L ada don kiba kwah ban peit ïa ka data (jingbatai sani lyngba ki jingtih bniah) shaphang ka jinglong ka mariang ha Byrnihat kin ïohi ba mynta kane ka jake ka long kaba pynmih tam eh ïa ka lyer kaba long bih na ki karkhana kiba la seng ha kato ka jaka naduh u snem 2011 ter ter haduh mynta. Ha kito ki por ka sorkar Congress ha Delhi ka la pynshlur ïa ki kompeni bapher bapher ba kin wan seng karkhana ha ka jylla shatei lam mihngi da ka jingkhmih lynti ba kita ki karkhana kin pynmih kam na ka bynta ki samla ha kine ki 7 tylli ki jylla shatei lam mihngi.
Bun ki kompeni ki la wan seng karkhana ha Meghalaya bad Assam namar kine ki jylla ki long kiba kham suk ka leit ka wan bad kham duna ruh ki lehnoh ha kato ka por. Ka jingeh ka long ba kita ki karkhana kiba la seng ha baroh ar jylla ki long kiba pynmih ïa ka lyer kaba long bih. Ka Byrnihat lah phiah hapdeng ka jylla Assam bad Meghalaya. Kumba long mynta ka lyer bih kaba la tap tyllep ïa ka Byrnihat ka wan na baroh ar liang – na ka liang kamon bad kadiang Haba ïaid na Shillong sha Guwahati ka liang kamon jong ka Byrnihat ka hap hapoh ka jylla Assam bad ka liang kadiang ka hap hapoh ka jylla Meghalaya. Bad ha baroh arliang surok ki don ki karkhana kiba pynmih ïa ka tdem kaba long bih na ka bynta ki briew kiba shong ba sah sha kato ka thain.
Mynta lah bun snem ki briew kiba shong ba sah ha Byrnihat bad ki shnong kiba shajan kim ju ïohi shuh ïa ka suiñ bneng kaba khuid lane ïa ka sngi ruh. ïa ka suiñ bneng lah tap da u pum-pum uba shu sahkut sah bad miet bad sngi. Kane kam dei ka suiñ bneng kaba ka mariang ka ai ïangi ki khun bynriew. Kumba arphew snem mynshuwa ka lyer shato ka khuid bad ka suiñ bneng ruh ka khuid khlir khlir. Mynta pat ki nongshong shnong ki hap ban ring mynsiem da ka lyer bih.
Te haba ngi kren shaphang ki riti ki dustur ngi lah dei ban kylli ïalade lada ka dei ka riti ka dustur jongngi ki Khasi-Pnar ban leh ïa kano kano ka kam kaba ïaid pyrshah ïa ka mei mariang? Bunsien ngi ïohsngew ïa kito kiba dei na ka niam tynrai ba ki kam ïalade kum kita kiba pynneh pynsah ïa ka riti ka dustur. Balei pat keiñ ba ki sngap jarjar haba ka sorkar ka ai lad ïa kita ki karkhana kiba pynmih ïa la lyer kaba long bih ba kan pyniap suki ïangi baroh? Ngi tip bha ba kane ka jylla jongngi bad baroh kawei ka jylla bah shatei lam mihngi ïa kaba khot ka bio-diversity hotspot lane ka jylla kaba don kham bun ki jait khlaw, ki jait jingthung bad ki jait mrad bad ka long ruh ka jylla kaba ym lah ban shim ïa ka lyer jakhlia kaba ki pynmih ki karkhana thaw nar-rot bad kiwei kiwei de ki karkhana. Ngi tip bha ruh ba kita ki coke unit lane ki karkhana kiba pynkylla coke ïa u dewiong ki dei ruh kiba pynlong bih ïa ka lyer. Kum kine ki coke unit ki bun bah ha East Jaintia Hills bad wat la ka National Green Tribunal ka la khang ïa ki, hynrei ki kontraktor ki dang ïai pynïaid tuh ïa ki karkhana jong ki namar ba jur ka jinglalot ban ïohnong ïalade shimet.
Related Posts
Ha u snem 2023 kawei ka skul na Byrnihat ka pynlong ïa ka jingïalehkai sport bad ki khynnah skul kiba mareh bad leh ïa ki kam kilan met bun jaid ki la ïoh kem pang syndet bad ki la prie na ka daw ba ki rung mynsiem da ka lyer kaba long bih. U nongpynïaid ïa kata ka skul u la kren pyrshah ïa ki karkhana kiba pynmih ïa ka lyer bih. Hynrei kaba phylla ka long ba don katto katne ki seng bhalang kiba mih shakhmat ban ïai ïada ïa kita ki karkhana kiba pynmih ïa ka lyer-bih.
Kawei ka jingwad jingtip ki saintis (research) jong ka Centre for Science and Environment ka shem ba ka jylla Meghalaya kan sa poi ha u pud uba kan sa kylla rang tyrkhong ha ki snem kiban wan. Wat mynta ki ruh ki saintis ki shem ba kumba 747 tylli ki tlong um kiba bsa um ïangi haduh katto katne snem mynshuwa, mynta pat ki la sdang ban tyrkhong.
Tip ngi kum ka jaidbynriew ngi ap haduh ban da poi kata ka nemsniew ne ngi hap ban leh eiei noh? Balei keiñ ba ki nongpynïaid shnong ha Byrnihat bad ki shnong kiba shajan ki sngap jarjar ha ka jaka ban dawa ba dei ban khang noh ïa kita ki karkhana kiba pynmih ïa ka lyer bih? Mynt aba lah wan ka seng VPP ha Khasi Hills District Council ngi kyrmen ba ka Executive Council (EC) kaba thymmai kan shim khia ïa kane ka kam bad kan dawa ruh ban khang noh ïa ki karkhana kiba ïaid palat pud. Hato kito ki trai karkhana ki ai kam haduh katno ïa ki Khasi-Pnar ïa kaba ki kam ba kin leh ha ka por ba ki pan jingbit ban sengi ïa ki? Ha ka por ba ki wan seng kam khaïi ha Byrnihat ka sorkar kmie ka la pyllait ei ïa ki khajna baroh. Wat ka bor ding ruh ki ïoh ban siew duna. Bad dei namar ka jingtan bording eh kine ki karkhana ba ka MeECL kam lah ban pynbiang ai ngi ki paidbah ka jylla ïa ka bording ba thikna.
Kine kiei kiei ki donkam ïa ka jingïathir bad ïa pyni na ka liang ki paidbah. Lada shu shaniah eh lut tang ha ka sorkar te imat ka mariang jongngi kan ym lah shuh ban kit ïa ka jingkit ban pynkhuid ïa ka lyer kaba long bih bad ïa ki um ki wah ruh kiba lah kylla long nala lut. Dei kine kiei kiei kiba ngi dei ban ïa kitkhia bad kiba dei ruh shibynta jong ka riti ka dustur jongngi ban sumar ieid bad sumar khuid ïa ka mariang.