Ha ka imlang sahlang ki don lai tylli ki mat kiba kongsan eh kata, ka imlang sahlang (Social) ka ioh ka kot (Economics) bad ka synshar khadar Politics). Ha kaba nyngkong u khun bynriew um pat donkam ia kata ka synshar khadar, hynrei namar jong ka jingiaid shaphrang jong ka jingbun briew la donkam ban don ia ka synshar ka khadar ne ka Politics kumba long ha kine ki sngi kiba mynta. Nyngkong eh ki briew kim donkam wat ai ka pisa hynrei ki shu ia kylliang ia ki jingbam bad kiwei pat ki tiar ba ki donkam (Bartar). Hynrei katba nangmih ka por la donkam ban don ia kata ka bynta ne ka medium kaba lah ban long lang ka nongkylliang ia baroh bad kata ka dei ka pisa. Namar kata ha kine ki sngi ngi donkam ban don ia ka bor treikam bad ia kane la peit da kata ka bor synshar ne ka Politics. Ki paidbah ha kine ki sngi kim dei ban sngewthuh bakla ba ka Politics ka dei ka pisa. Hynrei ym lah ban len ba ka pisa ka dei pynban ka POLITIK. Haba baroh ki kwah bor kumno kein ki dang lait pat na kata ka bamsap?
Yn nai da iakren eh ia kata ka bamsap hapoh ka ri India, hynrei hangne ha ka jylla Meghalaya ruh bun ki paidbah ki la iakylla bam sap lut. Ka jingbamsap ka la kiew haduh ki riew madan ne “grassroot”. Ki paidbah ki sngew ba ka long ka kam kaba shitom ia ki ban iashimbynta ha ka jingjied ia ki nongmihkhmat jong ki, hynrei ynda ha ba la pynbamsap ia ki da ki nongmihkhmat kiba theh da ka pisa puk puk, ki paidbah khamtam ha ki thain nongkyndong ki peit khmat khliaw lano ba kata ka por election kan wan biang khnang ba kin ioh bynta ha ka kam bamsap. Hato lah mo ban ioh pat ia ki nongmihkhmat kiba khuid ba suba haba ki paidbah hi kim sngewthuh ia kata. Ka jingiakhih pyrshah bamsap jong u Anna ka la saphriang ha baroh kawei ka ri India, hato kane kan kut noh tang katto. Kane ka jingiakhih bamsap ka dei ban long ka jingiakhih kaba jur bha khamtam leh ha la por shuwa jong ka Election bad ha ka por Election khnang baki paidbah kin sngewthuh kaei kata ka bamsap.
Ka jingbatai halor ka Politik, la ong ba “ka dei ka bor ban pynlong ia kiwei ban leh ia kaei kaba kita kiba don ha ka bor ki donkam”. Ym lah ban len ba ka politik ka dei shisha ka bor bad kumjuh ruh ka pisa ka dei shisha ka politik, da ka pisa la pynlong ia ki paidbah ban jied ia ki nongmihkhmat jong ki, ka bor jong ka pisa ki nongmihkhmat kiba don ia ka ki shah jied bad ioh ban bat ia ka shuki jong ka bor. Ka long kaba sngewsih bad kaba ktah haduh katta Ki kyrdong MLA/MDC ha kane ka Election ba la dep ki la Investment ne theh baiseng la shyrkhei bha da ka bor jong ka pisa. Ki heh saipan ki la pynkylla long Business ne mar khaii ia ka Election. Naduh ka Election MLA, MDC bad ha ka Elction MP ruh la iohi ia ka jingtreikam borbah jong ka tyngka.
Lada don ka tyngka wat kito kiba ym don jingshemphang ei ei shaphang ka shynshar khadar ruh kim salia ban mih ban ai aireng. Hooid baroh kim lah ban lait na ka pisa hynrei ym pat haduh u pud ban pynlong kam Khaii ne Business ia ka kam shynshar khadar. Ka jingtheh pisa jong ki heh saipan na ka bynta ban jop ha ka Election ka long beit ba kin kurup ia ka bor synshar bad hadien hane ynda la wan ha ka bor synshar sa shna ki ain kiba lai phew jait ban pynmih ne khyllie ia ka jingduh baroh. Hato lada kano kan dang iai bteng lah mo ban ialeh pyrshah ia ka jingbamsap?
Namar kata ban wanrah ia ka jingiakhun pyrshah bamsap kaba jop donkam ban pynsngewthuh ia ki paidbah ban tip kaei ka bamsap.Ka jingbamsap ka wanrah ia ka jingdkoh jong ka jingiaid beit jong ka synshar khadar namar ba ki nongmihkhmat kiba bamsap ki hap ban khyllie jinglut ia baroh ka pisa pisa kaba ki la pynlut ha ka por election. Ngi iohi ia ka jingkiew dor jong ka bam ka dih hapoh ka ri bad khamtam ha ka jylla jong ngi kane ka dei ka jingmih na ka jingbsamsap kaba ki paidbah ki iadonbynta lang.
Ka jingkangar ia ka bor pisa ka pynlong ia ki briew ban long kiba bamsap bad ban ialeh katba lah tang kumno ban kamai da ka lynti kaba kynriang. Ka jingbamsap ka nang pynkhlain shuh shuh ia ka jingduk bad wanrah ia ka jingsahdien. Ka jingbamsap ka kyntiew tang ia ki katto katne ki riew ioh kabu katba ki paidbah pat kiba duk ba rangli ki nangiai im shitom bad nang bteng ban im ha ka jingduk bad ka jingjynjar. Katba ka jingbamsap ka dang don hapoh ka ri bad ka jylla jong ngi ka long kaba eh ban iohi ia ka jingroi jong ki kam pynroi ha ki thain bad ki shnong jong ngi. Ka jingrat dyngkhong ia ka bamsap ka ha ki kti jong iwei pa iwei i nongshnong shnong bad ka jinglait na ka jingbamsap kan lah ban kyntiew pat ia ka imlang ka sahlang bad khamtam ia ka dong bad ka thain hi baroh kawei.
