Ka Sngi Rakhe Burom ïa ki Kynthei bad ka Jingshim Jait Na Ka Kmie
Patricia Mukhim

Bun ki briew kiba wan na kiwei pat ki jylla ki sngewthuh bakla shibun eh shaphang ka imlang sahlang hapdeng ki Khasi-Pnar kiba shim jait na ka kmie. Ha ka jingsngew jong ki, ka jingïoh jait sha ki kynthei ka long ka bor bah kaba ki kynthei ki bat. Nalor kata ka jingbat khyndew bat shyiap ha ka kyrteng ki kynthei ruh ki sngew ba ka dei kawei ka bor bah kaba ki kynthei ki ïoh bat. Hynrei kaei ka jingshisha ha kane ka imlang sahlang jong ngi kumba ka long mynta? Balei ba kiba bun ki briew jong ngi mynta kim don shuh tang ka jaka ban thaw wat tang kawei ka nongrim ïing? Kawei ka daw ka long lehse ba kiba bun ki longïing ha kine ki por mynta ki la wan poi shongwai sha sor Shillong bad kiwei ki khap sor namar kiba bun ki daw.
Ka daw kongsan eh ba ki briew ki hap wan shong wan sah kum ha sor Shillong, lane Jowai, ne Nongpoh, Nongstoiñ bad kumta ter ter ka long namar ba kiba bun ki hap ban wan trei sha sor bad khap sor. Ki kper bad ki pynthor bun kim da seisoh shuh bad ym lah pyndap bam ban shu shaniah tang ha ka rep. Haduh mynta mynne ruh ïa u sying ki nongrep ki die tang shiphew tyngka shi kilo katba ha ïew ha hat pat ka dor teng teng ka poi haduh palat spah shi kilo. Ki briew ki pyrshang ban wad da ka kam kaba ïoh ïa ka jingsiew shisien shi bnai, lane shisien shi taïew namar ka kam rep kam wanrah ïa ka jingïoh kaba thikna. Teng teng pat ka jingdonkam ban phah skul ïa ki khun sha sor Shillong ka pynlong ïa ki kmie ki kpa ba kin wad ïing shong ha sor bad ki hap ban wad jingtrei ruh kat kaba ïoh ei. Lada ki nongkyndong jong ngi ki dang sahdien bad kim don ki skul bad kolej kiba biang lane ki lynti syngkien kiba biang, bad ki lad ai jingsumar kiba biang ki nongshong shnong shato kim banse ban wan tur shajan sor bad iehnoh ïa ka ïing ha shnong.
Te haba kumta hato ka jingshim jait na ka kmie ka ïarap ïa ngi ha kano ka bynta? Ngi shem ba ka jingduk ka la nang kiew. Lada wad bha ïa ki daw ki don bun bah tangba kiba kham hakhmat ki dei kine. Nyngkong eh ka dei ka jingduna ka pule puthi bad ka jingpep skul shiteng por. Kaba ar ka dei ka jingïoh khun khynnah palat ki kynthei. Don kiba imat tang 14 bad 15 snem ki la ïoh khun. Hadien katto katne pat u lok u la phet noh bad ieh ïa ka kynthei ba kan kit khunrei. Kata ka kynthei kam don jingnang jingstad ban wad kam wad jam. Ban trei ïa kano kano ka kam ruh kam tip sap lane kam don ïa kata ka “skill” (ka jingnang jingtip ban trei da ki kti lane ban leh da ka khaiï ka pateng). Kum kita ki kmie khynnah kiba ong da ka phareng ki “teenage mothers,” ki bun bha ha kane ka jylla jong ngi. Don kiba ïoh ïa u rangbah uba ri uba sumar. Don pat kiba shah ieh khun rei noh. Kat haduh mynta ym don lad ai jingïarap eiei ïa kum kita ki kynthei kiba shah ieh khunrei. Kum kita kim don lad satia ban phah skul ïa ki khun jong ki namar tang ban ïoh ïa ka jakpoh arsien shisngi ruh ka long kaba eh tasam bha.
Haba kumta ki khun ruh ki sah biej bad kin hap shut rei bylla sngi. Dei na kata ka daw keiñ ba ka sa bteng shi bteng ka jingduk na kawei ka pateng sha kawei pat.
Ha ka jingshisha ngi lah dei ban ïa pyrkhat bha bad ban teh lakam ïa u rangbah khnang ba un ym lah ban ieh jyndat ïa ka lok kaba u lah pynïoh khun, khlem da pynbiang bai bam ïa ka bad ïa ki khun kumba hap leh kito kiba da ïathoh ha ïingshari lane ha ka niam.
Ka ei kaba pyntlot ïa ka imlang sahlang jong ngi ka dei ka jingshong synjor ka shongkha shongman. Kan myntoi aïu kata ka jingïoh jait lada ka jingduk ka ban khia ïa ka kynthei? Mynshuwa ki don ki bahaïing hasem kiba ïarap ban kit lem ïa ka eh ka shon. Mynta ki por ba la ïa mih ïing bad shong la ka jong ka jong ka longïing ngi lah hap ban ïa kit hi shimet shimet namar kita ki bahaïing ruh ki duk kumjuh hi bad kim kot bor ban ïarap lem ïa la ka para ne ka hymmen.
Sa kawei ka jingkit kaba eh bha ka long ïa ka khun khatduh kaba bunsien ka hap ban iehnoh ïa la ka jingthmu jong ka ban pule kham shajrong bad mih leit pule shabar jylla lane leit trei sha jngai na la ïing. Ka khatduh bunsien ka hap ban len ïalade bad ban sah ha shnong ban hap peit ïa ki kmie ki kpa, khamtam ynda ki lah noh ka rta. Don kiba sngew pyrshah ïa ka khatduh ba kan ïoh pateng ïa ka ïing bad ki jingdon jingem jong ki kmie ki kpa ynda haba ki la khlad noh. Hynrei ha kane ka juk mynta ki kmie ki kpa kiba ïoh ba kot ki ai pateng lem hi ïa ki khun kynthei bad shynrang kumjuh wat lada ki kham noh sha ka khun khatduh namar ki jingkit jong ka ki long kiba kham khia.
Haba ngi kren shaphang ki jingdon jong-em ki kmie ki kpa ngi tharai ba baroh ki Khasi-Pnar ki long kiba biut ba biang bad kiba don ba-em. Hynrei ka long kumta ha kane ka juk mynta. Bun bah kiba shu shong wai bad ki bym don jaka lane ka ïing lajong namar ha ka jingduk ki la hap die lane buh bynda noh ïa ka. Ka jinglong jong ngi ki Khasi mynta ka long ba kiba riewspah ki la nang riewspah bad kiba duk pat ki la nang duk tasam. Ym don shuh ka jinglong pdeng kumba long ha ki por mynshuwa ba baroh ki don la i ïing trep ha la shnong.
Ka ka synshar khadar ruh haduh mynta ïa ki kynthei ym pat shah ban long ki rangbah shnong wat la ki long kiba bit ban kit ïa kane ka kam kumba ki kit ïa ka kam politik. La pynksan ïa kane ka jingbymlah ban long rangbah shnong ki kynthei da kaba wanrah ïa ka riti bad ka dustur wat la ka dorbar shnong kam dei kaba la rim haduh katta katta. Ha kaba ïadei bad ka jingbat lane pyndonkam ïa ka bor, ki rangbah kim kwah satia ban pynkup bor ïa ki kynthei. Kane keiñ ka dei kawei ka diengpyngkiang ïa ki kynthei ba kin kit ïa ka lyngkor ka synshar ka khadar. Lah shu mutdur beit ba ki kynthei kim lah ban kit ïa kane ka lyngkor bad ba ka kamram jong ki kynthei ka dei ban peit ïa ka ïing ka sem bad ka shet ka tiew, ka sumar khun bad sumar ïa kiba pang ba shitom ha ïing. U rangbah pat hana u dei ban korbar ïa ki kam shabar na ïing.
Kane kam dei shuh ka juk barim. Ki kynthei kane ka juk ki la jam shakhmat bha bad ki lah kot bor ban kit ïa ka lyngkor jong ka synshar khadar. Namar kata donkam ka jingpyrkhat thymmai ha ka imlang sahlang. Ym donkam ban shu kdew ïa kata ka riti ka dustur tang ban pynksan bor ïa u rangbah. Ki kynthei ka lah ïaid shaphrang ha ka pule puthi bad ha ki bynta baroh. Lehse lada ki longkmie ki bat ïa ka synshar shnong kin kham lah ban pynïaid beit ïa ki kam ki jam baroh. Lada khlem ai lad ïa ki kynthei kumno yn ong ba kim lah ban kit ïa ka lyngkor synshar khadar?.