Ha ka khubor kaba mih ha ki katto katne ki kot khubor bad kiwei pat ki lad pathai khubor U Bah Ronnie V Lyngdoh u nongïalam ka liang pyrshah ha ka Dorbar Thaw-aiñ bad uba dei na ka seng Congress u la kynthoh ba ka jingkiew ka jingduk ha ka jylla Meghalaya ha kaba ka la long kaba ar na sha tdong (ka jylla kaba duk tam ka dei ka Bihar), ka dei na ka daw ki daw kiba bun. ïa kane ka jingkheiñ (survey) la leh da ka NITI Aayog kaba dei ban peit pyrman ïa ka ïoh ka kot bad ka jinglong jingman ha ki jylla baroh. U Bah Ronnie Lyngdoh u la kdew kti ïa ki politishan, ki babu sorkar (bureaucrat) ïa ki nongïalam niam, ïa ki briew ka jylla hi bad ïa ki lad pathai khubor.
U Bah Ronnie u ong ba ki briew ki jied ïa ki nongthaw-aiñ ki bym shonghok ban kit ïa ka lyngkor kaba khia kum ki MLA kiba dei ban long kiba ïohi jngai bad kiba pynlut por ha ka ban thaw ïa ki skim ki ban ïarap ïa ki paidbah khamtam ban thaw ïa ki lad ïoh kam ïoh jam. Hynrei ha kine ki 50 snem ba la leit ngim ïohi shisha ïa kum uta u nongïalam u ban shakri shuwa ïa ki paidbah ban ïa kaba pynbit pynbiang shuwa ïalade bad ïa la ka ïing ka sem.
Utei u rangbah u la kdew kti ruh ïa ki babu sorkar kiba u ong ba ki kheiñ sting palat ïa la ka kam bad ba ki long ruh kiba suki ban pyndep ïa la ka kamram. ïa ki nongïalam niam u ong ba kim pynshai bad pynsgewthuh ïa ki paidbah ïa kum kino ki seng politiks bad ïa kum kino ki nongthaw-aiñ dei ban jied. Nalor kata U Bah Ronnie u la kynnoh ruh ïa ki paidbah nongjied ba ki kmen toh-hoh ïa ka pisa bad kim bishar bha ïano ba ki jied ban long nongïalam ïa ki ha ki san snem ki ban wan.
Khatduh eh U Bah Ronnie u la kynnoh ruh ïa ki lad pathai khubor (media) hana ba kim pynshai bha ïa ki paidbah kumno ba kin jied ïa ki nongsynshar bad ruh ba kim kdew ïa ki jingbakla jingduna jong ki sorkar na ka por sha ka por. Kane ka jingkynnoh ka long kaba sngewphylla namar kat ba lah ban sngewthuh, mangi kiba dei shibynta jong ka media ngi ïa ksaid miet la bad sngi ban wad jingtip ïa ki kam bamsap hapoh ka sorkar bad ban pynmih paidbah ïa kita na kawei ka sngi sha kawei pat. Ka kamram ka media ka long ban pynmih paidbah ïa ki jingduna ha ka synshar khadar, ban kdew lang bad ki sabut ïa ki jingbamsap ha ki tnad sorkar bapher bapher. Lada ym dei ba ka media ka pynmih ïa kine baroh hato ki paidbah kin tip hi shaphang kita ki kam tuh kam thiem hapoh ka sorkar. Ki kotkhubor baroh bad ki channel YouTube bapher bapher ruh ki kdew ïa ki jingdkoh ha ka jingtrei kam ka sorkar. Te sa katno pat ki lah ban leh. Ka kamram jong ka media ka long ban wanrah ïa kine baroh ki khubor hakhmat ki paidbah. Dei ki paidbah bad khamatam eh kita ki seng bhalang kiba dei ban shim khia ïa kine kiei kiei baroh ki jingdkoh trei kam ka sorkar bad ban pynbor ïa ka sorkar ba kan pynbeit ïa kita ki jingduna baroh. Ki nongthoh khubor kim lah ban leit ruh sa sha ïingbishar ban leit rah ïa kita ki jingleh palat jong ka sorkar. Dei ki paidbah kiba don ka jingkitkhlieh kiba dei ban leh ïa kita ki Public Interest Litigation (PIL) lane ka jingmudui hakhmat ka ïing bishar halor kiei kiei kiba ktah ïa ki paidbah na ka daw ka jingtlot ha ka synshar khadar.
Don katto katne ki riew shimet kiba sngew khia ïa ka jinglong bih ka lyer ha ki jaka ba la seng ïa kita ki karkhana coke ha kylleng ki district ba mih u dewiong. Dei namar ba don katto katne kiba leit ujor ha ka ïingbishar ba ka sa mih kata ka order ba dei ban pynkhyllem noh ïa kito ki mot kiba mih tdem pum shi pum ha West Khasi Hills bad East Jaintia Hills. Ngi dei ban sngewnguh ïa kum kito ki briew kiba shim khia ïa ki kam bhalang.
Kaba nga kwah ban kylli ïa U Bah Ronnie ka long kane- hato kam dei ka kamram jong kita ki MLA kiba shong ha ka liang pyrshah ban tih lut shaphang ki kam bamsap baroh? Ka seng Congress hato ka lah ju leit ujor sha ïing bishar halor ka jingtih be-aiñ ïa u dewiong hadien ba la khang ïa kata naduh u April 2014? Lada ka seng Congress kam shym leh ïa kata, ka dei ban jubab balei ba ym shym leh.
Ka jingduk ha ka jylla Meghalaya ka dei na ka daw ba lah bun palat ki khun ha man la ka ïing ka sem katba ka jingïoh pat ka sah kumjuh. Ym ju long satia ban kren ïa ki longkmie jong ngi kumno ban pynjlan khun namar ki ong ba ka Balang kam shah. Hato ka Balang ka ïarap ban pynheh pynsan ïa ki khun ki kti kiba shu kha iwei hadien iwei? Toi ki Balang ki dei ban pyndonkam ïa ki seng kynthei jong ki ban batai lem ïa ki longkmie kiba kham duna ka jingsngewthuh ba lada bun khun palat ka jingduk ka ap ban klun ïa ki. Ynda la bun than eh ki khun ym lah shuh ban pyndap pynbiang ïa ka bam ka dih, ka kup ka sem, ynnai ïa ong ïa ka pule -puthi. Bunsien kane ka pap ka hiar pateng la pateng. Ka khynnah kaba dang 12 ne 13 snem ka rta ka pep skul noh bym lah kyrshah shuh na ïing ne ba ym lah ban pass ha ka eksamin. Mar ïa pep skul tang katto katne por ka la ïoh briew noh bad sdang ban ïoh khun iwei hadien iwei. ïa kane ngi ïohi bha ha ki nongkyndong. Lada ngi lah ban bat ïa ki khun samla kynthei bad shynrang haduh Klas 10 lehse ka jingïohkhun khynnah kan jin da la duna shibun.
Ha ka jingpeit kiba bun, dei kane ka jingbun khun eh kaba wanrah ïa ka jingduk ha kane ka jylla ha kaba ki jait kam ki duna. Haduh mynta ki briew ki dang ap hi tang ïa ka kam sorkar. Ka por ka la poi ba ki nongthaw aiñ ruh kin da ngam kham jylliew ha kino ki jingeh jingshon kiba ka jylla Meghalaya ka shem. Kam myntoi ban shu kynnoh tang ïa kiwei na ka bynta ki jingdkoh kiba mih ha ka imlang sahlang bad ka synshar khadar.
