Ka jingïaid rally pyrshah ïa ka jingkyrduh bad ka jingshoh briew

- Kyrsoibor Pyrtuh

0

Ka jingïakhih paidbah halor ka jingkyrduh kam ka long kaba dei, tangba kha ma kha la pynthohbria ïa ka da ka ki riewshongshit kiba shoh ïa ki briew kiba luilui ha lynti syngkien kynthup ïa ki nongthoh kot khubor. Nga pynrem jur ïa kane ka kam shoh pynmynsaw briew da ki riewshongshit bad ryngkat lang bad kiwei nga pynrem ruh ïa ka jingkren khlem jingkitkhlieh jong u Deputy Chief Minister uba shu kyrpad ïa ki nongpynlong rally ba kin tehlakam ïa la ki jong ki khynnah. Nga kwah ban ong ba ki jingïakhih kin nang bun khamtam hadien u snem 2023 bad ka dei ka kamram jong ka Sorkar ban pynneh ïa ka shongsuk shong shngaiñ bad ban ïada ïa ki briew bad jingdon jingem. Nga ban jur ha ki nongïalam jong ka FKJGP ba tang ban shu pan mab kam pat biang bad nga kyntu ba ki dei ban pynrem bad aiti ïa kito ki riewshongshit ha ka kti jong ka aiñ.
Ha ka step kaba bud, u paralok uba trei shabar Jylla u la phone bad kylli kaei kaba jia? Bad u ong ba ki paralok jong u ha Ri-thor ki pyrkhat ba ka dei ka jingïakhih jong ki nongtrei nongbylla kaba ju jia kylleng ki jaka bad ki mutdur ba ki dei ki nongbylla kiba la shah beh kam kiba thwet bad tied ïa ki trai nongaikam kat haba shem. Phewse, ka dei ka sngi kaba sniew ïa ka shnong Laitumkhrah bad Shillong, ka ding ka klang dang step phyrngab ban bam duh ïa ka ïew Shyllong baroh kawei bad ha shiteng sngi ka jingshoh pynmynsaw briew kaba la buh ïa baroh ha ka jingdukha bad jingduh nong kaba da ki klur tyngka lada kheiñ lang.
Ka jingkyrduh kam ka long ka jingeh kaba ktah jur mynta, hynrei ym lah pat ban ïakren la ka jong namar ka ïasnoh bad ka synshar bad ka ïoh ka kot. Ka jingshisha ka long ba ka Jylla Meghalaya ka la hiar arsut sha ka jingduk tasam kumba la jia ha ki Ri Latin America ha ki snem 1980. Haba ïakren ïa ka ïohkam ïohjam ha Meghalaya kaba wan hakhmat duh ka dei ka kam Sorkar bad ngi dei pat ban tip ïa ka jingshisha ba ka Sorkar kan ym lah ban thaw kam palat ïa ka 15% ne 15 na ka 100 ki kam ki jam. Nangta 80% ka kam Sorkar ka dei kaba la mang tang na ka bynta ki Khasi-Jaiñtia bad Garo, katba 20% pat la bynta hapdeng ki OBC bad kiwei. Kane ka mut ba ki Khasi-Jaiñtia bad Garo ki ïabhah hapdeng jong ki halor ka ïohkam ïohjam bad kiwei kiba nabar bad wat ki nongshong shnong ba neh ki bym dei ki Khasi ne Garo kim lah satia ban tuh ïa ki kam ki jam ha ka Jylla
Kaba ar, kiwei pat ki kam ki jam ki don ha ki jaka treikam ne kam khaïi jong ki riewshimet ne ki kompeni. ñiuma ka Jylla Meghalaya kan ym lah satia ban pynmih shibun ki mar ki mata kumba long kiwei ki Jylla kiba heh bad ka Meghalaya ka long kaba rit bad kan ym lah ban shna ïa ki kharkhana pynmih mar kiba heh. Ki nongaikam shimet ha ka Meghalaya ki dei kiba pynïaid ïa ki kharkhana kiba rit ne kiba pdeng, kum ka suh ka thaiñ jaiñ, ka shna jam, nangta ki Contractor kiba shna ïing, surok bad jingkieng. Ki don ruh ki nongkhaïi kiba shalan ïa ki mar rep bad kiwei, kiba pynbiang ïa ki jingdonkam jong ki briew, ki nongpynïaid kali-motor kiba ïaksiad dohïap ban im ja. Ki don ruh kiba seng ki dukan heh ban pynïaid ïa ki mar jong ki kompeni ba heh jong ka pyrthei bad ki samla sengkam lajong, hynrei kine kim pat lah satia ban seng nongrim ne pynkhraw ïa ka ai kam ai jam. Nga ïaroh ïa ki nongsengkam lajong kiba trud ka maw ka dieng ban pynïeng ïa ka khaïi pateng bad kiba noh synñiang shikatdei sha ka ïoh ka kot. Hadien ba la pyntrei kam ïa ka single window policy ha ka snem 1997, la seng bun tylli ki kharkhana dewbilat bad ki kharkhana saiñ dewïong. Ka jingkylli ka mih haduh katno kine ki kharkhana ki la lah ban ai kam ïa ki samla ka Jylla ha kine ki 25 tylli ki snem? Katba ngi dang bitar bad ïashoh briew, ki nongsynshar jong ngi pat ki ïabun kam ban ïa pyrkhat ban aiti noh ïa ka Mawmluh Cherra Cement Limited (MCCL) sha ka kompeni ki riewshimet na bar Jylla bad shen u Bah Wailaidmiki Shylla, u khliehduh jong ka MCCL, un sa leit sha Kolkata ban ïakren pynbeit bad ka Bhavika Commercial Private Limited. Ka MCCL kaba long ka burom bad ka pliang ja ka Ri Sohra ka la khreh la khrum mynta ban shah die ha ka ïewbah (ym dei ka ïewbah Sohra). Kaei ka ban jia hadien ba la aiti ïa ka MCCL sha ki riewshimet? Katno ngut ki ban sa shah pynduh kam? Hato kin thaw ki kam thymmai na ka bynta ki nongshong shnong ka Ri Sohra bad Jylla?
Katkum ka sorjamin halor ka ïohkam ïohjam ba la pynlong da ka Centre for Monitoring Indian Economy 2022, la shem ba ka Jylla Meghalaya ka dei ka Jylla kaba duna tam ha ka jingkyrduh kam. Watla ka sorjamin ka ong kumtei, ka ïohkam ïohjam ha Meghalaya ka long kaba khih phaloh bad ka bym thikna. Ha Meghalaya ka mat kam dei tang ka kyrduh kam, hynrei ka dei ruh ka jingban beiñ ïa ki nongtrei nongbylla. Ki nongtrei ki ïoh bainong kaba poh tam, kim ïoh shuti bad kiwei ki hok jong ki. Ka jingartatien ba ki nongtrei ki lah ban shah beh kam ha kano kano ka por ka pyndukha ïa ka mynsiem bad kane ka ktah ïa ka jingim bad ka ïing ka sem. Naduh ki nongtrei contractual haduh ki security guard, ki nonghikai private bad kiwei ki shah ban beiñ ha ki nongaikam.
Nga ban jur ba ka jingkyrduh kam ka dei ka mat kaba khia bad kaba pynkha sa ïa kiwei pat ki jingsniew ha ka imlang sahlang, kum ka jingdih drok, ka tuh ka thiem, ka kam die met bad kaba kham sniew ka long ba don ki riewshim kabu kiba thong ban ai kam ïa ki kynthei lada ki kloi ban ïaleh awria bad ki. Hato ki kam ki jam ha ka Jylla la tuh noh da ki briew kiba na bar ne kita ki “mynder”? To ngin ïa peit ïa ki katto katne ki dak jingkheiñ- Katkum ka khanasamari 2011, 61.25% ki nongshong shnong ha ka Shillong Urban Agglomeration ki dei ki Hynñiewtrep bad Achik. Kumba 95% ka shuki ha ïingdorbar thawaiñ ka dei kaba la bhah kyrpang ïa ki Hynñiewtrep bad Achik bad kane ka mut ba ka bor synshar bad bor pynïaid ïa ka khaïi-pateng ka don ha ki kti jong ki tribal ka Jylla. Ka Reservation Policy ka kdew ba 80% ki kam Sorkar la bhah kyrpang na ka bynta ki Khasi-Jaiñtia bad Garo. Kumba 90% ki jaka ha ka Jylla ki hap hapoh ka Sixth Schedule bad la pynïaid ïa ka shnong ka thaw katkum ki riti ki dustur tynrai. Nangta ka don sa ka Land Transfer Act 1971 kaba khanglad ïa kiwei ki jaitbynriew ban longtrai halor ka khyndew, tangba kane ka Aiñ ka la tlot bad ym don uwei ruh uba patiaw ïa kane bad uba peitngor ïa ka jingnang bun ki khun Hynñiewtrep bad Garo ki bym don shuh la ka jong ka khyndew.
Namar mynta ba nga la rai ban aireng ha ka elekshon 2023, sngap ngan ïathuhkhana ïa phi- Mynta la lai bnai tam nga la don ha madan bad rung na kawei ka thliew ïing bad sha kawei pat ban ïalap elekshon, ngan ïathuh ïa phi ba ka Jylla jong ngi ka duh nong palat hi liam. Nga ïakynduh shibun ki samla na ki jaitbynriew bapher, kynthup ki samla khasi kiba trei sha bar Jylla bad na kane nga sngewthuh shai ba ka Jylla ka duhnong shikatdei. Ngi duh ym tang ka jingstad jong ki, hynrei ngi duh ruh ha ka ïoh ka kot namar kine ki samla ki noh synïiang sha ka Nongbah ba ki shong leit trei. Ha kajuh ka por nga ïohi pylleiñ ïa ka jingshyrkhei jong ka jingkyrduh kam, ba na ki 10 tylli ki ïing kiba nga rung man la ka sngi, 3 ne 4 ïing ki don ki khun kiba dang ap bam na ki kmie ki kpa kiba la shongthait na ka kam. Ah! Kaba i sangsot shisha bad kaba ima kane.
Kaei ka lad bad ka buit ban weng ïa kane ka jingeh kyrduh kam? Ban shoh ban dat briew kam dei ka lynti. Kaba donkam ka long ban wanrah ïa ka treikam treijam kaba hok bad kaba ai jingkheiñ. Ban thaw ki kam ki jam bad ka dei ka kamram jong ka Sorkar Jylla ban kyrshan ïa ki nongsengkam bad ban kyrshan mar kumjuh ïa baroh khlem da leh shilliang khmat ïano ïano ruh. Ban kyntiew bad pynbha ïa ki sap bapher jong ki samla. Hynrei lait noh ka Don Bosco Training Institute, kiba bun kiwei pat ki jinghikai buit treikam ïa ki samla la aiti sha ki kompeni kiba na bar. Kumta kine ki nonghikai kiba na bar kin hikai kumno ïa ki jait kam kiba donkam ïa ka jingtip bad jingstad tynrai? Ka long kaba kongsan ban teh lakam ïa ka jingwan buhai shnong kiba nabar bad ban pyntreikam hok ïa ka aiñ kaba ïadei bad ki nongbylla kiba wan na bar Jylla bad ban burom ïa ki hok jong ki.
Ngan pynkut ïa kane ka jingthoh da kine ki kyntien-
Ka jingkyrduh kam ka dei ka jingeh
Kaba nangkiew-nangkharoi kat nangmih ki sngi
Kumjuh ka jingdom, jingbitar bad jingdukha mynsiem
La khot ïa ka ‘ïalang-ïa ïaid paidbah
Don kiba wan da ki motor heh
Kiwei ki wan da ki taxi kamai
Kiba bun da ki bus passenger
Ban khlei ki sur dawa kam dawa jam
Kiwei pat ki wan kum ki riew shitkhlieh
Ban shoh ban dat ïa ki lui lui ha lynti- syngkien
Tang ban pynklet ïa ki jingeh, ka bamsap bad jingmutlop ka Sorkar kynrad.
Ki pulit ruh ki phai da ka lyngkdong
Katba ki lui lui khlem daw ki shah bom shah tangon
Ki Myntri Sorkar, MLA bad ki heh ki haiñ
Ki jied ban phai da ka lyngkdong
Ki phai da ka lyngkdong na ka jingeh, jingkyrduh kam
Ki phai da ka lyngkdong na ki jingshoh pynmynsaw briew
Ki phai da ka lyngkdong na ki paidbah ba shah pynmong.
Sngewsih ba ka pulom ka jingïakhih
Ka pulom namar ngi phai da ka lyngkdong ïa ki jingshisha
Ngim treh ban sngewthuh ne pdiang kumba ka long
Kumta ki nongaikam kiba khñoit beiñ
Ki nongthaw kam kiba long ka daw jong ka kyrduh kam
Ki kmen ba ki la lah ban pynphai ïa ki da ka lyngkdong.

Leave A Reply

Your email address will not be published.