La kut ka por jong ka jingdum-Shem ki kam dewïong ha India ïa ki jingshai ka roi ka par
Pralhad Joshi

Ha une u snem ba 75 hadien ba ngi la ïoh ïa ka jinglaitluid, u Myntri Rangbah Duh u la kyntu ïa ngi ba ngin ïawan lang ban rakhe ïa ka ka Azadi ka Amrit Mahotsav bad ban pynkylla ïa kane kum ka jingïakhih paidbah. Ka India ka la ïaid ka lynti kaba jrong ha kine ki 75 snem ba la dep. Hynrei ki kam kiba ïadei bad u dewïong, ki la shem ïa ki jingkylla tang ha kine ki 8 snem ba la dep. Ki kam kiba ïadei bad ka bording bad ki karkhana ha India ki la mad ïa ka jinglong kaba kyrpang mynta. Namar ka jingkhluit tasam ka sngi, bad ka jingkiew ki karkhana ha ka jingbteng ki kam ka ïoh ka kot hadien ka khlam kaba la ktah ïa baroh kawei ka pyrthei, ka la don ka jingdawa ban ïoh shuh ïa ka bording. Namar ki jingpynkylla jong ngi, mynta ngi la long kiba khreh bad kiba sngewshngain ba ngin ïakynduh ïa kane ka jingeh bad pynkylla ïa kine ki jingeh sha ki kabu. Ki bynta jong ki kam dewïong ha kaba ïadei bad ka bording ha India ka long kaba khraw. U dewïong u long kum ka tyllong jong ka bor jong ka India.
Hadien ka jingbun ka jingpynpoi bording elektrik sha ki longiing ha kine ki 8 snem ba la dep, hadien ka jingtrei ki karkhana baroh shi sngi, hynniew sngi shi taiew, hadien ka jinglong jingman kaba bha jong ka ïoh ka kot, u dewïong u la long kum u budlum.
Na ka jingdum sha ka jingshai: Ki sienjam kiba shlur naduh u snem 2014 ki la ïarap ïa ki kam kiba ïadei bad u dewïong bad ka jingtih mar poh khyndew ba kin kiew ha ka rukom kaba don jingbah khlieh, kiba lah ban ïaineh bad kaba plie lad ïa ki karkhana. La pyntreikam ïa ka Coal Mines Special Provision Act ha u snem 2015, kaba la pynkut ïa ki phew phew snem jong ka jingtrei torti bad ka jingleh shiliang ha kaba ai ïa ki jingdon jingem. Ka jingpyntreikam ïa ka CMSP ka la don ka bynta kaba khraw ban pynthikna ka jingpynbiang dewïong ïa ki karkhana kiba trei ha ki kam kiba ïadei bad ki nar, ka dewbilat, ka bording, kiba donkam bha na ka bynta ka roi ka par jong ka ri, bad ban kyntiew ïa ka jingpynmih dewïong lyngba ka jingai kaba shai ïa ki par dewïong hadien ka jingdie lilam. La don 10 tylli ki tanche jong ka jingdie lilam hapdeng u 2015 bad 2020. 35 tylli ki jaka ba don dewïong ki dei kiba la dep die lilam lyngba kine ki tranche. 85 tylli ki jaka don dewïong ki dei kiba la aiti – kiba kynthup ïa kito kiba la dep die lilam bad kito kiba sah, ha kaba ka Peak Rated Capacity (PRC) ka long 440.6 MT.
Khnang ban pynthikna ka jingpynbiang ïa u dewïong sha ki kam kiba ïadei bad ka bording, ka Sorkar ka la wanrah ïa ka Scheme for Harnessing and Allocating Koyala (Coal) Transparently in India (SHAKTI) policy ha u 2017. La pynïasoh ïa ki tyllong dewïong bad ki kam kiba ïadei bad ka bording hapoh ka SHAKTI policy na ka bynta ka jingïasam ïa u dewïong kaba ryntih.
Ka lawei kaba thymmai: ka jingdie lilam ïa ka kam tih dewïong: U Myntri Rangbah Duh u la plie ïa ka jingdie lilam ïa ka kam tih dewïong ha u snem 2020. Kane ka la wanrah shisha ïa ka jingsngew laitluid ha ki kam kiba ïadei bad u dewïong lyngba ka jingwanrah ïa ka jingshai, ka jingsuk ban trei ki kam khaii, ki lad bei tyngka, bad ka la plie khait ïa kine ki kam.
La weng ïa ki jingpyrkhing ban pyndonkam ïa u dewïong, la shah ban don 100% ka FDI na ka bynta ka jingbei tyngka kaba kham bun bad ka jingïaleh kaba khuid. Ki jingpynkylla ha u snem 2020 ki la plie ïa ka iew dewïong ha kaba la don ka jingïashim bynta ki briew bad ki kynhun shimet, bad kane ka la wanrah ïa ka jingïaleh kaba khuid bad ka jingtrei kham bha ïa ki kam. La wanrah ruh katto katne ki jingkylla ha ki rukom treikam khnang ban kyntiew bad pynïaid ryntih ïa kine ki kam, kum ka jingpynduna 50% na ka bynta ka jingpynmih kham kloi, ka jingshah tang kawei ka jingtyrwa ban thied lilam, ki kyndon kiba kham laitluid bad kiwei kiwei. Naduh ba la sdang ïa ka Commercial Coal Auctions ha u Jymmang 2020, la pyndep 4 tylli ki tranche. La dep die lilam ïa 47 tylli ki jaka don dewïong haduh mynta haba ka Peak Rated Capacity ka long 101.5 MTPA. Kine ki jaka pynmih dewïong kin wanrah kumba T. 11,172 klur ka khajna bad ki don lad ban ai kam ïa palat 1.17 lak ngut ki briew. La shah ïa kito kiba pynmih dewïong ba kin die 50% jong u dewïong ba ki pynmih ha ki iew hadien ba ki la pyndap ïa ki jingdonkam jong ki karkhana.
Ka jingtih mar poh khyndew kaba don jingbahkhlieh: Mission Coal Gasification & ki sienjam na ka bynta ka mariang. Ka Sorkar ka sngewthuh ba wat haba u dewïong un dang long kum ka tyllong kaba donkam eh jong ka bording ha ka ri, ka lynti shakhmat ka dei ha ki teknoloji kiba khuid kiba ïadei bad u dewïong bad ka jingpynïar ïa ki kam. Ngi la kut jingmut ban pynïar shuh shuh ïa ki kam tih mar poh khyndew ha ka ri ha ka rukom ka bym ktah ïa ka mariang.
Ka National Coal Gasification Mission ka la shem ïa ka lynti hadien ba ka Myntri Kam Pla Tyngka ka la pynbna ïa 4 tylli ki pilot project, ha ka jingai jingkren jong ka haba ka la pyllait ïa ka mang tyngka mynta u snem. Khnang ban ai jingmyntoi ïa ka jingïashim bynta shuh shuh bad ka jingkyntiew ïa ka jingpynmih dewïong, ïa ka jingpynduna dor kaba 20% la kyntiew sha ka 50% ïa kito ki nongtyrwa dor kiba jop kiba pyndonkam ïa u dewïong jong ki na ka bynta ka coal gasification bad liquefaction. Ki PSU kiba ïadei bad u dewïong ki la pynkhreh ïa ka plan bei tyngka kaba jan T. 2.5 Lak klur shuwa u snem 2030 ha ki kam kiba thymmai, ki teknoloji kiba khuid kiba ïadei bad u dewïong, bad ka jingkyntiew ïa ki par kiba thymmai. Ka NLC India ka dei ka CPSE kaba nyngkong ha ka ri ka ban kot sha ka jingpynmih bording solar kaba palat 1 GW. Haduh mynta ki PSU kiba ïadei bad u dewïong / lignite ki la thung jan 100 million tylli ki tynrai dieng.
Bteng ki jingpynkylla: Ha ka sienjam kaba dang shen, la ailad shisien ïa ki PSU ba kin ai noh ïa ki par dewïong bym treikam khlem da don kano kano ka jingdain kuna. Kumba 16 tylli ki jaka dewïong kin dei kiba pyllait da ki PSU. Sa kawei ka jingpynkylla kaba kongsan ka kynthup ïa ka jingpynïasoh ïa ki e-auction bad ka jingtyrwa dewïong lyngba kawei ka single e-auction window. La kyllum lang 5 jait ki e-auction window.
Ban pyndonkam ïa ki jaka ba la dep tih mar poh khyndew ki bym ïahap bad ka jingtih dewïong, ngi la ai jingbit ïa ka polisi na ka bynta ka jingpyndonkam bha ïa ka jaka ba la shim hapoh ka CBA Act. Kane ka polisi ka plie lad ïa ka jingpyndonkam ïa kum kine ki jaka na ka bynta ka jingkyntiew bad ka jingseng ïa ki jingdon jingem kiba ïadei bad u dewïong bad ka bording. Kane ka polisi kan plie ïa ki jaka na ka bynta ki jingdon jingem kiba ïadei bad u dewïong bad ka bording bad kane kan plie lad ïa ka jingbei tyngka ha ki jaka ba sahdien jong ka ri. Lyngba kane ka jingpynkylla kaba dang shen, bad ki jingpynkylla ban dang wan, ki kam dewïong ki la kloi ban ïakynduh ïa ki jingeh nangne shakhmat bad bteng ban pyndap ïa ki jingdonkam bording ka India.
Namar kine ki jingpynkylla, ki kam dewïong ki long kiba la kylla khait mynta. Ha kine ki 8 snem ba la dep, ka jingpynmih dewïong ha ka ri ka la kiew da 37.3% bad ka Domestic Coal Offtake ka la kiew da 43%. Ka jingpynmih dewïong ha ka ri ka la kiew na ka 716 MT ha u snem mang tyngka 21 sha ka 777 MT ha u snem mang tyngka 22, ka jingkiew kaba 8.5%. Ka jingpynmih dewïong na ki par dewïong shimet ha kane kajuh ka por ka la kiew na ka 66 MT sha ka 86 MT, ka jingkiew kaba 30%. Ka Domestic Coal Offtake ka la kiew na ka 691 MT ha u snem mang tyngka 21 sha ka 818 MT ha u snem mang tyngka 22, ka jingkiew kaba 18.4%.
Ha kine ki 8 snem hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbah Duh, ki kam dewïong jong ka India ki la mad ïa ka roi ka par ka bym pat ju ïohi mynshuwa bad ki la mih na ka jingdum ba ki ju don hapoh la bun bun snem mynta.
(U nongthoh u dei u Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmihia ki tnat Coal, Mines bad Parliamentary Affairs).