Ka jingpynïaid ïa ki lad pynpoi mar bad ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um ka ri
Vijay Kumar
Pyrkhat ïa ka India ka ban sa wan ha kaba ki mar kin ïaid lyngba ki jhad ha ka jaka jong ki trok, ki lynti kit mar ki ïaid lyngba ki wah ha ka jaka jong ki surok bah, bad ka jingpynmih carbon ka nang duna wat haba ka khaïi pateng ka nang ïar. Kata ka lawei kam dei ka jingmutdur- ka don hapoh ka jinglah ban kot. Na ka bynta ka India ban long Viksit Bharat bad ka Atmanirbhar, ka Inland Water Transport (IWT) ka hap ban long u budlum jong ka jingkylla ha ka liang ki kam pynpoi mar kaba ïaineh.
Ki wah ki la ai jingshakri ïa ka khaïi pateng jong ka India haduh 4,000 snem. Ki la pynïasoh ïa ka Lothal bad ka Rome, ïa ka Bengal bad ka Burma, bad ïa ka Assam bad ka Southeast Asia baroh kawei. Hynrei ki surok bad ki lynti rel, ryngkat bad ka jingstet jong ki bad ka jingphyrnai ki nar, ki la buh ïa ki wah shadien. Mynta, ha ka juk jong ki jingmaham shaphang ka jingkylla ka suiñbneng bad ki jingeh ha ka ïoh ka kot, ka kam ka la nang kylla. Ym namar ka jingïeit, hynrei namar ka jingdonkam.
Hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbahduh u Narendra Modi, ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka um hapoh ri ki la ïoh ïa ka polisi kaba ym pat ju don mynno mynno. Ka jingkit ïa ki mar ha ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um jong ka ri ka la kiew na ka 18.1 million metrik ton ha u snem 2013-14 sha ka 145.84 million metrik ton ha u snem 2024-25. Ki jinglut jingsep ha ka jingpyntreikam ka pynskhem ïa ka jingmut: T.1.20 shi ton-km lyngba ki jaka shong um, haba ïanujor bad T.1.40 da ka rel & T. 2.28 da ka surok. Ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um ki long kiba kham duna dor bad duna jinglut umphniang. Ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um ki pyndonkam tang 0.0048 litar ha ka shi ton-km, pyrshah ïa ka 0.0313 litar da ka surok, & 0.0089 litar da ka rel. Kane ka long ka jingplie ïa ki khmat ha kano kano ka jingpynïaid ïa ka jingpynbiang mar.
Bad hangne ka don ka jingshisha: ka jingmih lyer jakhlia ha ka shi ton-km ha ki wah ka long tang shi bynta na ka san bynta jong kaei kaba ki surok ki pynmih. Kawei pa kawei ka jhad kaba ïaid ha ka Wah Ganga ne Brahmaputra ym tangba ka kit ïa ki mar hynrei ka pynkhuid ruh ïa ka jingpynmih carbon jong ka India.
Ka Jal Marg Vikas Project ha ka NW-1 kaba la mynjur da ka Sorkar India ha u snem 2016, ka pynkylla ïa ka jingkit ïa ki mar ha ka wah Ganga-Bhagirathi-Hooghly. La shna ïa ki jaka pynpoi mar ba bun rukom kum ka Varanasi bad Sahibganj ha ka jingïatreilang bad ka National Highways Logistics Management Ltd (NHLML), katba ki jingpynïasoh rel lyngba ka Indian Port Rail & Ropeway Corporation Ltd. (IPRCL) bad Dedicated Freight Corridor Corporation of India Ltd. (DFCCIL) la shna ban pynïasoh ïa ka wah, ka rel bad ka surok khlem jingeh. Ha ka NW-2 (ka wah Brahmaputra), ïa ka Jogighopa IWT Terminal la pynïasoh bad ka Multi-Modal Logistics Park (MMLP), kaba pynïasoh lyngba ka lynti Indo-Bangladesh Protocol sha ki kad lieng jong ka Kolkata bad Haldia.
Ka jingmyntoi jong ka IWT ka la paw lypa ha ka jingtreikam. Shim ïa ka projek pynheh ïa ka Numaligarh Refinery Limited (NRL) ha Assam, ïa kaba dang shen la plie da u Myntri Rangbahduh ka ri. Ïa ki tiar kiba heh na ka bynta ka karkhana pynkhuid umphniang-kynthup ïa ki Over Dimensional Cargo (ODC) bad Over Weight Cargo (OWC)-la pynkit lyngba ka lynti Indo Bangladesh Protoocol (IBP) & ka wah Brahmaputra hapoh ka jingpeit jong ka IWAI. Kane ka kynthup ïa 24 tylli ki mar kiba ïaid da ka jingshngaiñ sha ka kad lieng jong ka NRL, ban ïaid lait ïa ki surok bah kiba khapngiah bad ban kiar na ki jingeh ha ka jingkit jingbah ha ki surok na ka bynta ki mar kiba heh palat. Ka jingtreikam ka la pyni kumno ka jingpynpoi mar lyngba ki wah kam dei tang kaba pyrkhat bha ïa ka mariang hynrei kaba lah ban pynïaid pura ïa ki jingkit kiba eh tam ba ïadei bad ki karkhana jong ka India, da kaba pynïasoh lang ïa ka jingpynlut, ka jingshngaiñ, bad ka jingpynneh pynsah.
Hooid, na ka bynta ka kam karkhana, kane kam dei shaphang ka jingangnud ne ka jingsngew sarong ïa ka ri. Ka dei shaphang ki jingïohnong bad ki ïew ki hat. Ka jingpynkit ïa ki mar lyngba ki wah ka kham duna dor, ka kham khuid bad ka nang stet katba ki jaka pynpoi mar ba bun jait ki sdang treikam. Ha ka jinglong ha kaba ki nongbei tyngka ha ka pyrthei ki bishar bniah ïa ki rukom pynpoi mar ym tang na ka bynta ka jingtreikam kaba bha hynrei na ka bynta ka jingktah jong ki ïa ka mariang, ka jingkylla sha ka jingkit lyngba ki wah ka ai ïa ka jingmyntoi kaba kongsan. Ka jingbud ryntih ïa ka carbon ka la kylla long ka mat kaba kongsan, kaba pynlong ïa ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um hapoh ri kaba kham bha bad kaba kham ïaineh na ka bynta ki jingpynpoi mar jong ka juk mynta. Ka jingkit ia ki mar lyngba ki wah, ka ai ar bynta ki jingïohnong kiba long ka jingduna ka jinglut jingsep bad ki kyrdan Environment, Social and Governance (ESG) ba kham biang.
Ka jingïohnong ha ka imlang sahlang ka long kaba shisha. Ka jingduna ki trok ka mut ka jingduna ki jingjia aksiden, ka jingduna ka jingeh ha kaba maramot ïa ki surok, ka lyer kaba khuid, bad ka ïoh ka kot kaba kham khlaiñ ha ki jaka nongkyndong. Bun ki shnong kiba don harud wah kiba la shaniah mynshuwa ha ka jingkit lieng ne ka kam khaïi pateng barit baria ki lah ban shem ïa ka jingthmu kaba thymmai ha ka jingkyrshan ïa ki kam kit mar, ka jingpynïaid, ka jingbuh mar, bad ki jingshakri ha ka kad lieng hapoh ri. Kane kam dei ka jingai sngewbha. Kane ka dei ka khaïi pateng kaba lap biang ïa ka jingmut jingpyrkhat kaba shemphang.
Hooid, ki jingeh ki dang sah. Ka jinglong jong ka aïom ka ktah ïa ka jinglah ban ïaid ki lieng. Katto katne ki jaka ki donkam ban tih ïa ki wah man ka por. Ki lieng ki long kiba duna. Ka jingïatreilang jong ki jaka treikam ha kylleng ki Jylla, ki Kad lieng, bad ki Tnad Sorkar Pdeng ka long ka jingeh. Hynrei ka Sorkar ka dang ïakhun pyrshah ïa kine-lyngba ka jingtih ïa ki trai jong ki wah, ka jingpynïar ïa ki jaka treikam ba bun rukom, ka jingbuh ïa ki atiar polisi kum ka Inland Vessels Act, kaba ïarap ïa ki jaka buh lieng shimet ha ki National Waterways, & kaba kham bud ïa ki kyndon kiba ïadei bad ka mariang hapoh ka ‘Harit Nauka’ ban pynshlur ïa ki nongpyntreikam ban bud ki rukom treikam ba kham khuid, Ki atiar digital kum ka CAR-D (Cargo Data Portal), ka Jalyan & Navic, ka Jal Samriddhi, ka PANI, ka Naudarshika (National River Traffic and Navigation System) ki rynsan bad ki rukom buddien ïa ki lieng ki pynsuk ïa ki jingtreikam bad pynduna ïa ka jingkulmar.
Ha ka pyrthei baroh kawei, ka rukom ka long kaba shai. Ka wah Danube bad ka wah Rhine ki kit ïa ki mar jong ka Europe. Ka India, kaba don ia ka rynsan jong ki wah kiba kham lah ban ïaid lieng, ka don ha ka jaka kaba kyrpang. Katba ka India ka dang pyrkhat jur ban long net-zero ha u snem 2070, ki lad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um kim long kiba lah ban jied. Ki long kiba pdeng. Ki buh dak ha man la ka synduk: ka jingtreikam, ka ïoh ka kot, bad ka jinglong jingman jong ka mariang. Ki jingkheiñ ki long kiba shai, ka jinglong ka suiñbneng ka long kaba ym lah ban ïaleh pyrshah, bad ka jingmut ha kaba ïadei bad ka kolshor ka long kaba ym lah ban len.
Ha ka India Maritime Week 2025 ha Mumbai ha u bnai Risaw, 2025, ki nongthaw polisi – ha ka pyrthei & ha ka thaiñ, ki riew shemphang ha ka kam pynpoi mar – kito kiba la kiew ha kane ka kam bad kito kiba don jingthmu ha kane ka kam, ki Sorkar, ki nongbei tyngka, ki riew shemphang ha ka kam duriaw, ki nongsumar mariang bad kiba sngewtynnad ïa kane ka kam kin ai ïa ki jingmut jong ki ban pynwandur ïa ki sienjam ban wan ha kane ka kam. Kan pyni ïa ka lawei jong ka jingkit jingbah mar lyngba ki wah kiba -kumno ka Ganga, ka Brahmaputra bad kiwei kiwei ki jaka shong um ki lah ban long ka nongrim jong ka ri India kaba kham jyrngam bad kaba kham tbit. Ki wah ki tei ïa ka imlang sahlang jong ngi. Da kaba pdiang ïa ka pateng kaba riewspah jong ngi bad pynïasoh lang ïa ki rukom treikam ba bha tam ha ka pyrthei, ka India ka la pynkhreh ban tei ïa ka ïoh ka kot kaba ïaineh lyngba ka rukom pynkit mar ha ki jaka shong um ba la pynthymmai. Namar ka jingïaid shaphrang ki kam jong ngi, ka um mynta ka tuid ha ka liang jong ngi-ka pynkupbor ïa ka lawei jong ki kam pynpoi mar ba kaba khuid.
(U nongthoh u dei u Secretary, Tnat Ports, Shipping and Waterways).