Ka UCC kum u khwai bun pnat

B.M.Lanong

0

Ka jingïalang ba la wer kyrpang da u CEM bathymmai, Bah Pynïaid Sing Syiem ha office ka KHADC ha ka 5 tarik July halor kata ka aiñ UCC bathymmai, ka la long shisha ka jingïalang kaba sngewhun, namar la ïawan lang ki katto-katne ki Khlieh Nongsynshar Hima bad ki Seng Bhalang na ri Khasi, ha ka jingïadon ryngkat u Dy. CEM Bah P.N. Syiem, kiwei ki dkhot ka Executive Committee bad katto-katne ki riew rangbah, ka la ïathir bha halor ka jingthmu ka Sorkar India ban wanrah noh ïa ka Aiñ thymmai, ka Uniform Civil Code (UCC) ha baroh kawei ka ri India.
Baroh kiba la ïawan ha ka jingïalang, da kawei ka sur ki la pyrshah ïa kane ka jingthmu ka Sorkar India, namar tang na ka kyrteng ruh, la sngewthuh, ba ka long ka Aiñ ka bankynthup lang kumjuh ïa baroh.
Ka Sorkar District Council dang ha ka taiew ba la dep, ka la ïathir bha halor kane ka mat UCC hapoh Ing Dorbar, khamtam ba ki jingjia bashyrkhei ha Manipur ki la pur kylleng, kynthup shaduh Sor Shillong bad sha kiwei ki bynta ka jylla.
Ka UCC (Uniform Civil Code) lane kata ka ‘Thup ki Aiñ kyllum’ ba ki paidbah ka Ri ki hap ban bud, kaba la ïatai bha ha kine ki khyndiat por, ka dei kaba ka Sorkar India kaba pynïaid mynta da ka Seng BJP jong u Prime Minister Narendra Modi bad u Home Minister Amit Shah, ka thmu ban pynjari ïa ka ha ka ri India baroh kawei.
Ïa kane ka UCC, ka dei kaba la mang hi hapoh ka Article 44 jong ka Constitution of India naduh basdang, hynrei ym pat ju don kano-kano ka Sorkar ka banpyntrei kam ïa kane ka thup UCC, namar don bun kiei-kiei kiba kyllaiñ, khamtam ha ka ri India babun ki Niam bad ki jaitbynriew bapher, ka shitom ban pynjari ïa ki kyndon aiñ khyllah, kiba hap ban ïabud kyllum lang da baroh.
Dei na kata ka daw, ba mynta la 76 snem ba ka Ri India ka la don kum kata ka Ri Laitluid (Independent), ym pat shym don kano-kano ka sorkar ha Delhi, ka banpynjari ïa kane ka UCC, tang kane mynta ha Manipur kaba la sdang ban ai ksai, hynrei kaba la pynmih ki jingpyrshah ha kylleng, namar kitei ki kam Umsnam.
Ka Jingpyrshang ha Manipur: Katkum ba ïatai da kiba bun, la kdew ba ka Sorkar BJP u Modi ka sdang kawang da u khwai UCC ha Manipur, kat haduh ba ka Manipur High Court shuwa, ka la ai lad ïa ki paid Hindu Meitei ba kin ïoh ïa ka kyrdan riewlum (Scheduled Tribe), tang da ki Affidavit (Jingsmai hakhmat ka Aiñ). Kine ki la lah mynta ban dakhol ïa ki jaka-puta bad kiwei ki kabu ba ïoh kyrpang ki riewlum. Katba ka Meghalaya High Court pat, tang ïa i kam Roster ki nongtrei Sorkar ruh kam shym kwah tuklar, ka ieh beit ha ka Sorkar ban rai.
Ka la jia shisha kynsan kumba klang ka ding ha kylleng ki shnong ki thaw ha Manipur, kynthup sha ki Nongkyndong, ha kaba la thang ïa ki ing ki sem jong ki paidbah, khamtam jong ki riewlum Kuki, la pynïap ruh da ki spah. La thang lang ruh ïa ki phew tylli ki Ingmane,ki jaka mane Blei, ki ing ki sem, ki skul bad ki jaka pule, kat haduh ba ki bor pulit-shipai ki la ïadon kti lang hana, namar la pyndonkam da ki suloi bad ki tiar jong ki ruh, ban leh ïa kine ki kam pynïap, katkum ki jingthoh ba la phriang kylleng ha ki kot khubor bad ha ki lad pathai khubor paidbah (Social media, internet) bad ba la pynshisha ruh.
Haduh ka por ba thoh ïa kane ka Sai-Kyrwoh (article), dang shu ïoh jingtip ba dang ha ka miet 2.7.23, ki runar ki la leit tur sha Shnong ki Kuki rit paid bad ki la khrai khlieh ïa uwei u Samla Shnong, u David, uba pyrshang ban ïada. Tip shano kum kine ki kam thombor kin ïalam. Ym lah ban mutdur, ba kum kine ki jingjia kin wan jia kynsan ha Manipur, ong ki khubor.
Ka UCC bun pnat: Kata ka aiñ UCC kaba kham bun ki jnit-ki jnat ban ïa u khwai lai pnat, ka kwah ba baroh ki paid India kin mane ïa kajuh ka jingngeit ba ïapdiang lang, kin kren ïa ki ktien ban ïapei lang bad kin pdiang ïa kijuh ki riti- ki dustur kiban ïasyriem kumjuh ha ka imlang-sahlang,ha ki kam ki jam, ha ka ïoh ka kot bad ban lait na ki jingïapher ba palat pud, lyngba kiwei-kiwei ki aiñ babun rukom, hapoh kawei ka Ri. Kitei ki mat, malu-mala ki kdew ïa ka nongrim jong kata ka Unified Code of Conduct (U kynjri pynsnoh lang ïa ki nongrim bapher-bapher).
Ïa ka ri India la ju tip naduh basdang kum kata ka Ri kaba don ka “Unity in diversity” (Ka jinglong kawei, hapdeng bun ki jingïapher jait), hynrei hangno kein yn phrung ïa kata ka UCC? Dei ka jingthmu phrung jubor ha Manipur ba ka la pynpoi shaduh une u pud.
Dei na kane ka daw, kumba la kdew haneng, wat ka Supreme Court bad baroh ki High Court ha ri India ruh, haduh mynta kim shym shlan ban shim ïa kano-kano ka rai halor kane ka mat UCC bad ka Supreme Court lei, ha kawei ka mukotduma ha u snem 1994, ha ka Kies u Maharishi Avadhesh pyrshah ïa ka Sorkar India, katei ka kashari bahalor tam ka kyntait war ïa ka jingkyrpad jong u Maharishi ban pynjari ïa kane ka UCC bad ka bthah ïa u ba un leit sha ki bor Sorkar ban leh, namar ‘ka Ingbishar kam dei ban rai kum ïa kine ki jait kam.’
Bun ki Ingbishar High Court ha ri India ki shem pynban ba ki don bun ki shynrang Hindu kiba leit kylla niam Muslim noh, namar ba ki bor bishar kim treh ban pynksan ïa ki jingkwah jong ki ban ithuh da ka Aiñ, ba kin ïoh lok palat ïa kawei, kumba ithuh ka Niam Muslim, ba kam long ka pop ban bun lok (polygamy), la kumno-kumno, ban ri 4 ngut ki lok ha kajuh ka por bad ba ki Ingbishar ki pynksan ïa ki shynrang Muslim lada don ba leit ujor ïa ki. Kumta ki shynrang Hindu ruh ki kwah lang ban ïoh kum ïa kane ka jait UCC jong ki Muslim.
Ki MDC baroh 30 ngut kila pdiang lang da kawei ka sur ïa ka Jingtyrwa ba la wanrah hi da ma nga ha ka 27.6.23, ban ieng skhem ban pyrshah ïa ka jingthmu ka sorkar India ban pynjari ïa kane ka UCC ha ri India baroh kawei.
Ka Ing Dorbar ka la kyntu ruh ïa ki shnong ki thaw ki seng Bhalang, ki Dorbar shnong bad ïa baroh ban peit ba ki briew kiba wan phet shapoh jylla Meghalaya, khamtam na Manipur, ki dei ban leit phai noh ynda la jem ki jingïakhih.
Kum kine ki jingjia, ki pynkynmaw biang pat ïa ka jingpyrshang ka Sorkar u Modi ha u snem 2021, baka Sorkar bad ki Dsitrict Council kin pyntreikam ïa kawei ka aiñ khyllah, ka “Svamitva” ha ki 6846 tylli ki shnong ha ri Khasi, ha kaba kin wan da ki hajar ngut ki nongwei ban wanrah ka tnat Survey of India, ban wan shong ha baroh kitei ki shn ong ym duna ïaka 5 snem, naka bynta ban leh ïa kita ki kam “Drone Mapping” da kita ki Continuous Operating Reference System (CORS).
Baroh ma ngi ki MDC ki bym pei ei-ei ïa kata ka jingthmu, hynrei ngi la ïohi ba kin bun da ki jingma, kiban mih pynban da ki longing-longsem lajong, ban ïa long kpa da ki nongbylla-daju nongwei hapoh kitei ki 5-6 snem. Kumta la kyntait mardor ïa katei ka jingthmu kaba wan na Delhi, ha ka dur ka thew suiñ bneng, namar kin thew jingthew pynban ha ryngkew, khnang ban pynsatah da kitei ki nongwei ha kylleng ki shnong ki thaw.

Leave A Reply

Your email address will not be published.