Na ki shymprong sha ka Software – Ka jingïakut ba thymmai na ka bynta ka khaïi pateng

0

Piyush Goyal

Ka India ka la plie sa kawei pat ka lad na ka bynta ka roi ka par, da kaba ïasoi ïa ka jingïateh khaïi pateng kaba thymmai bad kawei ka kynhun riewspah jong ki ri Europe kaba don ïa ka per capita income kaba palat ïa ka $100,000. Kane ka plie ïa ka ïew kaba ïohnong na ka bynta ki nongrep, ki nongri dohkha bad ki MSME jong ka ri India, bad ka pynsted ïa ka thong Viksit Bharat 2047 jong u Myntri Rangbahduh Modi.
Ka Trade and Economic Partnership Agreement (TEPA) bad ka seng khaïi pateng laitluid jong ka Europe — Switzerland, Norway, Iceland, bad Liechtenstein – kaba la treikam naduh ka 1 tarik u Risaw ha ka por jong ka Navratri, ka long kaba kyrpang. Ki ri jong ka EFTA ki la kular ban bei tyngka haduh $100 billion ha ki 15 snem – ka jingkular kaba nyngkong kum kane ha kano kano ka jingïateh khaïi pateng ha ka pyrthei. Da kane, ki sorkar jong ki ri EFTA kin wanrah ïa ki jingbei tyngka sha India, ban thaw ym duna ïa ka shi million tylli ki kam, bad ban ïarap ïa ka thong ‘Make in India’ jong u Myntri Rangbahduh Modi.
Ka rukom khaïi pateng na ka bynta ka Viksit Bharat: Ka sorkar Modi ka la weng noh ïa ki jingartatien jong ki por ba la leit noh, da kaba pdiang ïa ki Free Trade Agreement (FTA) kiba kyntiew ïa ki mar bad ki jingshakri jong ngi sha ki ïew kiba rem dor, kiba la kiew shaphrang. Kine ki jingïateh kim plie tang ïa ki lad, ki pynkhlaiñ ïa ki karkhana jong ngi, ki pynrung ïa ka jingïakhun bad ka jingbha kiba kyntiew ïa ngi. Ha u Naitung 2025, ka India ka la soi ïa ka jingïateh ba kongsan bad ka UK, katba ka jingïakren bad ka European Union ka la ïaid shakhmat. Kham mynshwa, ka jingskhem jingmut jong u Myntri Rangbahduh Modi ka la wanrah ïa ki jingïateh ba jop bad ka Australia bad ka UAE.
Ki karkhana jong ka India ki la paw bha mynta, bad ka dap da ka jingshaniah ban jop ha ki lympung jong ka pyrthei katba ka dang kiew hapdeng ka jingïakhun. Ki nongshim bynta ki la ai mynsiem ïa man la ka FTA ha ka por u Modi, kaba la tei lyngba ki jingïamir jingmut kiba bniah, ym kum ki jingïateh ba kyrkieh jong ka sorkar UPA, kiba la ïaleh khlem da shim jingmut bad bunsien bad ki ri kiba ïoh lad ban rung sha ki ïew jong ngi hynrei kim shym la plie ïa la ki jong ki lad ha ka rukom kaba biang.
Ka jingpynitynnad shuh shuh ïa ka India – Kane ka jingkylla ka sdang naduh 11 snem mynshuwa, ha kaba u Myntri Rangbahduh Modi u la pyllait im ïa ka ïoh ka kot jong ngi na ka thup “san ngut kiba tlot”, bad u la pynlong ïa ka kum kaba khring bha ïa ka khaïi pateng bad ka pisa tyngka. Ka sorkar Modi ka la weng ïa ki jingeh ba la hiar pateng, ka jingsahkut, ka jingkiew dor kaba heh, ka bamsap bad ka jingbym lah ban treikam lyngba ki jingpynkylla ba kongsan. Tang ka skhim Production Linked Incentive (PLI) ka la ïoh T.1.76 lak klur ha ka jingbei tyngka haduh u Lber 2025, kaba la pynmih palat 12 lak ki kam. Ka PM Gati Shakti bad ka polisi pynpoi mar jong ka ri ki la pynduna ïa ka jinglut bad pynbiang ïa ki jingtei. Ka tynrai digital jong ngi-ka Jan Dhan, ka UPI, bad ka Trade Connect-ka la wanrah ïa ka lad synshar paidbah, kaba ai bor ïa ki 65,000 klur tylli ki jingpynïaid kam kaba shongdor T.12,000 lak klur ha ki hynriew snem, kaba kyntiew ïa kiba ïoh duna ïa ka jingshakri ba kin ïoh bynta ha ka kam pisa tyngka.
Ka jingbei tyngka, ka jingpynmih ki lad ïoh kam – Mynta, ka jingpynrung pisa jong ka EFTA kaba long US$100 klur ka kular ïa shi million ki kam bad ki kam bym lah kheiñ shuh kiba ïadei bad kine. Ka jingkular ban bei tyngka ka long ka jingkiew kaba khraw na ka FDI kaba tang US$11.9 klur na kine ki ri ha kine ki 25 snem ba la leit noh. Da ka jingkiew jong ka FDI baroh kawei jong ka India kaba la poi sha ka US$81 klur ha u snem 2024-25, ka jingkiew kaba 14%, ka jingrung ba shisha jong ka pisa ka lah ban tam bun shah ïa kane, namar jong ki lad kiba la ïohi ha ka ïoh ka kot kaba heh kaba kiew stet tam ha ka pyrthei, bad ki aiñ Intellectual Property Rights (IPR) kiba la pyntreikam bha. Ka TEPA ka pynskhem ïa ka IPR da ka jingïatreilang kaba kham bha ha kaba pyntreikam bad pynbeit ryntih ïa ki lad jingïada, kaba ai bor ïa ki nongsaiñdur thymmai bad kaba khring ïa ka pisa ba heh hapdeng ka jingthikna kaba skhem.
Ki nongrep bad ki nongri dohkha – Ha ryngkat ka FDI, ki jingshalan mar shabar ri kiba donkam shibun ki nongtrei kum ki jaiñ bad ki mawkordor & ki jingdeng kin kiew, kaba pynmih ïa ki kam. Ki nongthied ba riewspah jong ka EFTA ki kwah eh ïa ki mar rep jong ngi, ka sha, bad ka kophi. Ka India ka la ïada ïa ki bynta kiba don jingma kum ka dud, katba ka pyllait ïa ki lad ki lynti na ka bynta u khaw, guar gum, ki dai, soh grape, sohpieng, ki jhur, ki krai bad ki cashew. Ka jingpynhiar khajna ïa ki jingbam ba la pynkhreh kum ki biskit, ki cake, chocolate, bad ki sauce ka kyntiew shuh shuh ïa kane ka kam. Ki nongtong dohkha ki sngewkmen namar ka jingshalan shabar ïa ki shymprong ba la pyndait thah, ki prawn bad squid kan kiew lyngba ka jingïatreilang kaba khlem jingeh.
Ki nong India ba don ka jingthmu: Ki jingai jingshakri ki ïoh ïa ka jingkyntiew kaba khraw katba ka TEPA ka plie lad ïa ki jingïateh ba ithuh markylliang ha ka kam sumar, ka jingkheiñ jingdiah, bad ka jingtei, kaba pynsuk ïa ka jingrung jong ki riewshemphang na India sha ka EFTA. Ki jingkhang ki plie lypa na ka bynta ka IT, ka kam khaïi, ka kolshor, ka jinglehkai, ka jinghikai, bad ki jingshakri audio-visual, da kaba weng ïa ki jingeh ha ka liang ka teknoloji lyngba ki jingïakren ba thymmai.
Ka jingweng ïa ki jingeh: Ka TEPA kam sahkut ha ki tariff, namar ka wanrah ïa ki kyndon kiba hok, kiba shai halor ka jingshngaiñ jong ki marbam, ka koit ka khiah jong ki mrad bad ki jingthung, ka jingbha jong ki mar, ka jingshngaiñ bad ka jingïada ïa ki nongthied nongpet. Ka jingsam jingtip kaba shai, ki jingpynshisha, ki jingpeit bniah ïa ki mar kiba wan nabar bad ki jingpynshisha ki khanglad ïa kine ban long ki jingma ha ka khaïi pateng, kaba pynsuk ïa ka lynti jong ki mar India sha ka EFTA katba ki pynshlur ïa ki karkhana ban kyntiew ïa ki kyrdan jong ki. Ki nongrep bad ki nongshna jong ngi kin shna ïa ki mar kiba kham shngaiñ ban shalan shabar ri, ki mar kiba khlem khniang, ki mar kiba ïahap bad ka pyrthei, da kaba kyntiew ïa ka jinglong hapoh ka ri ruh. Ka jingtest bad jingbud ryntih kaba kham bha ka mut ba ki jingbam kiba bha bad ki mar kiba lah ban shaniah na ka bynta kawei pa kawei ka longïing jong ki nong India.
Ka lawei ba kham bha: Kine ki jingïateh ki pynmih ïa ka jingsngewtynnat hapdeng ki nongshna, ki nongpynbiang jingshakri bad ki nongshong shnong ba rit paid, kiba kwah ïa ki mar ba rem dor jong ka pyrthei lyngba ki jingïadei kiba kham jylliew ha ka ïoh ka kot. Ha ka bynta ba pdeng jong ka, ka TEPA ka wanrah ïa ka jinglong ba neh, ka jingkyrshan ïa ka khaïi pateng kaba wanrah ïa ka roi ka par kaba kynthup lang ïa baroh, ka ïaleh pyrshah ïa ka jingduk bad ka ïada ïa ka mariang jong ngi. Da kaba pynskhem biang ïa ka Paris Agreement bad ki nongrim ba kongsan jong ka ILO, ka kyntiew ïa ka jingïatreilang ha ka jingtreikam halor ka jingkylla ka suiñbneng, ka jingïaryngkat kyrdan hapdeng ki shynrang bad kynthei, bad ka jingsumar ïa ki jingim, ban pynthikna ïa ka jingsiew kaba hok, ki kam kiba shngaiñ, bad ka pyrthei kaba kham khuid. Lyngba ki jingïakylliang bad jingïatreilang jong ka teknoloji ba khuid, ka kyntiew ïa ki nongtrei, ka pynduna ïa ka jingïapher kyrdan bad ka pynthikna ïa ka lawei kaba bha na ka bynta ki khun jong ngi. U khynnah ubakha ha ka ri India jong u Modi u ïoh bun ki lad ha la ka ri kumba ïoh ha ki lum Alps, ka ri jong ka ding bad u thah, lane ha ka ri jong ka sngi kaba ïohi shiteng miet!
Ka jinglong jong ka India ka long ka jingïashim bynta kaba radbah, ym ka jinglong marwei. Katba ki nongleit jingleit lyngba ki duriaw ha ki por hyndai na ka ri ba la rim jong ngi ki dang ïaid lyngba ïa ki um bym pat ju tip da ka jingshlur, ki 140 klur ngut ki nong India mynta ki kiew da ka jingïatylli-ki sngewskhem, ki kut jingmut bad ki ïatylli. Ka thong ka long ban pynïar ïa ka jingtreikam ha ka pyrthei, ban pynkupbor lyngba ka jinghikai bad ka jingkylla ha ka kam digital bad ban tei ïa ka lawei kaba neh. Ha ka jingïatreilang, ngi wanrah biang ïa ka kyrdan jong ka India kum ka nongïalam ha ka khaïi pateng, ha kaba ka khaïi pateng bad ka teknoloji ki shakri ïa ka jinglong briew, katba ka jingsaiñdur thymmai bad ka jingai bynta lang ïa baroh ki ïaid shaphrang.
(U nongthoh u dei u Myntri ba dei khmih ïa ka tnad Commerce and Industry).

Leave A Reply

Your email address will not be published.