Mushlia ka Sorkar MDA ia ka Kam Lokayukta : Balei hap ban Pyrshah?

Dr. Rusievan Shangpliang

0

Katba nang mih ki sngi ki paidbah ka jylla ki la nang khmih lynti ia ka synshar khaddar kaba khuid hynrei kane kam shym lah satia ban urlong namar ki kam pynibor kiba jia khah khah na kawei ka por sha kawei pat hapdeng kine ki khyndiat snem ba mynta. Kaba kham sngewsih bad i saitmet ban peit ka long ka jingpyndonkam bakla ka sorkar ia ka bor tang ban iada ia ki kam ki ba long beain ha ka synshar paidbah. Kawei na kita kumba ka paw ha kine ki sngi ka long ka jingpynduhkam lane wengkam jubor jong ka sorkar ia ki ophisar kiba trei ha ka ophis Lokayukta kaba la buh ia ki paidbah ha ka jinglyngngoh bad jingbitar.
Shwa ba ngin iakren halor kane ka bynta, ngi donkam ban sngewthuh khyndiat shaphang kane ka Lokayukta. Ka kyntien “Lokayukta” ka wan na ar tylli ki ktien Sanskrit: “Loka” kamut “ki briew” bad “Ayukta” kamut ba “la thung ne jied ban kitkhia ia kano kano ka kam.” Ha ka jingtrei kam jong ka sorkar pdeng bad jylla, ia ka Lokayukta la saindur ha ka dur jong ka Ain ne ka Act kaba ai bor ia ka tnad treikam Lokayukta jong ka sorkar ban tih bniah halor ki jingkynnoh bamsap bad ka jingtrei torti jong ki shakri paidbah kiba kynthup ia ki nongtrei sorkar bad ki nongmihkhmat ha ki jylla jong ka ri India. Ha jylla Meghalaya kane ka ain la tip kum ka Meghalaya Lokayukta Act, 2014 bad ki la don katto katne ki jingpynkylla (amendment) ia ki kyndon jong ka ha u snem 2019 bad 2021. Katkum kane ka ain, ki ophisar ha ka tnad treikam jong ka ophis Lokayukta ki long uwei u Chairperson, uwei u Secretary, uwei u Director of Inquiry & Prosecution bad arngut ki Enquiry/Investigating Officer.
Katkum kane ka ain, ka ophis Lokayukta ka dei kaba lait luid bad khlem shah teh shah khum hano hano ruh namar la pynkhamti ha ka ia ka bor ban peitngor ia ka jingtreikam ka sorkar, ban buddien ia ki jingkynnoh bamsap bad kam shukor khamtam ha kaba iadei bad ka pisa paidbah, ban tohkit ia kine ki jingkynnoh bamsap bad ban tehlakam ia ka jingpyndonkam bakla ia ka bor na ka bynta ka myntoi shimet. Ka ain ka ai ruh ka lad lada don mano mano na ka liang jong ki paidbah ki lah ban ujor pyrshah ia ki nongtrei sorkar ne nongmihkhmat sha kane ka ophis. Lyngba kane ka ain kane ka ophis ka don ka bor ban pynshitom lada lap ia kiba kum kitei ki jingleh namar ka jingkhlain bor jong ka ban wanrah ia ka jingtrei bad jingpyndonkam ia ka pisa paidbah kaba khuid bad kaba iaid beit.
Hynrei kumba ka long mynta kane ka ophis ka la kylla sohpdung ha ka jingleh donbor jong ka sorkar MDA2.0 da kaba pynduhkam jubor ia ki lai ngut ki ophisar, kiba kynthup ïa u Director of Inquiry and Prosecution Bah J. Rymmai, uba long u Ophisar IPS barim, ryngkat bad ki Enquiry/Investigating Officers Bah R. Pde bad u Anil K. Sangma. Ha ka Jingshisha la thung ia ki ryngkat bad ka samoi treikam ka ba tikna kata 3 snem na ka bynta u Bah Rymmai bad 5 snem ia kiwei pat hynrei la shu pynkut ia ka samoi treikam jong ki pyrshah ia ka kyndon thungkam (appointment order) . Shuh shuh kam shym la don ka jingkynnoh pyrshah ia kine ki ophisar ba shah weng bad ym ailad satia ia ki ban iada ialade katkum ka rukom ba iaid da ka lynti kaba beit ba ryntih (procedure of natural justice).
Dei halor kane ka mat ba ka VPP ka la mih sha khmat ban dawa na ka sorkar ban thungkam biang ïa ki lai ngut ki ophisar lym kumta ka seng kan mih sha surok ban pynlong da ka jingïakhih pyrshah ïa ka jyrsieh bamsap jong ka Sorkar MDA ba ïalam da ka NPP. Ha kaba iadei bad kane u Ardent Miller Basaiawmoit, President ka VPP, u la kren shai ba kane ka jingpynkut jubor ïa ka samoi treikam jong kitei ki ophisar tang ban ïada ïa ki nongmihkhmat bamsap kiba dei na ka NPP kynthup ruh ïa ki bahaing hasem jong u Myntri Rangbah ka dei ban pynrem bad ban pyrshah jur da baroh ki nongshong shnong ha ka jylla.
Hadien jong kane ka jingdawa jong ka VPP, ka Dr. Ampareen M. Lyngdoh, Myntri Sorkar bad u H. M. Shangpliang, Nongaiktien ka NPP bad uba long ruh u Adviser jong ka tnat Pule Puthi ka sorkar jylla, ki la shu mih ban da rapjot ia ka jingleh jong ka sorkar kumba ki ju mlien ban leh bad kata ka long ban shu pynbieij da ki kyntien bym shong nia. Dei namar kine ki rukom leh bad ka jingsaitkhuid kaba khlem nongrim ba u Nongaiktien jong ka VPP, u Dr. Batskhem Myrboh u la ong ba ka jingpynshai jong ka sorkar bad ki nongialam jong ka NPP ki long ki ba thylli, bym don nongrim, bym dei bad ba ialam bakla. Ka jingpynshai jong ka NPP ka long tang ka kam tap eit miaw namar lada ym dei ba ka sorkar ka tuklar ia ka jingtreikam laitluid jong ka Lokayukta, te balei pat weng kam ia kitei ki ophisar khlem ki daw kiba biang? Ngi shem ruh ba u Nongaiktien ka NPP u ialam bakla ia ki paidbah da ka ong ba ka jingthung kam ia ki ka dei tang shipor khnang ban pyntyllun ia ka jingtreikam jong ka Lokayukta. Kumba kam u Nongaiktien ka NPP ba ki nongtrei ba la shongthait kim lah ban long ki nongtrei jong ka Lokayukta, hato kane ka dei katkum ki kyndon jong ka Ain Lokayukta? Kane kane ka dei ka kam thok pyllein la kum ba ki briew jong ka jylla ki dei ki lun daitmaw ki bym don ka jabieng ban wad ia ka jingshisha. Ban shu jler kumne kat ia ka kane ka kam te kam bit satia bad dei ban panmap na kitei ki ophisar.
Kaba ngi kum ki paidbah ngi dei ban kylli ka long ba haduh katno ka synshar khaddar ha ka jylla ka la jyrsieh ha ki kam bamsap kat haduh ba ym shym la ieh shuh wat ia ka tnad treikam jong ka jylla kaba peitngor ia ki kam bamsap? Tangba ngin sngewphylla shuh lei namar dang shen hi ka sorkar MDA hapoh ka jingialam jong u Conrad K. Sangma kum u myntri Rangbah ka la weng noh ia ka jingai jingbit ia ka tnad CBI ban tohkit ia ki kam kynnoh bamsap bad ki kam beain ba bunjait ha ka jylla. Lada ka long sah kumne bad lada iai jia ha kane ka rukom, hato ngin dang khmih lynti ia ka jingtrei hok ha ka jylla haba ka sorkar hi ka la mait phang ban pynduh ia ka jingtohkit bad jingpynshitom ia ki kam bamsap?
Ha ka jingshisha kane ka ain bad ka ophis Lokayukta hi ka dei ka stieh ba paka ban iada ia ki paidbah na ka jingkhwan myntoi bad jingrhah bor kiba don ha ka sorkar bad ruh ka ai ka jingsneng kaba biang eh ia kiba pynkhein ain; hynrei, kaba sngewsih ka long ba dei ka sorkar hi kaba shim kabu ia ka bor jong ka ban pyntroin pat ia ka ophis Lokayukta bad dei hangne ba la knieh kynthet bad iuhroit ia ka hok jong ki paidbah. Nalorba ka la dei lypa ka jylla kaba la ioh ia ka kyrdan kaba duk bad kyrduh ha kiba bun ki liang, ka jingtieng, ka jingkiar bad ka jingmushlia ban tohkit ia ki kam bamsap kan lam shaei ia ka jylla? Hato ngin shu sngap bad ngin ym pyrshah haba kine kiei kiei baroh ki paw shai ha khmat u paidbah?

Leave A Reply

Your email address will not be published.