Ka imlang sahlang ha ka jingshaïong:Haduh katno ngi lah ban bat ïa ka mynnor?

Patricia Mukhim

0

Ha kine ki khyndiat bnai ngi ïohi ba ka imlang sahlang ka ïaid lyngba bun ki jyrwit-jyrwat kiba donkam ka jingïatai haba shai. Hynrei ka long kaba sngewsih ban ong ba ngim ju don kita ki lympung paidbah ha kiba ngi ïatai ïa kine kiei kiei kiba pynshaiong ïangi kum ka jaitbynriew. Kaba pynktha khlieh eh ka dei kata ka Reservation Policy lane ka jingbynta kyrpang ïa ka bhah ban ïoh kam bad ki lad jingpule na ka bynta ki Khasi-Jaintia bad Garo. Naduh u snem 1972 la bud beit ïa kata ka bhah 40:40:15:5. Kata ka mut 40 yn ïasam ki Khasi-Pnar, 40 kin ïoh ki Garo, 15 kiwei pat ki jaitbynriew rit paid kiba dang sahdien bad 5 ia kita kiba ym don jingbynta kyrpang.
Kane ka la ïaid kumba 49 snem hynrei kyndit kyndit ha u snem 2021 ka mih syndet kata ka roster system ïa kaba la bthah da ka Meghalaya High Court (ïing bishar bakhlieh tam ka jylla) ba dei ban pyntrei kam. Ka jingmut jong ka roster system ka long ba ki Garo baroh kiba khlem pass ïa ki eksamin ban ïaleh ban ïoh kam bad namarkata kata ka 40% kaba dei ka jong ki khlem lah ban pyndap satia mynta yn hap pyndap lut ïa kita kiba sah baroh. Lada long kumta te ka jingeh ka long ïa ki Khasi-Pnar namar haba ym lah ban pyndap ïa ki jingdonkam nongtrei da ki Garo lah pyndap noh ei da ki Khasi-Pnar. Lada phai shaduh ki snem kiba lah leit te kin mih shibun ki jingeh bad kaba itieng ïa mynta hi ka long ba ka la don ka jingïakynad hapdeng kine ki lai jait ki riewlum ka jylla Meghalaya. La mih sa ka jingong ba dei ban ïaphiah jylla noh khnang ban ym noh shiliang ka tarajur.
Ban kwah haduh ban ïaphiah jylla te la long kaba mynsaw namar ïoh mih pynban ka kynrum kynram kaba kham bun shuh shuh. Lada lah hi dei ban ïa pynbeit da kaba jai jai khlem da wanrah ïa ka politiks namar shisien ba pynkhleh politiks ïa kano kano ka kam kin sa mih shibun ki jingbymïasngewthuh jingmut.
Hynrei kawei ka jingkylli kaba mih pat ha kiba bun ki rynsan ka long balei ba ki samla shynrang jongngi kiba lah pass ïa ka Business Management lane kiwei pat ki jingpule kim shlan ban mih na la shnong bad ban leit trei sha kiwei pat ki jylla. Ki nonghikai bad ki nongaikam ki ong ba ki kynthei pat ki kloi ban leit trei kat shaba ïoh ei. Ngi lah ïohi ïa kata wat ha kane ka jylla hi ruh. Bun ki samla/rangbah Khasi kim kwah satia ban leit trei wat tang sha Garo Hills ruh. Don pat kiba na Shillong kim kwah satia ban leit trei wat tang ha West Khasi Hills ruh. Lehse mynta kane ka lah kham duna namar ka banse ka thom ïa ka sang. Haba kwah kam dei ban kynrup da kano kano ka kam ruh. Ha ka ktien phareng ki ong “U nongkhrong um lah ban jied.” Ha kane ka bynta lah ban pynïasyriem ïa kane ka ong da kaba ong ba, “ U nongwad kam um lah satia ban jied ïa ka jait kam ne ka jaka ha kaba un trei. Wat ka tulop ruh lah rai da ki nongai kam.
Ha ka taiew ba la dep nga leit rung ha ka Hotel Marriot kaba long kawei na ki hotel baheh tam ha kane ka nongbah Shillong. Hangto nga la ïakren shi slem bha bad u nongshet baheh duh jong kato ka hotel (Head Chef). U bynniaw ba u la hikai kam ïa kiba bun ki samla shynrang hynrei kim neh satia ha ka kam. Tang hadien katto katne sngi ki lah ïeh noh ïa ka kam. Don napdeng jong ki, ki bym kwah ban trei palat 6 baje janmiet. Ki samla kynthei pat ki trei haduh shiteng miet. Nangta don ki samla kynthei kiba wan na Nagaland bad Mizoram ban wan trei ha katei ka Hotel Marriot. Kane ka mut ba ki samla jongngi na kane ka jylla ki duna bha kiba pule ïa kane ka jingpule hospitality bad hotel management.
Haba ngi leit shabar jylla bad ngi sah ha ki hotel kiba heh, bunsien ngi shem ïa ki samla kynthei Khasi kiba trei hangto bad ki nongai kam ruh ki da ïaroh bha ïa ki namar ba ki smat ki sting bad ki trei bha. Ka jingkylli ka long balei ba ki samla shynrang ki kwah ban trei tang hapoh kane ka jylla? Balei ba kim kwah satia ban mih na kane ka jylla ban leit trei haba ïoh kam? Balei ba ki da jied haei ba ki kwah ban trei? Haba kumne hato lah mo ban ong ba kim ïoh kam? Ka kam ka don lada biang ka jingpule bad ka mon ban duriap, hynrei lada ka jingpule ruh kam biang bad ka mon ban trei shitom kam don te ïano keiñ ngin kynnoh?
Hynrei ym baroh ki samla/rangbah Khasi ki long kiba tieng ban mih na la ïing. Don bun na ki kiba trei wat sha shiliang duriaw bad sha kiwei pat ki jylla bad ki da trei bha ruh. Tangba kum kita ki don tang khyndiat ngut eh. Lehse ka por ka la poi ba naduh na ïing na sem ki kmie ki kpa ki la dei ban pynshlur ïa ki khun ban trei ïa kano kano ruh ka kam. Ka pyrthei ka la nang syrtok bad ki kam ki jam ki duna bha. Hadien ka demonetisation ha u snem 2018 November don bun ngut ki briew ha kylleng ka ri kiba la duh kam noh. Mynta wat ki bank ruh ki la nang kham pynduna nongtrei namar lah bun ki jingsiew lane ki transaction ki lah long digital ban ym donkam briew shuh ban peit ïa kiba bun ki kam.
Ki samla jongngi ki dei ban ïabeh bad ka por bad jied ïa ki jait jingpule kiba lah ban ïoh kam. Man la u snem ki kolej bad skul bah (University) ki pynmih da ki phew hajar ngut ki khynnah kiba pass ïa ki eksamin bapher bapher hynrei ki kam pat kim don satia. Dei na kane ka daw ka sorkar ka pynshlur ïa ki samla ba kin trei ïa ki kam lajong (entrepreneurship). Lah dei ban ai jinghikai naduh Class 8 ter ter ïa ki khynnah kumno ban trei kam lajong. Kiei kita ki jingtip bad ki training ba ki donkam? Kumno kin buh ïa kita ki jingkheiñ (books of accounts), kumno ban ai jingkheiñ ïa kaba la pynlut bad kato ka jingïohnong (profit and loss) bad kumno ruh ban pynïahap ïa ka jingpynlut bad ka jingïoh (audit).
Kitei keiñ ki dei ki jait kam ha kane ka spah snem ba 21 tangba kiba trei kam lajong ki hap ban da ksar. Ym don ka kam kaba lah ban ïoh tulop khlem da trei, lait noh tang ka kam sorkar. Bad dei na kane ka daw ba baroh baroh ki ïabeh lut ïa ka kam sorkar. Hynrei shen wat ka sorkar ruh kan sa sdang ban pyrkhing bad dawa na uwei pa kawei ka nongtrei ba ki dei ban ai jingkheiñ ïa kaei kaba ki trei shisngi shisngi. Nga tharai kane ka long kaba donkam eh ban pynlong ïa ki samla jongngi ki ban trei minot bad ban sei lut la ka buit ka bor baroh.

Leave A Reply

Your email address will not be published.