Ha ka imlang ka sahlang ki don lai tylli ki mat kiba kongsan eh kata ka imlang ka sahlang (Social) ka ïoh ka kot (Economics) bad ka synshar khadar (Politics). Ha kaba nyngkong u khun bynriew um pat donkam ïa kata ka synshar khadar, hynrei namar jong ka jingïaid shaphrang jong ka jingbun briew la donkam ban don ïa ka synshar ka khadar ne ka Politics kumba long ha kine ki sngi kiba mynta. Nyngkong eh ki briew kim donkam wat ïa ka pisa hynrei ki shu ïa kylliang ia ki jingbam bad kiwei pat ki tiar ba ki donkam (Bartar system). Hynrei katba nangïaid ka por la donkam ban don ïa kata ka bynta ne ka medium kaba lah ban long lang ka nongkylliang ïa baroh ki jingdonkam bad kata ka dei ka pisa. Namar kata ha kine ki sngi ngi donkam ban don ïa ka bor treikam bad ïa kane la peit da kata ka bor synshar ne ka Politics. Ki paidbah ha kine ki sngi kim dei ban sngewthuh bakla ba ka Politics ka dei ka pisa. Hynrei ym lah ban len ba ka pisa ka dei pynban ka POLITIK. Haba baroh ki kwah bor kumno keiñ ki dang lait pat na kata ka bamsap?
Yn nai da ïakren eh ïa kata ka bamsap hapoh ka ri India, hynrei hangne ha ka jylla Meghalaya ruh bun ki paidbah ki la ïakylla bam sap lut. Ka jingbamsap ka la kiew haduh ki riew madan ne “grassroot”. Ki paidbah ki sngew ba ka long ka kam kaba shitom ïa ki ban ïashimbynta ha ka jingjied ia ki nongmihkhmat jong ki, hynrei ynda ha ba la pynbamsap ïa ki da ki nongmihkhmat kiba theh da ka pisa puk puk, ki paidbah khamtam ha ki thaiñ nongkyndong ki peit khmat kliaw lano ba kata ka por election kan wan biang khnang ba kin ïoh bynta ha ka kam bamsap. Hato lah mo ban ïoh pat ïa ki nongmihkhmat kiba khuid ba suba haba ki paidbah hi kim sngewthuh ïa kata. Ka jingïakhih pyrshah bamsap jong u Anna ha ki snem kiba la leit ka la saphriang ha baroh kawei ka ri India, hato kane kala kut noh tang katto. Kane ka jingïakhih bamsap ka dei ban long ka jingiakhih kaba jur bha khamtam lei ha la por shuwa jong ka Election bad ha ka por Election khnang baki paidbah kin sngewthuh kaei kata ka bamsap.
Ka jingbatai halor ka Politik, la ong ba “ka dei ka bor ban pynlong ïa kiwei ban leh ïa kaei kaba kita kiba don ha ka bor ki donkam”. Ym lah ban len ba ka politik ka dei shisha ka bor bad kumjuh ruh ka pisa ka dei shisha ka politik, da ka pisa la pynlong ïa ki paidbah ban jied ia ki nongmihkhmat jong ki, ha ka bor jong ka pisa ki nongmihkhmat kiba don ïa ka ki shah jied bad ïoh ban bat ïa ka shuki jong ka bor. Ka long kaba sngewsih bad kaba ktah haduh katta Ki kyrtong MLA/MDC haman la ka Election ki la Invest ne theh baiseng ishyrkhei bha da ka bor jong ka pisa. Ki heh saipan ki la pynkylla long Business ne mar khaiï ïa ka Election. Naduh ka Election MLA, MDC bad ha ka Elction MP ruh la ïohi ïa ka jingtreikam borbah jong ka tyngka.
Lada don ka tyngka wat kito kiba ym don jingshemphang ei ei shaphang ka shynshar khadar ruh kim salia ban mih ban ai aireng. Hooid baroh kim lah ban lait na ka pisa hynrei ym pat haduh u pud ban pynlong kam Khaïi ne Business ïa ka kam shynshar khadar. Ka jingtheh pisa jong ki heh saipan na ka bynta ban jop ha ka Election ka long beit ba kin kurup ïa ka bor synshar bad hadien hane ynda la wan ha ka bor synshar sa shna ki aiñ kiba lai phew jait ban pynmih ne khyllie ia ka jingduh baroh. Hato lada kano kan dang ïai bteng lah mo ban ïaleh pyrshah ïa ka jingbamsap?
Namar kata ban wanrah ïa ka jingïakhun pyrshah bamsap kaba jop donkam ban pynsngewthuh ïa ki paidbah ban tip kaei ka bamsap.Ka jingbamsap ka wanrah ïa ka jingdkoh jong ka jingïaid beit jong ka synshar khadar namar ba ki nongmihkhmat kiba bamsap ki hap ban khyllie jinglut ïa baroh ka pisa pisa kaba ki la pynlut ha ka por election. Ngi ïohi ïa ka jingkiew dor jong ka bam ka dih hapoh ka ri bad khamtam ha ka jylla jong ngi kane ka dei ka jingmih na ka jingbsamsap kaba ki paidbah ki ïadonbynta lang.
