La nang roi ki samla khlem kam khlem jam ha West Khasi

0

Nongstoiñ, Jymmang 10: Ka Jylla Meghalaya baroh kawei ka la mad ïa ka jinghiran ka ïoh ka kot bad kamai kajih kaba jur bha, khamtam eh hadien ba ka la pynmih ïa ka hukum ban khang noh ïa ka jingtih ïa u Dewïong, u ba long ka lad kamai kajih ym tang ïa ki heh spah heh saipan jong ka Jylla, hynrei khamtam eh jong kito kiba im ha ka kam bylla sngi ban ïoh pyndap ïa ka ïing ka sem.
Napdeng ki District kiba don ha ka Jylla, ka West Khasi Hills ka dei ka District kaba la shah ktah bha na kane ka jingkhang ïa u dewiong. Naduh ba la khang haduh kine ki sngi, la ïoh sngew ïa ka jingud jingnam jong ki paidbah namar ym don bylla shuh. Haba rung sha ki ïew ki hat la ïoh sngew ïa ka jingud jong ki nongshong dukan ba ka jingkynjah ka ïew ka hat ka long kat haduh ba teng teng wat tang I bai sha sngi ruh la jynjar ban ïoh. Ym tang ki nongshong ïew, hynrei naduh ki taxi kamai kiba don beit ha surok 12 kynta, ki la pynpaw ïa ka juh ka jingsngew bad don ruh kiba la tyrwa die noh ïa ki kali ban siew noh ïa ka ram.
Kumban shu kdew hangne, ka West Khasi Hills ka dei ka District kaba 20% ne duna ki dei kiba treikam sorkar, katba 80% tam ki dei kiba treikam la jong, kiba im ha ka rep ka riang bad bylla sngi. Kane ka District ka la kiew bha ka ïoh ka kot bad la sakhi ruh ïa ka jingdon ki heh saipan kiba bun namar ka jingpom bad shalan ïa ki dieng. Lah ban pynkynmaw hangne ba hashwa ka snem 1996 ba ki bor jong ka aiñ ki la pynmih ïa ka aiñ khang pom dieng, ki la don palat 300 tylli ki karkhana ot dieng (saw mill) tang ha ka thaiñ Mawshynrut. Nangta kiba im jakpoh da kaba leit bylla tang na kitei ki karkhana, kim duna ïa ka 3000 ngut.
Hynrei hadien ba la khang ïa ka jingpom dieng bad la pynduh ïa kitei ki karkhana, ka la mih ka jingklumar kaba jur ha ka District namar ki paitbah kim ïohi shuh ba dang don sa da kiwei de ki lad ban kamai kajih nalor kine ki karkhana ot dieng kiba la pynim ja ïa ki la bun bun phew snem.
Ha u snem 1999, ka kam tih bad shalan dewïong ka la sdang ban pur sted bha ha ki thaiñ Shallang. Hangne ki riew paitbah khamtam kito kiba don ba em ki la pynlut ïa ka spah ka phew ka lak ka putit, ban sdang biang ïa ka kamai kajih jong ki. Kiba bun ki nongbylla sngi ruh ki la tur sha kine ki jaka bad lada ïa nujor ka lad kamai lyngba ka jingtih dewiong ka khambha shibun ban ïa ka jingpom dieng.
Ha ki khyndiat snem ba ka jingtrei dewiong ka la ïaid bad pur ruh sha kiwei pat ki bynta jong ka District, la sakhi ïa ka jingkiew ka kamai kajih bad ki ïew ki hat ki la shlei da ki nongleit nongwan bad baroh baroh ki la im ka jingim ba pahuh pahai. Kito kiba ïoh ban kamai puk puk, ki la sei haduh lai saw tylli ki kali bad ym kham ïoh sngew shuh ba dang don kiba ud ïa ka jingduh kyrduh namar jan baroh la ïa ïoh kamai. Kane ka pyni shai kdar ba ka District ka la jam shakhmat ha ka liang ka jingroi bad ka jingdon ka spah ka phew.
Hynrei ka ‘nem sniew ka la wan ban lynshop biang ïa kane ka District, ha kaba katei ka ïingbishar ba don burom (NGT) jong ka ri ka la hukum ban sangeh noh ïa ka jingtih bad shalan dewiong. Lyngba katei ka rai, ki 80% ki paidbah nongshong shnong jong ka District ki la don hapdeng ka umdum kham palat ïa kaei kaba la jia ha u snem 1996 ba shah khang pom dieng. Ka daw hi ka long ba lada ïa nujor bad u snem 1996, ka mynta ka la ïapher shibun naduh ka jingroi jingpar ka jingdon jong ki nongshong shnong bad kumta ter ter.
Ha West Khasi Hills, ka jingbym don kam don jam ka la wanrah ïa ki jingsniew ba har rukom kiba la sdang ban mih. La ïohi lyngba ki lad pathai khubor ïa ka jingkynrei ki nongtuh kiba prong ha ki dukan, ki skul bad ha ki ophis sorkar. Nangta ki la mih ruh ki nongdie dawai pynbuaid kiba pynsaphriang ïa kine ki jait jingdih, kat haduh ban pynlong ïa ki seng longkmie, ki VDP bad ki pulit ban bunkam bad duh thiah duh dem.
Kumba long mynta da ki spah bad ki hajar ngut ki samla khlem kam khlem jong ka District ki don. Kumta shano ka lawei jong ki hapdeng kane ka juk jong ka jingkyrduh kam kyrduh jam. Ban shaniah ïa u ta u dewiong kumba long baroh shikatta lei lei ym I don jingkyrmen shuh. Toi ïa ki katto katne kiba don kiba lah, ka long ka jingkyrmen, hynrei lano pat yn sdang biang ban shallan dewiong. Namar kumba long mynta dang ïa ap ban shna ban pyndep ïa kata ka mining plan. Hadien ba la dep ruh donkam sa ka jingïoh jingbit na ka sorkar Jylla, sorkar pdeng bad kiwei kiwei ki jnit ki jnat.
Ka jingkylli hi ka long hato lano keiñ ka District bad ka Jylla jong ngi kan roi bad lait na ki shangkhawiah kiba ap ïa ka kamai kajih bad ka ïoh ka kot jong ngi. Ka por ka la dei eh ïa ka sorkar ban phai kyrpang sha kane ka bynta, ban pyrkhat khia ïa ka jingbym donkam don jam, khamtam na ka bynta ki samla.

Leave A Reply

Your email address will not be published.