Ki jingeh bad ki diengpyngkiang hakhmat ka jaitbynriew

Patricia Mukhim

0

Katba nang ïaid ki snem katta la nang kiew ka jingduk ha ka jylla Meghalaya. Mynta kane ka jylla ka long kawei na kiba duk tam ha ka ri India bad ka wan balai na tdong. Haba peit ïa kita ki nongthaw ain lane ki MLA kiba ngi jied pat, ngi shem ba ki kiew spah shaid shaid mar ïa shah jied. Ki la sdang sngaid bad ki iphuh iphieng ka leit ka wan. Kito lei lei kiba don ha ka liang synshar kim donkam ban pyrkhat kumba pyrkhat lem mangi baroh, kumno ban pyndap pynbiang ha iing ha sem.
Ki lah biang nadong shadong namar ki lah shah thung Chairman, Vice Chairman bad Deputy Chairman ha ki Committee/Commission bapher bapher kiba khlem pynmih kam da ki phew snem. Kum ban shu kdew nuksa, kata ka Employment Generation Council kaba dei ban shong pyrkhat kumno ban pynmih kam pynmih jam, kam shym la shong mynta la bun bun snem. Uwei u MLA uba dei ban ai buit halor ka rep ka riang (Advisor on Agriculture) u ong ba ym pat khot meeting shisien ruh naduh ba u shah thung ha kane ka kam. Bad ki don bun kiwei pat kiba shem ïa kane kajuh ka jingshem. Lah thung haduh 188 ngut kum kine ki nongaibuit ïa ka sorkar (advisors) ha ki kyrdan bapher bapher bad ki ïoh ruh ka bai siew man u bnai lem bad kiwei ki jingsiew ruh, ryngkat bad ka kali bad ka petrol/diesel.
Kane ka jingsiew ïa kitei ki 188 ngut ka ktah shibun eh ïa ka pla pisa ka sorkar kaba la long lypa kaba shim ram shi rynieng. Hynrei ngi ki paidbah ngi sngap mutlop ban ngim kren pyrshah ïa kine ki jingleh jingkam ka sorkar. Haba ki MLA liang pyrshah ki kdew ïa kane ha iing dorbar thaw-ain u myntri rangbah Conrad Sangma u ong ba ki sorkar kiba mynshuwa ruh ki thung hi ïa kum kine ki Chairman, Vice Charman, Deputy Chairman etc. Ha u snem 2004 bnai July, ka sorkar ha kato ka por kaba la ïalam da U Dr Manmohan Singh ka la pynmih ïa ka ain ba dei ban thung minister tang 15 na ka shispah (15%) ha ka sorkar kmie bad ki sorkar jylla ruh. Katkum kane ka ain ka jylla Meghalaya ka dei ban thung tang 15% na ka 60 ngut ki MLA. Kata ka mut tang 9 ngut ki lah ban ïoh bat ïa ka kam minister. Hynrei ym lah sngewthuh kumno ba ha ka jylla Meghalaya ki don haduh 12 ngut ki minister.
Kawei na ki daw ba la pynmih ïa katei ka ain ka long namar ba ki sorkar ki shong syier tang namar ba ki MLA/MP ki kwah long minister bad ki ryngkoh seng na kawei sha kawei pat tang ban shah thung minister. Sa kawei ka long ban kham pynduna ïa ka jinglut jingsep ka sorkar namar man uwei u minister u hap ban ïoh bun ngut ki nongtrei, ar bad lai tylli ki kali, sa ka iing shong bad ka leit ka wan shabar jylla kaba dei ban siew da ka sorkar na ka pla pisa paidbah.
Ka jingpynlut phut jong kane ka sorkar MDA-2 ka long kaba la kham palat bad ym lah shuh ban buddien ruh ïa kine ki jingpynlut. Tip don jingmih eiei mo na kine ki jingpynlut pisa? Haba leit sha ki nongkyndong pat ym ïohi eiei ruh. Ka surok kaba dang siang ha u snem ba la lah mynta ka la khoh lut bad la paw sa tang ki mawria bad u shyiap. Mynta la sdang ka thung ïa ki pipe um kylleng halor kata ka skim JJM hynrei imat ka pisa la pynlut ban thied ïa ki pipe um khlem da pyrkhat naei kan wan kata ka um. Ïa kane ka skim la dei ban wad jingtip shaphang ka rukom pyntrei kam. Wat tang ha Laitkor ruh bun ki bym pat ïoh um ha iing. Te ki shnong kiba kham sha kyndong leilei ynnai ïakren.
Ha ka taiew ba la dep u myntri ka kam peit ïa ka bha ka miat ka imlang sahlang (Social Welfare) u Bah Paul Lyngdoh u la ong ba ka jingshongkha khynnah dei ban teh lakam shisyndon namar dei kane kaba ïalam sha ki jingeh har rukom. Ïa kane lah dei ban pyrkhat naduh kham mynshuwa. Ki khynnah samla kynthei kiba dang 14-15 snem ki la ïoh khun haba tang ïalade ruh kim pat lah satia ban sumar. Nalor kata u shynrang na uba ki ïoh khun bun ba u iehnoh ïa la ka tnga bad khun. Ka kynthei ka poi sha ka ïoh lok biang bad ki khun pat ki ïoh kpa-nah. Lane lada ka kynthei ka shong marwei ruh ka hap ban wad lad wad lynti bad ban trei ïa kano kano kano ka kam tang ban pyndap bam ïa ki khun bad ïalade.
Don katto katne ki samla shynrang kiba shna video bad pyni ïa ka Khyndailad ha ka por mynmiet bad kumno ba ki kynthei ki wad “customer” ban die ïa la ka met. Kane ka kdew ba ka jingduk ka la kiew shaba palat. Haba ka khynnah samla rit kynthei ka pep skul shiteng por bad ka ïoh lok noh bad lada u lok u iehnoh ïa ka hadien ba ka la ïoh khun arngut, kan leit shaei bad wad khaw naei? Ka hap ban wad bylla sngi bad ïa ki khun la shu iehnoh bad ki para marjan lane ki bahaiing. Don katto katne pat kiba shu kut ha kaba die met ban pyndap pynbiang ïa ki jingduna ha iing. Kito ki rangbah kiba kren bein ïa kum kito ki kynthei die met ki dei ban da pyrkhat bha ïa ka ka iing ka sem lajong ruh, ïoh lah ban wan jia kum kata ka apot.
Kam long kaba suk ïa ka kynthei ba kan pynheh pynsan ïa ki khun tang marwei. Bun ki kynthei kim pyrkhat jngai ïa ka lawei. Ki shu kynrup kulmar ïa uno uno u shynrang, bunsien khlem da tip thikna ïoh dei uba la don lok lypa ruh. Tang mar ïashong la poi sa ka pun khun. Bad hadien nangta la bud sa tang ki jingeh. Lehse ban kha khun ka long kaba suk, hynrei ban pynheh pynsan bad khamtam eh ban phah skul ïa ki khun ka long kaba shitom lada ym biang ka kamai kajih. Bad lada kiba bun ki khynnah kim ïoh lad ban leit skul lane ki pep skul noh tang shiteng por kaei ka ban jia ïa ka lawei jong ki? Hato ngi ju pyrkhat sani bha mo ïa kine kiei kiei?
Tip balei ngi long ka jaidbynriew kaba jyndong sat ka jingmut jingpyrkhat. Kito ki nongïalam balang bapher bapher ruh imat kim ju kren ïa kine kiei kiei kiba dei ban kren khamtam eh na ka bynta ki khun samla kynthei. Ym don ba pyni ïa ki khun samla kynthei ba ka don da kawei pat ka pyrthei lada ki pyndep hok ïa ka jingpule jong ki bad lada ki ïai pule sha ki kyrdan kiba kham shalor. Mynta wat ban seng ia ka kam lajong ruh donkam ban don ka jingnang jingstad, kumno ban pynïaid ïa kata ka kam. Kam dei kaba suk. Donkam ban nang ban khein ban diah bad lada leit ha ki bank ban wad ram ruh kham suk ia kiba lah don ka jingnang jingstad.
Ka jingnang jingstad ka ai jingkyrmen ïa u/ka briew. Ki lah ban wad ïa ki lad ki lynti ïoh kam shabar jylla lada ym don kam ha kane ka jylla. Don shibun ngut ki samla shynrang bad kynthei jongngi kiba trei shabar jylla bad kiba ïoh ban phah pisa sha la iing.
Ngi lah dei ban pyrkhat thymmai noh. Lehse ha ki skul ha nongkyndong ka duna ka jingbtin lynti (mentoring) jong ki nonghikai khamtam ïa ki samla rit bad samla heh kynthei. Kane ka long kaba donkam eh ha kane ka juk mynta nalor ba ki hikai ïa ki lynnong kot. Bun ki skul ha sor ki don ïa kita ki counsellor lane ki nongai buit ai bor bad batai kumno ban ïaleh pyrshah ïa ka eh ka shon. Ki skul ha nongkyndong ruh ki la donkam bhai a kum kine ki counsellor.
Ka sorkar ruh ka la dei ban kham pynleit jingmut halor kumno ban kyntiew ïa ka rukom hikai ha ki skul ha nongkyndong bad ban wanrah da ki nonghikai kiba tbit.

Leave A Reply

Your email address will not be published.