Ki kam kiba hakhmat eh jong ka sorkar MDA.02
Patricia Mukhim

Ka jingpynsmai myntri ka la ïaid beit bad ka sorkar MDA kaba ar ka dei ban shong pyrkhat kumno ban pyntrei kam ïa ki jingkular elekshon. Ka sorkar MDA mynta ka kynti ka kynthup ïa ka seng NPP, UDP, PDF, BJP, HSPDP bad ki Independent lane ki kyrtong ïeng marwei. Kawei pa kawei na kitei ki seng politiks ki don la ka jong ka kyndon trei kam bad ki la ai ruh ïa la ki jong ki jong ki jingkular sha ki paidbah. Te kumno kin pyntrei kam ïa kita ki jingkular lada kim ïamir jingmut lang bad ban ïatai khnang ban wanrah ïa kata ka Common Minimum Programme lane ka jingïateh kular ban pyntrei kam ïa ki mat ki phang kiba hakhmat eh na ka bynta ka bha la miat ki paidbah ka jylla baroh kawei. Kam pher la ngi jied ne ngi kyntait ia kine kiba bat ia ka sorkar mynta. Kum ka sorkar, ka dei ban peit ia ki 38 lak ki paidbah khlem da ñiew shiliang khmat ïano ïano ruh. Ha ki snem kiba la dep la ju shem ba ki don ki minister kiba peit shiliang khmat bad kiba ïarap ai skim tang ïa kito kiba kyrshan ïa ki ha la elekshon. Kane ka kdew ïa ka jingkhim jingmut jong uta ne kata ka MLA. Shisien ba lah shah jied dei ban shim ïa baroh ki briew jong ka constituensi kum la ki jong. Bad lada leh kumta lehse ha kawei pat ka elekshon ki lah ban ïoh ïa ka jingkyrshan wat jong kito kiba pyrshah ïa ki ha kane ka elekshon 2023.
Ka jylla Meghalaya ka ju don ïa ka State Planning Board lane ka metbah kaba pyrkhat bad ringdur ïa ki jingdonkam jong ka jylla baroh kawei ha ki bynta bapher bapher kum ka rep ka riang, ki lynti rit bad ki highway, ka um bam um dih, ka jingkyntiew ïa ka ïoh ka kot and ka koit ka khiah. Kaba kham donkam eh ban plan lane ringdur mynta ka long ha ka liang ka thoh ka pule namar ba kane ka la hiar shaba palat. Sa kawei kaba ka State Planning Board ka dei ban leh ka long ban wad jingtip bniah (research) ïa ki jingduna ha kiba bun ki liang kum ka jingpep skul noh ki khynnah naduh ka kyrdan primary haduh ki kyrdan kiba kham shaneng. Ka jingpep skul kloi (drop-out) than eh jong ki khynnah kynthei, khlem da pass tang ka SSLC (Matric) ruh ka pynlong ïa ki ba kin shongkha khynnah. Ha ki nongkyndong jongngi ki samla kynthei kiba dang 15-16 snem ka rta ki la ïoh khun. ïalade ruh ki dang khynnah, pynban ki la hap long kmie. Bunsien u lok um shong um sah ryngkat namar ma u ruh ïalade u dang khynnah bad lehse ka kam ka jam ruh um pat don. Kane ka pyntlor palat ïa ka longïing longsem jongngi ki Khasi bad ka dei ruh kawei na ki daw bah ba ngi lah kiew bha ka jingduk bad la nang hiar ka pule puthi. Lada ngim lah ban the lakam ïa kane, ka jylla jongngi kan nang hiar arsut namar kin bun ki bym nang bym stad bad ki bym don ruh ïa ka jingnang ban trei ïa kano kano ka kam lane ka “skill development” kaba ka sorkar ka ai ban pyntbit ïa ki briew ba kin trei ïa kano kano ka kam, khlem da ap tang ïa ka kam sorkar.
Ban ïoh ïa ka jingtip bniah dei ban ïoh lum jingtip ba thikna lane kata ka “data” ban tip thikna ïa ki jingdkoh ha man la ki shnong kiba don hapoh ki Block bapher bapher. Kane ka database lane ka jingtip bniah ka duna palat ha ka jylla Meghalaya. Khlem da tip ïa ki jingdonkam jong ki briew ha ki shnong-rit kumno yn lah ban thaw ïa ki skim kiban ïarap ïa ki. Kumban shu ai nuksa, lada kiba bun ki longkmie ki duna snam (anemia) kumno ki lah ban trei ban ktah ban rep ban riang bad ban peit ïa ki khun ki kti. Lada ki don ka met kaba tlot. La ju tip ruh ba ynda duna snam palat ka kmie, I khun iba ka kha ruh in ym long iba koit ba khiah. Dei na kane ka daw ba bun ki longkmie khamtam kito kiba ïoh khun khynnah ki khlad noh ha ka por ba kha khunlung. Lah bun snem mynta ka tnad sorkar kaba dei peit ïa ka koit ka khiah ka la ai jinghikai kumno ban pynjlan khun namar lada shu kha khun man la u snem, ka kmie ka tlot bad haba dei na ka ïing ka sem kaba duk lei lei lah shitom ban pynbiang bam ïa ki khun, ynnai ïakren ïa ka ban phah skul lei lei. Ha ka jylla Meghalaya ka jingiap ki kmie ha ka por ba kha khun (maternal mortality) ka jur bha bad ka poi haduh kumba 248 ngut ha u snem 2021. Ka jingiap jong ki khunlung kiba dang kha (Infant mortality) pat ka poi haduh 859 ngut ha u snem 2021. Kane ka kdew shai ba ka Health Department lane ka tnad kaba dei pait ïa ka koit ka khiah ka hap ban trei shitom shuh shuh ban pynsngewthuh ïa ki kynthei bad longkmie ba ki dei ban rai ban ym kha khun than khah khah namar kane ka ktah ïa ka koit ka khiah jong ka kmie bad ki khun. Bun ki khynnah kim kot ka bor pyrkhat ban pule kot bad leit skul namar ba kim ïoh ïa ka bam kaba tei. La kdew da ki bor ba duriap bha halor ka koit ka khiah ha ka jylla Meghalaya kum ka NITI Aayog bad ka National Family Health Survey (NFHS) ba ki khynnah ha ka jylla jongngi ki duna ka rynieng na ka bynta ka rta jong ki, bad namar ba kim ïoh ïa ka bam kaba tei ki duna ruh ha ka bor jabieng.
Ka State Planning Board ka dei ban trei jubor halor kine ki mat ki phang hynrei ka lah ban leh ïa kata tang lada ki briew kiba shah thung ha kane la rynsan ki long kiba nang ba tip (experts) ha ka laiñ trei kam jong ki. Kumba la ïohi ha kine ki phew snem kiba lah leit, ha ka State Planning Board lah shu thung tang da ki briew kiba na ki seng saiñ hima wat lada kim tip ïa ka dor bad ka bor jong ka Planning Board. Ki paidbah ki dei ban dawa ba ha ka State Planning Board dei ban thung da kiba lah ban ai buit ban tei ïa ka jylla, ym ban shu shong ha ki shuki khlem da lah ban thaw pyrthei ei ei ruh.
Kata ka Common Minimum Programme lane ka soskular trei kam na ka bynta kine ki san snem ki ban dang wan dei ban pynmih noh kloi namar ïoh shu ïaid ki san snem khlem da ïohi ïa kano kano ruh ka jingtrei kam ka ban tei ïa ka ri bad ïa ki briew kane ka jylla.