Lada ki paidbah ki kwah neh ha India, ngi kloi ban iehnoh ïa ka jingïakhih laituid, ong ka HNLC
Shillong, Nohprah 06: Ka seng Hynñiewtrep National Liberation Council (HNLC) ha ka sngi Thohdieng ka la ong ba ka long kaba kloi ban iehnoh ïa ki jingïakhih laitluid kaba long lyngba ki tiar siat lada ki briew ki jied ban neh hapoh ka ri India bad kyntait ïa ka jingïakhih laitluid na ka bynta ka ri Hynñiewtrep.
Kane ka jingong ka la mih hadien ïa ki jingkynthoh ba la kren da ka nongïalam ka National People’s Party (NPP) bad ka myntri ka sorkar jylla ka kong Ampareen Lyngdoh kaba la kynnoh ïa ka HNLC ba kam dei ban shu hylla tang na ka khlaw hadien ba kane ka seng lehnoh ka la kynnoh ïa ka NPP ba ka la kylla long kum ka seng saiñ pyrthei jong ki paid Garo ha kaba kane ka seng ka la buh ïa ki jingdawa ba dei ban don ka jinglong Myntri Rangbah kaba ïasam ban pynthikna ïa ka jingbiang ka rukom ïalam hapdeng jong baroh ki jaitbynriew jong ka Meghalaya.
Lyngba ka shithi ba la phah sha ka kong Lyngdoh, U General Secretary ka HNLC bad uba long ruh u publicity secretary ka seng u Bah Sainkupar Nongtraw u la ong, “Lada phi shah shisha ïa ki paid Hynñiewtrep ban rai, ngi kwah ïaphi ban kyrshan ïa ka jingrai ne ka plebiscite, kaba ïa synriem ïa kawei kaba la mih hapoh ka FARC bad ka sorkar Colombia kaba la shim ha ka snem 2016, ne kaei kaba ki nongshong shnong ka Scotland ki la bud ha u snem 2014.”
“Aiba ka pyrthei kan ïohi la ki nongshong shnong ka Hynñiewtrep ki kyrshan ïa ka jingai jingmut jong ka party jong phi ne ki kyrshan ïa ka daw jong ngi ban ïoh ïa ka rai kaba lade ban ïoh laitluid. Lada ki nongshong shnong ki kwah ban neh bad ka ri India bad kyntait ïa ka jingkwah laitluid, ka ri Hynñiewtrep, ngin iehnoh ïa kane ka jingïakhih saiñ pyrthei da ki tiar siat bad kloi ban shong shyrta jingim jong ngi ban sah hapoh patok,” u la ong.
Na ka liang u Bah Nongtraw u la phai ruh sha ka jingkren jong ka kong Lyngdoh kaba la kynnoh ïa ka HNLC ba ka shu lap mied tang ban hylla na khlaw bad ong ïa ka ban ïashim bynta ha ki kam elekshon, ka seng ka la ong ba kane kadei tang ka kam kaba ïalam bakla bad kaba ym ïahab ruh halor ki kam kiba ïadei bad ki jingïakhih laitluid bad ki hok jong ki nongshong shnong ka ri Hynñiewtrep.”
“Shah ïa nga ban kren ïa kane, kam dei satia ba ngi shu hylla napoh khlaw khlem da la jied hynrei kadei ka kam kaba kongsan ba ngi pynmaw manla ka por. Ka khana pateng ka la pyni ba la shu pynsngap jar ïa ki jingkwah ki paidbah bad la pynduh ruh ïa ki hok jong ki, bad kum kine ki jingïakhih ki la long kiba donkam ha kane ka por kaba mynta. Ka HNLC ka ïeng kum ka nong ïada na ka bynta ka jingithuh jong ki paid Hynñiewtrep bad ki jinglaitluid jong ka, ha kaba ïa kine la pynduh lyngba ki kam saiñ hima sima,” u la ong da kaba bynrap, “Da kaba kyntu ïa ngi ban ïashim bynta ha ki kam elekshon hapoh ka ri India phi la pulom ban ithuh ïa ki jingïakhih jong ngi, kaba dei ka jingïakhun ban ïoh ïa ka jinglaitluid. Kine ki kam election kim shym la phahlang ïa ka jingïoh synshar laitluid na ka bynta jong ngi hynrei kadei ka jingkurup beaiñ da ka ri India ïa ka khyndew ka shyiap jong ngi. Phi pynïasoh ïalade bad ki bor kiba khlem burom ïa ka jingïasoi paralok jong ka Hynñiewtrep ha u snem 1947, da kaba shet kylla ruh ïa ki jingthmu kiba la kular ban bat. Kane ka jingkhot jong phi ban ïashim bynta ha ki kam elekshon kan ym long palat ïa ka jingpyrshang ban shim khia ban ïuhroit ïa ki hok ban rai hi dalade ïalade.”
Haba pynrem ïa ka myntri halor ki jingkynnoh jong ka ïa ka seng HNLC u Bah Nongtraw u la ong, “Phi la kynnoh ïa ngi ba ngi long kiba ïashah jaitbynriew bad ba kwah ban phiah ïa ka jylla, da kaba kam ruh ba ngi kwah ban pynlong ïa ka jylla kumba la jia ha jylla Manipur. Kane ka jingïanujor ïa ka Hynñiewtrep kum ka jylla Manipur ka long kumba nujor ïa ka mied bad ka shai. Ngi don la ka jong ka khyndew ka shyiap bad ka ri dustur bad ki khana pateng ki la pynshisha ba ngi mihkhmat ïa kane ka riti dustur kaba la rim tam hapoh ka dewbah Asia. Hynrei ngi la shah shet kylla da ki sorkar jylla ki bym burom satia ïa ki Syiem bad ki jingaiti bad lenlade jong ki na ka bynta ki khun ki hajar u Hynñiewtrep.”
“Ka jingbym suitñiew jong phi ïa ka jingriewspah ka riti dustur jong ka Hynñiewtrep ka pyni ïa ka jinglong jong phi ban don ka jingmut jingpyrkhat ban ïuhroit ïa ka jinglong ba shisha jong ka ri Hynñiewtep. Ha ka jaka ban bat ïa la ka jong ka jinghiar pateng jong ka Hynñiewtrep, phi la pynlong ïalade ban buh ïa ka kyrdan jong ka “Meghalayan first”- ka buit kaba kwah ban pynduh ïa ka jinglong kyrpang da kaba kwah ban pynïasoh ïa ka ri jong ngi bad ki ri nongwei. Haba phai sha ka Laitumkhrah, ka constituency ba phi la kam ba ka dei ka shnong kaba ai bha ka jingkyrshan ïa phi, kane ka jingjop jong phi na kane ka jaka kam dei ïa ki kam ba phi la trei ne ka jinglong nongïalam jong phi, hynrei ka dei ruh kaba la long lyngba ka niam. Wat u late B.B. Lyngdoh u la ithuh bad pynbna ba ka Laitumkhrah ka dei ka “mini-Vatican.” Kane ka la paw shai, kadei ka saiñ pyrthei jong phi, kam dei ka jong ngi kaba ïakhih ym ban wanrah ïa ka jingpaid jingpra,” u la kynnoh.
“Kumno phi nud ban kynthoh ïa kaei kaei kaba phi la phla ïa kaei kaei kaba phi khlem pule? Kane ka dei ka jingkam kaba ym don jingkitkhlieh. Lada phi artatien ïa ki kyntien jong nga, nga kwah ïa phi ban pule ïa ki jingkynthoh jong na, hapoh ka Hynñiewtrep Pulse – Message to the Masses (Part 1) bad ka Message to the Hynñiewtrep: Unite Against Political Marginalization. Lada mano mano ki lap ba nga khlem kren ïa ki jingshisha nga kloi ban tyrwa ka pisa T. 5 lak bad lada ka donkam ruh ban sakhi hapoh ka jingim jong ka ïa kane ka jinglong hok jong nga,” ong u Bah Nongtraw.
Ha kane ka shithi la pynpaw shuh shuh da kaba ong, “Phi la kam ïalade ba phi mihkhmat ïa ki paidbah, hynrei hato ka dei tang ka jingmihkhmat kaba dei napoh ka kamra thiah jong phi? Kane ka jingong jong phi ba phi dei ka nongïalam jong ka Meghalaya Assembly ka dei ka kam kaba pynlehrain, kumba la ïohi hapoh ka video kaba la saphriang bad phi ïoh thiah hapoh ka ïingdorbar thaw aiñ kaba kongsan bha. Kumta kane ka nongmihkhmat kaba jaituh bad kaba ïohthiah ka dei ka nongshet kylla ïa kaei kaba la ai ka jingshaniah da ki paidbah. Hato kane kadei ka kam ban long nongïalam?.
“Ka khana pateng kan kynmaw ïaphi kum ka kam bam sap sia lieh kaba la sah hapoh ka kam saiñ hima sima jong ka jylla. Katba kiwei ki mad ïa ka jingbishar hok, phi la pynduh noh ïa ka jingshisha, da kaba ïoh ka jingïada na u Conrad Sangma. Phi ïeng kum ka nongïalam kaba bamsap, Ko kong Lyngdoh, ka HNLC ka ïeng khlem khih bad ka kyntait ban ïeng ïa ka elekshon ne ban pynïasoh bad kino kino ki seng saiñ pyrthei. Ngi ïohi lyngba ki skhim jong ki kidei tang ki kam kup snieh langbrot kaba ïa synriem ha kajuh ka sem jong ka niam Hindu. Kane kam dei ka jingïakhun na ka bynta ki shuki, ka kyrteng ne ka bor hyntei ka dei ka jingïakhun ban ïoh ïa ka jinglaitluid ka Hynñiewtrep,” u la ong.
“Balei ka sorkar India ka bteng ban kyntait ïa ka Standstill Agreement of 1947 ne kam kwah ban khmih biang ïa ka Instrument of Accession of 1947, kaba la pynjari ha ngi da kane ka ri India?,” u la ong.
U la ong ruh ba lada ka India ka kam ba ka dei ka ri synshar paidbah kaba heh hapoh ka ri ka pyrthei, ba leit ka kyntait ban ïakren ïa ki jingeh ba la ïakhun da ki paid Hynñiewtrep?.