Shillong, Rymphang17: Haduh kumba mar shiteng na ki 375 ki kyrtong kiban ïakhun ha kane ka elekshon ki dei ki ‘crorepatis’.
Kat kum ka kaiphot ba la pynmih da ka Association for Democratic Reforms (ADR) bad ka Meghalaya Election Watch (MEW) ka la kdew na ka affidavit jong ki kyrtong ba 186 (50%) na ki 375 ki dei ki crorepati.
Ha u 2018 ki kyrtong kiba ïakhun ha ka elekshon MLA ki don kumba 370 ngut bad 152 (41%) ki dei ki crorepati.
Ha kane ka kynti kaba mynta, 233 na ki kyrtong kiban aireng ki dei na ki national parties, 69 na ki state parties, 29 ki kyrtong jong ki registered unrecognized parties bad 44 ki kyrtong shimet and 44 candidates are contesting independently.
Shuh shuh ka MEW bad ka ADR, ki kdew ba ka jingtreiborbah ka pisa ha ka elekshon lah ban ïohi na ka jingaitiket ki party sha ki kyrtong kiba dei beit ki heh spah.
Na ki party kiba kham paw, 43(75%) na ki 57 ki kyrtong ka NPP, 30(65%) na ki 46 ki kyrtong ka UDP, 27(48%) na 56 ki kyrtong ka AITC, 25(42%) na 60 ki kyrtong ka Congress, 23(38%) na ki 60 ki kyrtong ka BJP ki la kdew ha ka affidavit ba ka jingdon jingem jong ki ka palat ïa ka shiklur.
Lada kheiñ kyllum lang (average) ka jingdon jingem jong baroh ki kyrtong la antad ba uwei uwei u kyrtong ban aireng ka long kumba 5.91 klur ha kane ka elekshon ba mynta katba ha u 2018 uwei uwei u kyrtong lah ban kheiñ ba ki don spah kumba 3.54 klur.
Ki laingut ki kyrtong kiba heh spah tam ki kynthup u President ka UDP uba dei ruh u MLA na Mairang uba ka jingdonspah ka long kumba 146klur +, nangta bud sa u President ka Congress ha ka jylla uba dei ruh u kyrtong na Sutnga Saipung u bah Vincent H Pala uba ka jingdon jingem ka long125klur +, nangta sa ka kyrtong ka HSPDP na Mawhati ka Evalyni Kharbani kaba ka jingdon jingem 109klur +.
Ki laingut ki kyrtong kiba duna tam ka jingdon jingem ki kynthup ïa u kyrtong ka Congress na Amlarem u Arbiangkam Kharsohmat uba ka jingdon jingem ka long 9,000 tyngka, nata u kyrtong ka RPI (A) na Raksamgre u Thosengcheba A. Sangma u don 22,000 tyngka bud sa u kyrtong ka BJP na Mairang u Mark Rinaldy Sawkmie uba ka jingdon jingem ka long 23,461tyngka.
Lada kheiñ kyllum lang (average) ka jingdon jingem jong 60 ngut ki kyrtong ka BJP la antad ba uwei uwei u kyrtong jong ka ka long kumba kyrtong ka long kumba 2.71, katba ki kyrtong ka Congress ka jingdon jingem uwei uwei lah ban bate ba ka jingdon jingem ka long 4.34 klur, 57 ki kyrtong ka NPP lah ban bate ba ka long kumba 10.68 klur, katba ki 56 ki kyrtong ka AITC ka long 4.95 klur, 46 ki kyrtong UDP ka long10.50 klur.
174(46%) ki kyrtong kiba aireng ki pynpaw ba ki don ki ram ki shah.
Ki laingut ki kyrtong kiba bun tam ka ram ki kynhtup u President ka UDP uba dei ruh u MLA na Mairang uba ka jingdon ram ka long kumba 44klur +, nangta bud sa u Renikton Lyngdoh Tongkhar uba ka jingdon ram ka long kumba 7klur + nangta sa ka Evalyni Kharbani kumba 4klur +.
Ki laingut ki kyrtong kiba heh kamai ki long u Bah Sniawbhalang Dhar 30klur +, nangta u kyrtong UDP na Mylliem u Mitchel Wankhar kumba 13klur + nangta bud sa u kyrtong biang na ka UDP na Salmanpara u Ronald Rikman Sangma 5klur +.
Katba na ki 375 kiba don ki kam bymman ki long 21 ngut (6%) katba ha u 2018 na ki 370 ki long 25 ngut (7%).
Na ki party kiba kham paw, 5(8%) na ki 60 ki kyrtong ka Congress, 6(11%) na ki 57 ki kyrtong ka NPP, 1(2%) na ki 60 ki kyrtong ka BJP bad 3 (5%) na ki 56 ki kyrtong na ka AITC ki la kdew ba ka don ka case kaba dang sahteng ha ïing kashari.
2 ki kyrtong ki dei kiba don ka jingshah kynnoh ba ki pynïap briew (IPC Section-302).
3 ki kyrtong ki dei kiba don ka jingshah kynnoh ba ki pyrshang ban pynïap briew (IPC Section-307), katba 5 ki kyrtong ka dei ka dak sniew ha pyrshah ïa ki kynthei, ha kaba uwei na ki ka dei bad ka kam leh be-ijot (IPC Section-376), uwei pat uba pyrshang ban leh be-ijot ïa kajuh ka kynthei da bun sien hapoh ka kyndon IPC Section- 376(2)(n)).
Baroh ki kyrtong kiba ïoh tiket na ka party ki long 2 % haduh 50 % ki kyrtong ka dei kaba don dak sniew pyrshah ïa lade hi.
Kumba 132 (35%) ki kyrtong ka kyrdan pule ka dei hapdeng ka klas 5 haduh 12, 235 (63%) pat kiba la pyndep ïa ka graduate shajrong, 7 ki kyrtong kiba la pyndep ïa ka Diploma bad uwei pat uba shu nang ban thoh ban pule.
36(10%) 375 ki kyrtong kynthei ki la aireng ha kane ka elekshon 2023 katba 33(9%) na ki 370 ki kyrtong ki dei ki kynthei ha u 2018.
