pyndonkam ïa u Aadhaar na ka bynta ka jinglah ban kynriah, ym na ka bynta ban kyntait.
Ha kaba lai, kyntiew ïa ka jingsngewthuh bad ka bor treikam. Ki MSME ki donkam ïa ki help-desk bad ki jingpynïaid ba suk ban sngewthuh ïa ki Code; ki nongtrei ki donkam ïa ki jingïarap kiba don ha ki bun jait ki ktien bad ka jingkyrshan ha ka jaka trei. Ka jingïatreilang jong ka Sorkar, ki kynhun karkhana bad ki sengbhalang ki lah ban pynthikna ba ki hok ha ka kot kin kylla sha ki jingmyntoi kiba ïoh ha kti.
Ha ka tynrai jong ka, kane ka jingpynkylla ka long shaphang ka jingshaniah-ba ka kam kan long kaba shngaiñ bad kaba la siew hok; ba ka jingïada ha ka imlang sahlang kan bud ïa u nongtrei; bad ba ka jingbud ryntih kan long kaba suk bha na ka bynta baroh ban ïashim bynta. Ka Sorkar ka dei hok ban ïoh ïa ka jingïaroh namar ba ka la wanrah ïa kane. Lada ngi pyntreikam mynta da ka jingsted, ka jingshai bad ka jingïatreilang, ki Code ki lah ban pynskhem ïa ka lynnong jong ka roi ka par kaba thymmai jong ka India- ka bor ban ïakhun ban ïoh ïa ka kam, ka kam kaba don burom na ka bynta ki nongtrei, bad ka jinglong jingman kaba shai na ka bynta ki nongbei tyngka.
Ki Labour Code jong ka India ki lah ban pynskhem ïa ka lynnong ban wan jong ka roi ka par ha ka ri – ka bor ban ïoh ïa ka kam, ki kam ba don burom ïa ki nongtrei bad ka jinglong jingman kaba shai na ka bynta ki nongbei tyngka. Kane ka dei ka bynta kaba kongsan na ka bynta ka Viksit Bharat- Ka roi ka par na ka bynta baroh, bad ka jingriewspah kaba baroh ki nongtrei ki lah ban ïoh.

(U nongthoh u dei u Director General, Confederation of Indian Industry (CII).