Balei ka VPP ka dawa ïa ka jingpynkylla ïa ka Reservation Policy: Ka jingpynshai halor ka jingkren ka NPYF

Dr. Batskhem Myrboh, Nongai Ktien VPP

0

Ha kine ki khyndiat sngi ba la dep la don uwei u nongkitkam jong kawei ka seng saiñpyrthei uba la kynnoh ba i Bah Ardent M. Basaiawmoit, lyngba ka seng VPP, i la mih surok ban dawa pynkylla ïa ka Reservation Policy tang ban pynthame lane ïalam bakla ïa ki paidbah. U la balia ruh ba i Bah Ardent M. Basaiawmoit i la shim kabu ïa katei ka mat tang ban ïoh khring ïa ki samla kiba luilui, khamtam ïa ki samla kiba la nang la stad tangba ki bym pat ïoh kam ïoh jam. U la buh jingkylli balei ba u nongïalam jong ka VPP um mih naduh mynshuwa ban dawa ïa kata ka Reservation Policy, kata naduh ka snem 2008 haduh 2018. Shuh shuh, utei u nongkynthoh u la ai ruh ka jubab hana u Bah Ardent um nud dawa ban pynkylla ïa ka Reservation Policy ha kitei ki snem namar u don ha kiwei pat ki seng saiñpyrthei ba la seng da kiwei pat. Hana dei hadien ba u la seng ïa ka ‘party lajong’, ka VPP, ba un sa nud ban pyrta ïa katei ka jingdawa. Kum ka Seng kaba pyrman ïa ki jingjia jong ka por ngim lah ban shu sngap mynthi halor kane ka jingkynnoh bad kumta ngin pashat katto katne ki jingpynshai halor jong katei ka mat.
Ha kane ka khen ngin jubab ïa katei ka jingkylli ba utei samla u la buh, kata, balei i Bah Ardent M. Basaiawmoit lane balei ka VPP ka la mih shakhmat ban dawa pynkylla ïa ka Reservation Policy. Kaba Nyngkong eh kaba ngi dei ban ïashai ka long ba ka VPP hapoh ka jingïalam jong i Bah Ardent M. Basaiawmoit ka la dawa na ka sorkar ban PYNBEIT ïa ka Reservation Policy. Hap ban pynbeit namar ka don ka jingkdor ne jingbakla ha ka jingbhah bynta ïa ki kam ki jam. Katba ka Policy ka kdew shai ba ka jingbhah bynta ka dei ban long katkum ka jingbun briew hynrei ka jingbhah bynta lyngba kine ki 50 snem ba la dep ka la long pynban mar 40 percent ïa u Garo bad Khasi-Jaintia. Kane ka dei ka jingbakla namar ba ka jingbun briew jong ki Garo bad ki Khasi-Jaintia kam ïaryngkat satia. Ka jingbun briew jong ki Khasi-Jaintia ka la tam bun ïa ki Garo. Ka jingkylli ka mih kumno keiñ yn pynïaryngkat ïa ka jingbhah ïa ki kam ki jam haba ka jingbun briew ka la ïapher baklybak. Kane ka jingbakla ka la ïaid haduh 50 tylli ki snem. Dei ïa kane ka jingdkoh ba ka VPP ka la dawa. La dawa ruh ban leh ïa kane da ka lynti ba shonghok shongaiñ katkum ki jingthew jingwoh kiba thikna. Ka Seng ka dang ap ïa ka kaiphot ban wanrah da ka Expert Committee ba la thung halor kane.
Ka bynta kaba bud jong ka jingpynshai ka long ba i Bah Ardent ryngkat ka VPP ki la mih ban dawa ïa kane ka mat ha u snem 2022 namar ba ka don ka dawbah ha lyndet jong ka:
Ha u snem 2022, ka ïing bishar badonburom jong ka Meghalaya High Court ka la pynmih ïa ka hukum ba ka sorkar Meghalaya ka dei ban pyntreikam ïa ka Reservation Policy lyngba jong ka Roster System. Ka la don ka jingïatai halor kane ka mat ha ka ïing Dorbar Thawaiñha kaba ka VPP ka la thalaiñ ïa ka sorkar ba kam dei ban pyntreikam kylladien (retrospective) ïa ka Roster System. Ka VPP ka la kren shai hapoh ka ïing Dorbar Thawaiñ ba ka jingpyntreikam kylladien ïa ka Roster System kan wanrah ïa ka jinglah shilliang kaba jur ha kaba ka jingïohkam kan leit khambun sha ki samla Garo ban ïa ki Khasi-Jaintia.
Kaba sngewsih ka long ba ka sorkar kam shym la pynsngap satia ïa ka jingdawa jong ka seng VPP bad ka khlem ailad wat tang ban ïatai sani hapoh ka dorbar ruh. Dei halor kane ka nongrim ba ynda la kut ka budget session jong ka Assembly ba ka VPP ka la mih shakhmat ban dawa ïa katei ka mat kumba la kdew hashwa. Kane ka paw shai ba ka jingmih surok jong i Bah Ardent bad ka VPP ban dawa ïa katei ka jingpynkylla ka long hadien ba ka Meghalaya High Court ka la kyntait ban mushlia ïa ka namar ka dei ka policy matter bad kumjuh ruh hadien ba ka sorkar ba la lamkhmat da ka NPP ka la kyrngah ban ïatai ha ka Ïing Dorbar Thawaiñ. Kumta ka jingdawa ha madan ha syndah bad u paidbah ka dei ka lynti kaba khatduh ïa ka seng VPP na ka bynta ka mat.
Ka jingkynnoh ba i Bah Ardent i la mih madan ban dawa ïa ka mat Reservation Policy tang namar ba i la seng ïa ka party thymmai ka long tang ka jingantad khyllung khynnah jong utei u nongkynthoh. Utei u nongkitkam samla u la kynthah pynbudnam ba ka VPP ba ka la pyndonkam bakla ïa ka mat Reservation Policy tang ban pynbiet ïa ki samla khlem kam. U la batai siang sdieh ba i Bah Ardent bad ka VPP ki pyrkhat ban pynïoh kam sorkar lut ïa baroh ki samla ha ka jylla. U la pyni ruh ïa ka jingdon jong ki kam sorkar ha ka jylla bad jingkynrei jong ki samla kiba la pyndep ïa ki jingpule ki bapher bapher. U la ban jur ba ka long kaba bakla ban pyrkhat ba baroh ki samla kin ïoh kam sorkar lut. U la kynthoh ruh ba namar ki kam sorkar ki don tang khyndiat eh te kam long kaba don jingmut ban pynbeit ïa ka Reservation Policy. Kane ka rukom pyrkhat jong utei u nongkitkam ka long kaba bakla bad pleng dei ma u ba mut ban ïalam bakla sa ïa ki khun samla. Ka pynpaw ruh ba dei tang ma u uba tip ba nang ban batai shaphang ka ïohkam ïohjam jong ki samla.
Ha katei ka jingkren, utei u samla u la kynthah ruh ba ka jingdawa pynkylla ïa ka Reservation Policy jong i Bah Ardent ka dei tang ka jingpynjaboh ïa ka jingmut jong ki paidbah bad ka jingbamsap ïa ka saiñpyrkhat jong ki. To ngin ïatynjuh mawser ïa kane ka jingkynthah jong utei u nongkitkam. Ka kyntien ‘bamsap’ ka wan na ar tylli ki kyntien, kata, ‘bam’ bad ‘sap’. Haba batai lyngkot, ‘bamsap’ ka mut ka jingbam ïa ka sap. Lada batai khambniah, ka kyntien ‘bamsap’ ka mut ka jingbam bymdei/bymhok ïa ka sap jong kiwei pat. Ka jingbamsap ka long ka sobjek kaba ïar kaba lah ban jia ha ki rukom ki bapher bapher bad kaba lah ban ktah naduh ka met, mynsiem bad jingmut jingpyrkhat. Ka jingbamsap ka lah ban long ha ka dur jong ka jingbam tyngka, bam-ei ïa ka hok jong kiwei, tuh ïa ka por, thok lane shukor ïa kiwei bad kumta terter. Ha ka ktien Phareng ïa ka bamsap la tip kum ka ‘corruption’. Ka kyntien ‘corruption’ ka thymmei na ka ktien Latin ‘corrumpere’ kaba wan na ar tylli ki kyntien, kata, ‘cor’ kaba mut naphanglin bad ‘rumpere’ kaba mut pynjot lane pynpra. Namarkata, ka kyntien ‘corruption’ ka thew ïa kano kano ka jingpynjot la ka long da ka bam tyngka ne bam-ei ïa ka hok/sap jong kiwei.
Katkum katei ka jingbatai ïa ka kyntien ‘bamsap’ ne ‘corruption’ ha kano ka rukom ngin ong ba ka jingdawa jong ka VPP ban pynkylla ïa ka Reservation Policy ka dei ka jingbamsap. Hato don jingbam tyngka ha katei ka jingdawa? Hato don jingbam klop ïa ka hok kiwei? Hato don jingpynjot eiei ïa ka met ne jingpynjaboh ïa ka mynsiem bad jingmut jingpyrkhat? Em, ym shem eiei kaba kum kata. Ha ka jingshisha katei ka jingdawa ka long ban pynïoh ïa ka hok jong ki Khasi-Jaintia ïa ka bhah thungkam kumba la kdew ha ka Reservation Policy. Ka dei ruh ka jingdawa ban pynsangeh noh ïa ka jingpyntreikam bymhok ïa ka Roster System. Ka jingdawa ka la ïaid da ka lynti kaba jaijai bad katkum ka lynti ba shonghok shongaiñ. Ka jingdawa ka la long ruh kum ka jingpynsngewthuh paidbah halor ka hok jong ka jaitbynriew bad ka jingleh bymhok jong ka sorkar halor ka bhah thungkam thungjam. Namarkata, hangno kata ka jingbamsap jong ka kumba la kynnoh da utei u nongkren. Katei ka jingdawa kam shym la bamsap eiei lymne pynjaboh ïano ïano kumba la kynthoh heh tyngam utei u nongkitkam. Ha ka jingshisha ka dei pynban ka jingdawa ïa ka hok bad pynkhuid noh ïa ka jingbymhok halor ka jaitbynriew.
Utei u nongkitkam u la kynnoh ruh ba ka VPP ka la leh bad hikai bakla ïa ki briew ha kaba ïadei bad ki jingïarap na ki nongmihkhmat. U la ong ba ka VPP kam ju hikai ïa ki briew ban leit pan jingïarap kum ka bai dawai, bai skul, bai kali bad kiba kum kita na ki MLA ne ki nongmihkhmat jong ki. U la ong ba kane ka dei ka jinghikai kaba bakla bad u la banjur ba ka dei ka kamram jong ki MLA ban ai ïa kiba kum kitei ki jingïarap bad kyntu ïa ki paidbah ban ïai leit sha ki MLA ban dawa ïa kiba kum kitei ki lad jingïarap. Ym sngew don kyntien shuh ban pynpaw halor kane phlanduman jong utei u nongkren bad ka party jong u. Ym donkam jingpynphai nia ïa kane ka phlankuman namar ba ki paidbah ki la sngewthuh khambha. Ka VPP kam hikai ba u MLA un ai bai dawai ïa ki briew hynrei ban pynbiang ïa ki aspata ryngkat ki dawai dashin kiba bha. Ka VPP kam hikai ba u MLA un ai baiskul ïa ki paidbah hynrei ban pynïoh ïa ki jaka pule kiba bit ba biang na ka bynta ki paidbah. U MLA u dei u nongthaw aiñ ban nongthaw lynti na ka bynta ka bit ka biang jong ki paidbah baroh bad ym u nongsam tin, sam borti, sam shuki, sam kynbor lane nongleh isynei ïa ki briew.
Khatduh khatwai utei u nongkynthoh u la kylla long kum u ñiangthangdoh uba kynthah da lade ïalade. U la kynthah ba ka VPP ka bamsap, ka ïalam bakla bad pynjaboh ïa ka jingmut jingpyrkhat jong ki paidbah hynrei ha kaba kut dei ma u hi uba leh kumta. U la bamsap da kaba u ïeng ha ka liang jong ka sorkar kaba la shah kynnoh bamsap bad u pyrshang ruh ban darapjot ïa kata. U la ïalam bakla da kaba ong ba ym donkam pynbeit ïa ka Reservation Policy kaba lah shiliang. Kane ka pynpaw ïa ka jingïashahliang jong utei u nongkynthah sha ki Garo.
U hun ba ki samla Garo kin ïoh khambun ka bhah ban ïa ki samla Khasi-Jaintia. U la kren pynrem ba ki kam sorkar ki don khyndiat palat bad kyntu ïa ki samla ban ym wad kam sorkar. Kaba sngewsih ka long ba um shym la batai kaei pat ka kam ba un ai ïa ki kaba khambha ïa ki kam sorkar. Mano ba lah ban tip ïoh ïalade hi u dei u shongthap shongbiang ha ka miej jong ka sorkar bad u ñiangkohnguh jongno re. U la pynjaboh ïa ka saiñpyrkhat ki paidbah ba ki dei ban long ki nongrah bolw ha ïing u MLA bad pynhiar kyrdan ïa ki MLA tang kum ki nonglehisynei, kata ruh leh mynlehisynei ïa u paidbah da ka pisa jong u paidbah. U briew uba die ïa la ka ri u ju die shwa ïalade. Ka jylla jong ngi ka la ngat ha kane kane ka shrip ha kine ki 50 snem bad mynta ka la dei ka por ban khyllie pat ïa ka nangta.

Leave A Reply

Your email address will not be published.