Ym lah ban len ha kine ki sngi bun na ki samla pule ha ka jylla ki hap ban mad ïa ka jingjynjar jong ka jingkyrduh kam kyrduhjam bad bun ruh na ki samla kiba la pyndep ïa ki kyndan bapher bapher kynthup ïa kito kiba la pyndep ha ki kyrdan kiba heh ruh ki shu hap ban trei katba ïoh ei katba kim pat ïoh ïa kata ka kam kaba kham biang lane ka kam sorkar kumba baroh ki khmih lynti.Lada peit katkum ka jingong da u Myntri Rangbah ka jylla, ki don haduh kumba 70 hajar ngut ki samla kiba ju pynïasnoh ïalade bad pynrung kyrteng ha ka lad ïohkam ïohjam bad ong ruh ba lehse ha ki 10 snem ban wan kin sa don ym duna ïa ka 80 – 90 hajar ngut ki samla kiban pynrung kyrteng thep kam ïalade.
Kumta, u ong ba lada phai sha ka kam sorkar ki don tang kumba 1500 – 2000 tylli ki kam kiba ïadei bad ka sorkar lane lah ban ong ba ki dei kiba hap ban pyndap, kaba thew bad mut ba kin don pat haduh kumba 68 hajar ngut kiwei pat ki samla kiba yn ym lah ban ïoh kam namar ka jingduna eh ki kam sorkar kiba lait thylli. Kumta u ong ba dei na kane ka daw ba ka sorkar ka pyrshang ban wad da kiwei pat ki lad ki lynti khnang ban thaw ïa ki lad ïohkam ïohjam na bynta kito kiwei pat ki samla kiba ym lah ban ïoh kam sorkar.
Ym lah ban len ha kine ki sngi, wat ki samla kiba la nang la stad ki la hap ban shu shong khlem kam namar ka jinghiran ka ïohkam ïohjam. Katba nang mih ki snem ka jingjyllei ki samla kiba la nang la stad ka la nangjur. Ka jinghiran ka ïohkam ïohjam ha kane ka Jylla ka long ruh namar ba ka Jylla kaba rit ka bym don satia ïa ki karkhana ai kam kumba long sha kiwei kiwei ki jylla ha kaba ki samla wadkam ki kham ïabeh ban trei ha ki Kompani namar ka jingsiew kaba heh watla ki hap ban trei shitom. Lah ban ong, da ki hajar ngut ki samla na kane ka jylla kiba la hap ban jngai na la ïing tang namar ban leit wad jakpoh sha kiwei pat ki jylla namar ka jinghiran ka ïohkam ïohjam ha kane ka jylla.
Ka jingkylli ka mih hangne, hato ka sorkar jylla ka lah ban ban aikam aijam ïa baroh ki samla kiba la pyndep ïa ki kyrdan pule kiba kham shalor. Lah ban ong ka long kaba eh ba ka sorkar kan lah ban ai kam ai jam namar ba ka jingroi jong ka jingbun paid ka la nangkiew katba nang mih ki sngi bad ki por. Ynnai ïa kren lei lei ïa ka lawei jong ki khynnah pule kiba dang don ha ki skul ha kaba peit shi synpeit la iduh jingkyrmen, namar khamtam kum ha ka Nongbah Shillong bad wat ha ki jaka nongkyndong ruh ha kine ki sngi tang kawei ka skul pule ka la don da ki hajar ngut ki khynnah pule.
Ban ïakren lei lei ïa ki samla kiba la pyndep tang ïa ka degree ruh da ki phew hajar ngut ki dang don kiba shong khlem kam khlem jam ha kaba ka sorkar kam lah satia ban ai kam ai jam. Lah ruh ban ong ba ka long shisha kaba shem jingeh ba baroh ki samla pule kin ïoh ïa ki kam sorkar kiba ha kine ki sngi tang ïa kawei ne ar tylli ki post ki nongthepkam ki la kot da ki hajar ngut. Ka long pat kaba sngewsih ban ïoh sngew ne tip ba ka jylla jongngi ka dang duna ïa shibun ki samla kiba la pyndep ha kiwei pat ki kyrdan ha kaba dang don ki kam ba ki briew na ka jylla kim pat lah ban trei ha kaba la hap ban wan na ki briew kiba shabar ka jylla kaba buh ïa ka jingduh jingkyrmen ïa ki khun samla ka jylla.
Shano ki polisi treikam ka Sorkar, watla kane ka jylla ka long kaba riewspah ha ka jingdon ïa ki jaka jngohkai pyrthei kiba la ai sngewbha da ka mariang. Haoid ym lah ban len, watla ka jngohkai pyrthei ka la kiew bha ha ka jylla pynban tang khyndiat ngut eh kiba lah ban ïeng ha la ki jong ki kjat. Lah ruh ban ong ba wat lada ka sorkar kam lah ban ai kam aijam ïa baroh ki samla kiba la pyndep ïa ki kyrdan kiba kham shaneng, hynrei ka sorkar ka donkam hi ban shim khia na ka bynta ban thaw ïa ki polisi bapher bapher kaba long shi bynta kum ka jingplie lad plie lynti ïa ki khun samla ha ka ïoh kam ïoh jam.
Ryngkat ki Polisi ban pynrungkam ïa ki khun samla la donkam ruh ba ka sorkar kan thaw ruh ïa ki lad jingïarap na ka bynta ki khun samla da kaba ïarap lyngba ki skhim sorkar bapher bapher, khang ba na ka bynta kito ki samla kiba ym donkam donjam ka long ka lad ka kabu ïa ki ba kin lah ban ïeng ha la ki jong ki kjat.
Lada phai ruh ha kine ki sngi lah ban kubur ruh ba ka long shisha ki sngi ba la kyrduh ïa ki kam ki jam, hynrei ym lah pat ban len ba dang bun ki kam ki jam ba la hap ban wan trei da ki bar jylla. Kum ka nuksa tang ïa ka kam misteri haba pyntrei ïa kino kino ki kam kiba la kham heh la hap ban wan rah ïa ki briew kiba nabar namar shem jingeh ïa ki samla kiba la tbit ban trei wat kum ha kitei ki jaidkam ruh khamtam haba donkam ban trei bad ki kor ki bor ka juk stad mynta.
Bun ruh na ki samla ki dang lehraiñ ruh ban trei ïa ki kam kiba kham poh namar ba ki don ka jingsngew ba ka kyrdan kaba ki pule kam ïahap shuh ïa ki kam barit baria. Hynrei bunsien pat ki samla kim juh phohsniew da kaba trei ïa ki kamrit kam ria ruh ka long kawei na ki lad ban aikam ïa ki samla ba kin lah ban ïeng hala ki jong ki kjat. Ka jingkylli ka mih ruh hangne, balei ba ka jylla jongngi ka jyllei da ki mynder ha baroh ki bynta jong ka nongbah Shillong ne wat sha ki jaka nongkongdong, ka daw kaba kongsan ba bunsien ngi ki kum ki samla ngi don ka jinglehrain ban trei ïa ki kam rit kam ria. Bunsien pat lada jyllei ki bar jylla ngi ïa ud bad ngi ïa kynshi kyneh ba ka sorkar kam shim khia ban ïada ïa ki mynder.
Khatduh eh, kum ki samla kiba la shai bad kiba la nang la stad ngi dei ban don ïa ki buit ym tang ban shu ïa pyrta ba ym donkam donjam, hynrei ngim dei ban shlur ban trei la ha kino kino ki kam baheh ne barit. Dei tang lada ki samla ki don ïa ka mynsiem ban trei bad ban tip lut ïa baroh ki jaid kam lah ban kyntiew ïa ki khun samla ha ka ïoh kam ïoh jam ne ka long ruh ka lad ba ngin khanglad ïa ki briew kiba nabar kiba thmu ban wan rung sha ka jylla lada kum ki samla ki tip lut ïa baroh ki jaid kam.
