Ki jingmut jingpyrkhat ki dei ban ïaid bad ka por

Patricia Mukhim

0

Ngi long ka imlang sahlang kaba sngewtynnad ban phai dien sha ka mynnor bad ngi pynksan ruh ïa kiei kiei kiba ki kmie bad kpa tymmen jong ngi ki ju leh lane ki ju hikai. Hooid ki don katto katne ki jinghikai kiba long salonsar bad ki bym ju kylla bad ka por. Kita ki long ban kren ïa ka hok, ban kamai da ka umsyep bad ban ym kmen ïa ka ïohei. Hynrei don katto katne ki jinghikai kiba pynlong ïangi ba ngin sahdien namar ba ngim kwah ban ïehnoh ïa kito shadien. Ha ka por ba ngi heh ngi san mangi la ju ong ba ngim dei ban pynphai nia ïa kiba lah san lah rangbah bad ïa ki kmie ki kpa. Na kane ka daw ki kmie ki kpa haba ki sneng khun ki kwah ba ki khun kin shu sngap beit ïa ki, ym ban kylli jingkylli haba kim sngewthuh balei ba ki kmie ki kpa ki bthah ïa ki kumno ban leh donakor donburom, khamtam hakhmat ki briew kiba nabar.
Ka jingïadei jong ki khun bad ki kmie ki kpa ka long kumba ong ha ka ktien phareng kaba long “formal” kata ka mut kaba da thew bha. Ki kmie ki kpa ki batai ïa ki khun kumno ban ïaid ban ïeng; ïa ki khun kynthei lah batai bniah kumno ban ym rkhie pashait khamtam hakhmat ki shynrang ïoh shah ong ba “shait.” Kumno ngi ïa heh ïasan da kaba shah thew da u diengkot thik pa thik. Ngim shlur ban ïathuh ei ei ïa ki kmie ki kpa namar ngi sngew ba kin ym sngewthuh ïangi.
Ha kane ka juk mynta pat lah kylla bak lybak ka jingïadei ki khun bad ki kmie ki kpa. Ki khun ki buh bun bah ki jingkylli hakhmat ki kmie ki kpa. Ki shlan ban ïakren kumba ki ïakren bad ki para ba ïa ryngkat rta bad bunsien lei lei ki khun mynta ki kham stad shibun ban ïa ki kmie ki kpa khamtam ha ki liang ka technology lane ka jingtrei kam da ki komputor. Ka jinglong jingman ha ïing ha sem ka lah pher shibun. Ym don shuh kata ka jinglong “formal.” Ki kmie ki kpa kim thew than ïa ka ïaid ka ïeng ki khun. Ki samla ki batai ïa ki kmie ki kpa shaei ba kin leit bad katno baje kin wan phai ïing. Ki kmie ki kpa kim man kim kyriat bniat ban ong “wan noh shuwa ban dum,” kumba ki kmie ki kpa jongngi ki ju ong khamtam ïa ki khun kynthei shuwa ban kin mih na ïing. Hynrei wat lada maham katno katno ruh dang don hi bun ki khun kynthei ha kato ka juk kiba pun khun khlem pat shongkurim bad uta u nongpynpun khun bad u nongai symbai ruh bun ba um kam tang ïa I khunlung ruh. Ka khun samla kynthei bapli ka hap ïehnoh ïa ka jingleit skul bad ri khunrei.
Ha kane ka juk mynta ki samla ki sngewthuh ba ka jingïalang samla kam dei ban shu kut ha ka pun khun. Ki sngewthuh ba shuwa ban ïoh khun dei ban da pyrkhat bunsien namar kam long kaba suk ban pynheh pynsan, pyndap pynbiang bad pynleit skul ïa iwei I mynsiem briew. Katno tam laba don bun ngut. Namarkata ha kane ka juk mynta ki samla ki pyndonkam ïa ka ktien “protected sex” kaba mut ba dei ban shim jingïada wat la ki la ïa ïoh lok ruh. Kata ka mut ba kin ïoh khun tang ynda ki lah sngew biang ka por. Lada kren ïa kata bun ki riew rangbah ki ban pyrshah namar ki ong ba haba lah shongkurim dei ban ïoh khun noh kloi. Ki samla pat ki pyrkhat shuwa kumno ban pynkhlaiñ ïa la ki jong ki tyrpeng khnang ba ki lah ban ai ka jingpynheh pynsan bad ka jingpule kaba biang tam ïa la ki khun. Dei hangne keiñ ba ka don ka jingïapher kaba bun hapdeng ki ba shong ba sah ha sor Shillong bad kiba shong ba sah sha ki nongkyndong.
Bun ki shi tnga ki rai ban ïoh beit tang arngut ki khun namar kim ïohi ïa ka jingeh ban kyrshan skul ïa ki khun. Ha ki skul ba kham bha ka bai skul ruh ka rem bad bun kiwei pat ki jingdonkam ruh kiba hap ban pynbiang. Hynrei ynda ki lah pass na kito ki skul ki la lah ban ïa ai reng bad kiwei pat ki para samla kiba na kiwei pat ki jylla haba ki hap leit pule shabar jylla.
Kano kano ka imlang sahlang ka bym ai lad ban don ka jingïathir, ka jingïatai (debate & discourse) halor ki mat ki phang kiba donkam ban ïasngewthuh lang kam lah da lei lei ban ïaid shakhmat. Ka shu sah kut beit hajuh shi hajuh ka rukom pyrkhat wat la ka juk mynta ka dawa ba ngi dei ban shim ïa ki katto katne ki rai leh khamtam kiba ïadei bad ka ïoh ka kot ha ka jylla. Kum ban shu ai nuksa, ka jingwan rah ïa ka rel shaduh Byrnihat lane shaduh Nongpoh ne kham shaneng ruh kan wanrah shibun ki jingmyntoi ïa ki nongrep jhur ne nongrep kwai rep tympew, nongrep soh bad kumta ter ter. Kumba long mynta, ka jingbymdon ka rel ha kane ka ri Khasi-Jaintia ka pynlong ïangi ba ngin hap shaniah tylli tang ha ki trok ban wan kit ïa ki mar bam mar dih baroh. Ka bai kit da ki trok ka long kaba rem bad dei namarkata ba ki mar bam ha kane ka jylla ki kham rem ban ïa kiwei pat ki jylla. La ai daw ba lada wan ki rel kin sa bun ki briew na kawei pat ka jylla ki ban wan trei ha jaka sangeh rel. ïa kata te lah ban pynbeit lada ka sorkar ka phikir bad ka buh ïa ki lad tohkit kiba biang (proper mechanisms).
Ka jingrai ban wanrah ne em ïa ki rel sha ki bynta ka ri Khasi-Jaintia ka dei ban long ka jingrai ki paidbah ym tang ki katto katne ki “seng bhalang.” Ai ba kan don ka jingïatai paidbah halor kane ka kam namar lada bha ne sniew ka ktah ïangi baroh. Balei ba tang khyndiat ngut kita ki dkhot jong ki seng kin shim ïa ka rai ka ban sa ktah ïa ka lawei jongngi?
Ka daw ka long ba bun na ngi ngim kwah ban pynpaw ïa ki jingsngew jongngi ha ki rynsan kiba donkam. Ngim donkam ban ïadon bynta bad kano kano ka seng khnang ba ngin pynpaw ïa ki jingsngew jongngi kum ki nongshong shnong kiba don ka hok ban jied nongmih khmat. Baroh ngi don hi tang mar kawei ka vote. Te ngi ïaryngkat ka kyrdan longbriew manbriew bad ngi dei ban shlur ban kren ïa kaei kaba ngi sngew. Ym dei ban riej ne “sngewbieit” lane ban shu ïasaid tang hapoh ïing.
Lah bun snem mynta ba ngi la ai lad ïa ki seng bun jait bad ïa ki politisian ban ïalam ïa kane ka jylla jongngi bad ngi khlem poi shano shano ruh. Katba nang ïaid ki sngi bad ki snem ngi la nang hiar ha ki bynta baroh. Ha ka thoh ka pule ngi lah hiar bha namar ba lah bun palat ki heprit kiba pep skul. Shaei ka lawei jong kine ki heprit lada ki lad ai jinghikai ki ban pynkhreh ïa ki ban trei ïa kano kano ka kam (vocational education) ruh kim ïoh bad ki kmie ki kpa ruh kim don lad shuh ban phah skul ïa ki? Kine ki mat ki phang kiba hakhmat eh ha kane ka jylla ngi donkam kyrkieh ban ïakren. Hynrei ïa kine kiei kiei kiba ktah ïa ki longïing longsem jongngi khamtam ha ki nongkyndong ym don ba ïakren.
Ngi lah bakla mynta lah 52 snem ha ka ban jied ïa ki nongsynshar bad ngi la shu shaniah matlah ha ki seng bhalang. Mynta ngi lah dei ban ïa pyrkhat thymmai noh. Ngi lah dei ban pan jingkheiñ na ki MLA bad ki myntri sorkar thik pa thik namar ka pisa kaba ki pynlut ha ka ban thied ïa ki kali kiba rem dor ka dei kaba dei ban pynlut ha ka ban pynbha ïa ki skul ki kolej bad ki skul bah. Ka pisa sorkar ka dei na ka bynta ban kyntiew ïangi ki paidbah, ym ban pynriewspah ïa ki 40 ngut ki MLA kiba don ha ka sorkar bad kiba kyrshan ïa ka.

Leave A Reply

Your email address will not be published.