KA ÏTKHMIH : U Bah Phras Syngkli kum u Kaitor ba pawnam ka Ri Khasi
- HT Wells

Kumba 10 Kilometre ei ei mihngi na Nongpoh, don uwei u Kaitor bad u Barikor ba pawnam jong ka Ri Khasi uba shong basah ha ka shnong Umkaduh bad uta u dei u Bah Phras Syngkli, u nongrep uba im shisur shidur ha katei ka shnong. U dei u khun balai jong u Bah Astar Jynthem bad u lok jong I kong Rastoria Sylliang na katei hi ka Shnong. Ka shnong Umkaduh ka dei ka shnong ba khamrit bad kaba don kumba 200 tylli ei ei ki rympei ïing. U bah Phras u dei u briew uba don ka sap ka phong naduh ba u dang khynnah kumno ban shna ïa ki tiartem tiarput kum ka Duitara, ka Sitar, ka Miengsiej, ka Besli, ka Maryngot sur ïambriew, ka Shyrot, Tyrwang, ka ksing, ka Bom, u Thlong dungkba bad ki thlong dung jingshoh ki barit bad kiwei kiwei. Ym tang katta, nalor katei ka sap ba kyrpang ba u don, u Bah Phras u dei ruh u Kaitor uba suhkhlieh sha ki Thwei badum jong ka Mynnor, bad bluit u mih ban sei ïa ki sur myllung u barim bajah, i kumba u la ïoh mad ïa kata ka aïom ksiar jong ki Longshwa ki Manshwa jong ka Ri Khasi. Haba u nongthoh u la ïoh lad ban ïakren markhmat bad u Bah Phras mynta ka sngi Hatmajai ha ïingsah jong u nalor kiwei ki khana, u pyni ia ka sap da kaba rwai bynñiaw ‘Tawiar u Sohpetbneng’ ryngkat bad ka Duitara jong u, kumne : 1. Jaidbynriew ba kyrpang tawiar Sohpetbneng, Ryngkat bad riti dustur ba la buh la seng, La ka niam ka rukom Nongthaw u la ai, Ryngkat bad ki jingtem jingput sur Tynrai. 2. Haba tymbrong u bsiat na ki ksai muga, Ha ka Marynthing ne ha ka Duitara, Jingud ba myllung ani na krem ki mih, Ka Ksing ka Nakra dohnud briew ki pynkhih. 3. Ka Shyrwot, Tyrwang, ka Miengsiej shaei shuh, Maryngot sur ïambriew mynta ki la duh; Sur besli, Jingputsla khynnah apmasi, Shano shuh to wan ban phalang pat shangi. 4. Nga padiah deipor shwa jingbabe kan wan, Sa kiwei ki deiti ban duhjait la jan; Na rympei Khasi sa shisien kin sawa, To ïengjoit sa shisien Sangot u Pyrta.
Cho: To ngin ïa kynud ïa ki ksai Duitara, Hangi ba la ïalam da u Longshuwa, Ka Ksing ka Bom, Tangmuri, ka Duitara, Ïa jingtem tynrai u khun Khasi Khara.
Ryngkat bad ka tem Duitara, ka sur myllung ka la pynum shisha ïa ka dohnud jong ki nongsngap, sngew kumba ki kyntien kiba don ha katei ka jingrwai ym tang ba ki pynpar ñiangkhriat hynrei ki pynher ïa ki nongsngap sha kata ka Mynnor. U Bah Phras hadien ba u la dep ban rwai, u batai ruh kumno ka dur jong kata ka Maryngot sur ïambriew, kaba shna hi da ka tyndong siej kaba don lai tylli ki thliew nakhlieh napdeng bad na tduh jong ka. Ki tymmen hyndai ki shait put ha ka por ba ïambriew kum ka jingñiew burom ïa u ne kata kaba la khlad noh. Ym tang katta, u Bah Phras kum u khun khristan ba riewblei, u la shim ruh ïa ka Sitar jong u ryngkat bad ka sur jingrwai u bsiat ïa ki ksai jong ka haba u rwai ïa ka “ Jingim ba lyndet Blei jong u Briew” kumne : 1. Ka pyrthei kaba ngi im, Dap jingeh kat shaba ngi phai, Briew um suidñiew la jingim, U sngew ba pyrthei kan ym wai, Jingbymman ki la nangshlei, Para briew ruh ym don jingmap, Jingthala ba la kynrei; Para mynsiem ruh ïa pynïap. 2. Katba u briew u nangstad, U dangngam ha ka bor Jingdum, Ha jingdih buaid u ngam, U ïaid makia shaneng sharum, U sarong u sngew khlaiñbor, Khlem da tip aïu kan jia, Um tip ba ynda khlad nangne, Sha Dujokding baroh shirta. 3. Da jingstad kaba mynta, U da kop bad ka bor u Trai, U da ai jingïathuhlypa, Ba kane ka pyrthei kan ym wai, Ah ! shano katba ngi phai, Kam don shuh ka jingshongsuk, Ba la pyndap tang jingkhuslai, Wat ïa u riewspah ne u baduk.
Chorus: Ah Trai, la ki khmat sha Me ngi phai, Ka Jingim to pynjanai, Dohnud jong ngi to pynthymmai, To aibor ngin phai sha me, Wat nym shah Trai ba ngin babe, Shim ïangi naduh mynta, Ka dohnud sniew to pynkylla.
Lyngba jong katei ka jingrwai kaba pynum dohnud bad kaba pynjaw ummat shisha, lah ban sakhi ba u Bah Phras um dei tang u Kaitor hynrei u dei ruh u Prophet bad u Nongïalap bakhraw. Ha kawei pat ka liang, kum u Barikor na u nongshna dur ïa ki tiar tem ba la kdew haneng, utei u rangbah u ïathuh ba ym don mano mano ruh ba lam lynti ïa u, hynrei dei ka jingtrei shitom ba u lah ban shna ïa kitei ki tiar, namar u bapli u pyndonkam tang da ki tiar shna hi jong ka juk hyndai kum u paintali, u madu, u narpuh, kurat bad kiwei, namar ki tiar jingstad saïan jong kane ka juk ki dei tang ha ka jingmutdur bad jingphohsniew jong u. Ym don ba wan ban ïarap namar dei u briew uba duk, um lah ban thied ïa kum kita ki jait tiar. Kat kum ka jingïathuh jong u, um shym ïoh jingïarap ei ei ruh wat na ki nongmihkhmat jong katei ka Constituency lane na ka sorkar ruh. Dei namarkata ka daw, um lah ban shna lypa ïa kitei ki tiartem ba kordor lait noh satang haba u ïoh order na ki paralok namar wat tang ban pynïaid ïew ïa ki jingtem ba u la shna ruh shem jingeh bha. Te haei keiñ, u la kylli bynñiaw. U pynpaw ba u da kwah eh ba ki skul, ki college bad ki university kin ithuh ïa u khnang ba un lah ban pynmih shibun ki jingtem tynrai kiba lah ruh ban kyrshan ïa ka ïing ka sem jong u.
Ha ka jingshisha, lada don ba ïarap na ka liang ka sorkar, la dep ban pynïoh scheme ïa u na kata ka scheme jong u Prime Minister Narendra Modi kaba ki khot “Made in India” namar ki tiar shna hi ki trai muluk. Nalor nangta, la nang pynduh mynsiem shuh shuh ïa kiba donsap donphong, ka Meghalaya Award kaba ki shait ai shisien shisnem ruh ka leit lut sha kiba don heh don haiñ namar ba hap ban buh dorkhas lypa. Sngewbiria ka award aïu kata, u la kylli ! ha ka jingshisha, kim dei ban put ronsing hi ïalade, hynrei ka sorkar lyngba ki tnat treikam jong ki kin lum kin lang keiñ ïa kum kitei ki ‘riewdonsap ban kyntiew ban ïarap ïa ki, hynrei putet !. U Bah Phras u ïathuh ba u ïoh ban kiew rynsan pynithuh paidbah dei tang ha kawei na ki Monolith Festival kaba long ha Mawphlang.
Utei u rangbah u ong ba ka jingsdang duhjait ki tiar put tiartem lajong dei ba la wan tyllep ki tiar nongwei, naduh ka mandalin, violin, guitar ba bun jait kiwei pat haduh ki transistor, ki gramaphone, mobile phone; ki briew ki bud ïa kaba suk kat haduh suki pa suki, ynda la suk than ka poi sha ka ma. Wat hapdeng kitei ki jingeh jong u, utei u rangbah u kyntu ïa ki khun samla ka Ri ba kin pynneh pynsah ïa ki deiti tynrai lajong khnang ba ka pyrthei kan ithuh ïa ka Jaidbynriew Khasi jong ngi, ym tang ha ka ktien ka thylliej hynrei ka put ka tem bad ha ka rwai ka siaw ruh. Kam myntoi ban shu ong ‘burom ïa la ka jong hynrei khlem don pat ki ban pynshlur’. U Bah Phras u kwah ban don iwei i kharkhana rit ha ïing lajong khnang ba un lah ban ai jinghikai ïa kiwei pat ki paradoh parasnam. Kam myntoi ban ïaroh ïa u briew ynda u la ïap lada ha ka por ba u dangim bad donkam ym don ba wan ba bna ïa u. Dei namarkata ka daw ka sap ka phong jong u Khasi, la ha ka rep ka riang, ka thaiñ ka wet, ka sumar dawai kynbat, ne ka rwai ka siaw; ka ïap lang noh tang mar synïap uto uba donsap, namar ki pateng jong u kim nud shuh ban shimti namar ba ïatyngkhuh mawsiang kumba la kdew haneng,namar tang ïalade ruh ym im jakpoh.