Kumno ka Reservation Policy/Roster System ka Ktah ïa ka Jaitbynriew Khasi?

- Dr. Rusievan Shangpliang

0

Ngim donkam ban pynjrong ïa ka khana namar baroh la ïa ïohi bad ïa tip lut kumno ka sengsaiñ hima kaba dang thymmai ha ka jylla Meghalaya, ka Voice of the People Party (VPP) ka la pynkhynñiuh ia ki khohsiew jong ka sorkar MDA 2.0 naduh ba ka la sdang ban kren ia ka Reservation Policy ha Ïng Dorbar Thaw Ain jong ka jylla. Kane ka Policy ka kdew beit thik ïa ka jingbhah kam kaba kat kum ka jingbun paid (population) ha ka jylla bad ia kane la pynwandur ha ka Office Memorandum (OM) shiphewsngi shwa ban ïoh ia ka Jylla ba pura (No. PER. 222/71/138 dated 12th January 972). Ngi dei kynmaw ba ka Reservation Policy kam pat dei ka aiñ ba la shna da ka Meghalaya Legislative Assembly bad dang suk shibun eh ban pynkylla ia ka.
Bun na ngi ki paid Khasi ngim pat da shai kamut ka aïu kane ka Reservation Policy ne ka jingbhah thung kam thung jam ha ka jylla jong ngi. Ka jingthmu jong kane ka Policy ka long ban pynbynta ïa ki kam ki jam hapdeng ki Khasi bad ki Garo mar 40 percent da kaba pynshong nongrim katkum ka jingbun paid jong kine ki artylli ki jaidbynriew bad kaba tam pat ïa kiwei kiwei ki jaidbynriew kiba shong ba sah ha ka jylla. Naduh 1972 ter ter la thungkam da kaba bud ryntih ïa ka jingbthah jong kane ka Poilcy kaba la batai shai ba lada ym don ba bit ban ïoh ia ka kam na kano kano ka jaidbynriew lah ban pyndap ïa ka da ki wei pat ki jaidbynriew riewlum na ka jylla. Kito ki bym lah ban pyndap la bhah ba kin lah ban rung ha kito ki jaka ba kim pat dap tang hapoh lai snem. Hadien kata kim lah shuh ban kam trai namar la ai sha iaka kam sha kiwei pat.
Ha u snem 2022, hadien ba ka Ïng Kashari badonburom jong ka Meghalaya ka la ai ka rai ba dei ban pyntreikam ïa ka Roster System ne ka pali ban buh ryntih ïa ka rukom bhah kam katkum ba dei ban ïoh, ka Sorkar MDA1.0 ka la pynmih da kawei pat ka Policy bhah kam ha utei hi u snem bad dei naduh ba mih kane ka OM ba thymmai kaba la pynkulmar lut ïa ka jingthungkam ha ka jylla. Lyngba kane, ka sorkar ka kwah ban khyllie pat ïa ki kam ba ki Garo kim shym la lah ban rung naduh 1972 bad kane ka la long ka jingduh kaba khraw ïa ki khun samla wad kam jong ka Bri U Hynniewtrep. Kaba mut ba nangne shakhmat katba ki Garo kim pat lah ban pyndap ïa ka bhah ba kim lah pyndap naduh u snem 1972, ki Khasi kin nym ïohkam shuh. Kat nang duna ki Garo ba ïohkam mynshwa namar ba kim don ki kyrdan kumba donkam, katta nangbun ki samla Khasi ban duh kam nangne sha khmat.
Ka jingpyntrei kam ïa ka Roster System ha ka jingshisha ka ïaid pyrshah ia ka Reservation Policy jong u snem 1972. Hynrei ka sorkar MDA1.0 ka khlem leit pynshai sha ka Ïing Khashari ia ki jingeh ki ban mih na ka jing pyntreikam ïa ka Roster System namar katkum ka Reservation Policy 1972 ym lah ban leh ïa ka Roster System. Kaba phylla ka long ba ki 10 ngut ki niang kohnguh ki pynsted ban mynjur bad pyndem ha ki buit jong u Nongïalam ka NPP ban pyntreikam ïa ka Roster System kaba pynduhnong ïa ki Khasi-Jaintia. Hato kane ka jing bymleit kyrpad ïa ka ïing Kashari ban khmih biang ïa ka hukum katkum ka reservation policy jong u snmen 1972 kam dei ka jingleh khnang?
Kajingshihsha ka long ba lada ym pynthymmai bad pynbha ia ka Reservation Policy jong u snem 1972, ka jingpynrung ïa ka Roster System kan buh jingeh ïa ki Khasi. Lada bud ïa kane ka Policy, kaei ka ban jia nangne sha khmat ka long ba bun bah ki kam sorkar kiba mih yn pyndap ïa ki jaka jong ki da ki Garo ki bym shym la thep naduh u snem 1972. Hato ka lah mo ban long kumne haba ka rai ba la shim ha u snem 1972 lyngba ki kyndon jong ka RP ki long ba lada ym lah ban pyndap hapoh lai snem, ïa kine ki jaka yn ailad noh da kiwei pat. Namarkata ïa ki kam ba dei ban ïoh ki Garo bad ba la pyndap da ki Khasi ha ki snem ba la leit ym dei shuh ban dang khyllie hynrei dei ban ap haduh da poi pat ka pali ka jong ki paralok Garo hi. Lada shu leh jubor ban pyntreikam ïaka pali kan ktah shibun ïa ki hajar tyli ki kam ba dei ban ïoh ki Khasi da kaba thep da ki Garo wat la ka hok ba dei ban ïoh ka dei jong ki Khasi. Bad iakane la sakhi ha ki kam ba mih naduh mynshym snem haduh mynta. Ngi dei ban kynmaw ba ki Khasi kim shym la tuh ïa ka bhah kam na ki paralok Garo hynrei ki rung namar ba shah ka Policy. Lada kim rung ki Khasi, ka jingtreikam ha ki ba bun ki ophis naduh kitei ki snem ki la hap ban sangeh namar ba duna ki nongtrei ban trei. Nalorkata ka rukom bhah ïaka 40/40 hapdeng jong ki Khasi bad ki Garo ka la long lypa kaba bakla namar kumba ngi tip shai ba naduh kitei ki snem ki Khasi ki la tam bun shah ia ki Garo ha ka jingbunpaid. Namarkata dei ban pynbeit ïa kane ka Policy jong u snem 1972 bad khein ïa ka jingkhein da kaba pynshong nongrim na ka mat ba nyngkong eh jong katei hi ka Policy.
Kaba lyngoh ka long ba balei pat ki MLA Khasi na ka UDP, HSPDP bad wat na ka NPP ruh kim lah ban sngewthuh ia kane ka mat kaba ktah pyrshah ïa u Khiewja jong ki paidbah. La tikna ruh ba ka jingmynthi jong ki ka dei ba kim kwah hi ruh ban sngewthuh shaphang ka Reservation Policy bad ka Roster System namarkata ki shu kren lamwir noh kat shaba lap. Ka jingsngapjar jong ki ka pynpaw shai ba kim don jingkitlhlieh kum ki Nongmihkhmat ba la jied bad pynkhamti ha ki ban trei na ka bynta ka jaidbynriew. Kaba kham lyngoh ka long ba por kanbas elekshon ki pyndonkam bakla ïa ka kyntien ‘jaidbynriew’ tang ban khring vote, hynrei ynda la jop pat ki sngap jar jar bad rieh ha ki thapniang jong ka Sorkar MDA2.0. Kaba kham thamula ka long baka jingkynthup jong ki ïa mat Reservation Policy ha ki manifesto jong ki ka long tang ka kam pynbieij briew bad shukor ïa ki paidbah kiba la bud ia ki. Hato dei namar ba ki la shah pynbieij ha ki ktien phareng ba jali jaum jong u Myntri Rangbah ne dei ba ki bunkam tang ban niew ïa ki spah bym hok haduh ba ym lait shuh tang ban jynhaw ruh. Nga te nga iohi ba kim don hi ruh ïa kata ka jingieit hok ia ka jaidbynriew hynrei ki pynthame ïa u paidbah tang ban iohnong ialade shimet bad dei kane ka jingsngap jar jong ki kaba la ai mynsiem pat ia u Conrad K. Sangma ba un kuman kumne.

Leave A Reply

Your email address will not be published.