Ki jaka sah ïa ki samla pule kum ka lad ban kyntiew ban kyntiew ïa ka pule dangle

Ha kine ki sngi bala dep ngi iohi ba ka MBOSE ka la pynmih ïa ka result jong ka class XII commerce bad science stream, sa tang katto katne sngi ngi khmih lynti ba yn pynmih sa ïa ka result jong ka class XII Arts stream bad kumjuh ïa ka matriculate result. Ka long ka jingkmen bakhraw ïa kito baroh kiba la trei shitom ban poi ka sngi ba kin ïohkheit ïa u soh ka jingtrei minot. Ka jingkmen ym tang ïa ki samla pule hynrei ïa ka ïing ka sem baroh, khamtam kito kiba ioh ban rung ha ka top list ka jingkmen ka long ïa ka skul hi baroh kawei.
Hadien ka jingmih jong ka result class X bad XII kan bud sa ka jingwad jaka pule ban bteng shuh shuh ïa ki jingpule ba shalor bad na ka bynta kito ki ba hap ban mih nala shnong khamtam kiba bteng ïa ka jingpule ha sor Shillong ka wad jaka sah kadei kaba shitom bha. Teng teng nga ju pyrkhat kumno ka Sor Shillong ka lah ban pyndap bad pynbiang jaka sah ïa ki spah ngut ki samla pule kiba wan pule man la ka snem kata khlem da khein ïa kito kiba wan sah ban wad jingtrei jingktah ne na kiwei pat ki daw.
Nga kynmaw haka por ba nga hap ban kiew sha Shillong ban bteng ïa ki jingpule ka long kaba shitom shibun ban ïoh ïing sah ne ïing wai, haoid ki la don katto katne ki jaka sah kiba nga la wan peit hynrei haba pynshong nongrim ïa ka dor bad ka jinglong jong ka ïing ka long kaba eh shibun khamtam haba nga wan na ka long-ïing ka bym da biang haka jingioh. Nga kynmaw bha ba kumba lai bnai nga la hap ban kyrpad ïa ki paralok ba kin shah ba ngan sah bad ki tad haduh ba ngan da ïoh jaka sah kaba ïahap dor bad ka jingïoh ne kamai na ïing. Ngam klet ngi ïa sah 4 ngut ha i ïing i ba shi kamra hynrei kidon ki bapli kiba hap ban sah palat ïa kata ka ba nga nga sah. Ka shim por jin haduh lai bnai tam ne saw bnai duna kat haduh ba ngan da ïoh ban wai ïing, mynta lei lei ka wad ïing wai ha Sor Shillong ka da syllang bad kadei ka kam kaba shim por ban ïoh
Ka jingbymdon jong ka aiñ ban teh lakam ïa ka jingshim bai wai ïing ha Shillong ka pynlong ïa ki nongshongwai ban shu ap ha ka jingbha jong ki trai ïing, kam shym don ka jingryntih ha ka rukom shim baiwai, ka ïing ne kamra kaba ka jingheh jong ka ka long mar katjuh, ha kawei ka thaiñ da kawei ka dor katba ha kawei pat ka thaiñ da kawei pat ka dor jong ka. Teng teng haba ki trai ïing ki long kiba kylluid mynsiem lah ban ïoh ki ïing kiba kham heh haka dor kaba bit bad don pat kiba am da kador kaba heh wat ïa i ïing iba tang shikamra. Ngi shem ruh ba ka rukom shim bai wai ïing ka ïapher na kawei ka jaka sha kawei pat wat tang hapoh i jylli ka Sor Shillong.Ym tang katta, don ruh katto katne ki trai ïing kiba da buh por beit thik shitarik man u bnai ba dei ban siew bai ïing. Haoid ka jingbuhpor ka long kaba donkam namar hateng hateng ki don ki nongshongwai kiba leh bym pushe, tangba la kumno kumno ruh ka jingbuh por kam dei ban long khim.
Ha ka jingbymdon jong kino kino ki aiñ ka pynlong ruh ïa ka rukom shna ïing kaba katkum ka jingsngewthuh ki trai ïing, ngam lah ban klet ha ka por ba nga wan phai na jaka pule ha kito ki snem, nga la leit bud ïa uwei u paralok ban leit donkam ha ïing kaba u sah, ka jaka sah jong u ka long shapohkhrum ha kaba ka sngi kam ju dei la mynstep ne mynsngi ne mynjanmiet bad u ïathuh ba don ki por ba ka shu shit beit don pat ki por ba ka shu khriat beit namar ka ing ka long sha poh khrum ha kaba ka sngi kam ïoh bad ka lyer ruh kam ber sngewtynnad shuh. Ynda mynta nga pyrkhat kumno u samla pule un lah ban dem durïap khop ïala ka jingpule lada ka jaka sah jong u ka long ha kata ka rukom.
Ka long shisha kaba donkam ban don ka aiñ ne kyndon lane ka ka jingteh lakam ïa ki tai ïing (Landlord Regulation) ha kaba buh dor ïa ki ïing wai khamtam da kaba pynleit jingmut ban ïarap ban pynsting ïa ka jingkit ba khia jong ki kmie ki kpa jong ki samla pule bad ruh ban teh lakam ba ka rukom shna ïing kadei ban long kaba ïahap bad kaban ym buh jingeh ïa ki samla pule ban lah ban pynleit jingmut ïala ki jingpule. Ha kane ka jingteh lakam (Landlord Regulation) ka long ruh kaba donkam ban don ka jingpruid dak ne jingbuh jingthew ïa ki ïing wai, kata haba ïadei bad ka jingheh (minimum size) khnang ba kane kan ïahap dur bad ka longbriew manbriew. Lyngba kata ka regulation ka sorkar kan buh dor ruh ïa ka ïingwai da kaba pynshong nongrim na ka jingheh jong kata ka ing da kaba pruid dak ba ka kamra ne ïing kaba heh hapdeng katta katta phut kadei ban shongdor ym palat ïa ka katta katta tyngka, ban buh paiñkhana bad ka jingpynpoi um kaban ïahap bad ka jingantad ïa ka jinglah ban ngiam briew ha kata ïingwai ne compound bad kiwei de ki jingteh lakam (Regulation) katkum ka jingdawa ban ïabiang lang ki nongshongwai khamtam ki samla pule lem bad ki nongai ïing wai ne trai ïing.
Ka jingduna ki hostel sorkar ka long sa kawei pat kaba buh jingeh ïa ki samla pule, haoid ha kine ki sngi ngi ïohi ki la mih shibun ki jaka sah ne hostel na ka bynta ki samla pule ba la pynïaid da ki riew shimet ne ki kynhun, niar pat ban shem ïa ki hostel kiba long trai da ka sorkar, jin lada ka sorkar kan thaw lad ban pynmih hostel shuh shuh ha Sor Shillong lane ban buh hostel ha man la ki skul sorkar katno kan long ka jingpynsuk ïa ki samla pule lem bad ki kmie ki kpa jong ki ban lait na ka jingktha khlieh ha kaba wad ïing wai. Ngim dei ban bakla ba ki la don shibun ki samla kiba sangeh noh ïala ki jingpule ym namar ba kim ïoh jaka pule hynrei namar ba kam biang ka jaka sah bad ka jingremdor jong ki jaka sah. Ki kmie ki kpa khamtam kito ki bym dei na Sor Shillong nalor kaba siew ïa ka jingpule jong ki khun kin hap ruh ban ktha khlieh bad kynshew ban siew ïa ka jaka sah bad ka jingbymdon ki aiñ ban teh lakam ka pynlong ïa ki nongshongwai ban shu ap ne shaniah ha ka jingbha jong ki trai ïing haba ïadei bad ka dor ka mur jong ka jaka sah ne ka jinglong jingman jong kata ka jaka sah.
Ka jingtrei borbah jong ka sorkar ban kyntiew ïa ka pule dangle ha ka jylla da kaba wanrah ïa ka State Education Policy 2018 kam shym ladon kano kano ka jingkdew haba ïadei bad ki jaka sah jaka shong jong ki samla pule khamtam ha ki jingpule kiba shalor kiba ki hap ban mih nala shnong sha kawei pat ka shnong khamtam eh ha Sor Shillong ha kaba kiba bun ki jaka pule ki don. Khnang ba u samla pule un lah ban duriap khop ha ki jingpule bad ba ki kmie ki kpa kin kham sting khyndiat ka jingkit ka long kaba donkam ba ki bor ba dei peit khamtam eh ka sorkar kan phai khmat sa sha ki jaka sah nalor kaba pynbha ïa ki jaka pule.