Ka jingïaid lynti ka India ha ki kam haw haw ka pynïar ïa ka jingmut jingpyrkhat jong ki briew

0

Dr. Jitendra Singh

Ka la sdang da kaba rit- kaba ym lah ban ïohi, kaba la buh rieh ha ka jaka pynïasoh jong ka feedline ha ka Falcon-9 booster. Ka jingthut kaba rit, lehse, ha ka mashin bah jong ka jingleit sha ka haw haw. Hynrei na ka bynta ka India, ka la long ka khyllipmat jong ka jingkheiñ. Ki stad saïan jong ngi ha ISRO, kiba peitngor bad ki bym ju randien, ki la dawa ïa ki jubab. Ki la pyrshang ban pynbha, ym ban pynbeit. Bad da kaba leh kumta, kim shym la ïada tang ïa kawei ka thong- ki la ïada ïa ka jingangnud.
Kata ka jingangnud ka la jia ha ka 25 tarik Jylliew, 2025, haba u Group Captain Shubhanshu Shukla, uba dei u ophisar jong ka Indian Air Force bad uba la shah hikai ha ka ISRO, u la kiew sha ka orbit ha ka Axiom-4 mission. Da kaba rung ha ka International Space Station (ISS) hadien shi sngi, u la kylla long ka dur jong ka jingkiew kaba khraw jong ka India-ym tang sha ka haw haw, hynrei sha ka lawei jong ka science, ka dawai bad ka teknoloji kaba pynshong nongrim ha ka bha ka miat jong ki briew.
Kane kam shym la long ka jingleit jingwan kaba rit. Ka la long ka kam kaba khraw ha ka science. U Shukla u la rah ryngkat bad u hynñiew tylli ki jingpyrshang ha ka microgravity, kawei pa kawei la shna da kaba pyrkhat bha da ki nongwad bniah na India ban jubab ïa ki jingkylli kiba kongsan – ym tang ïa ki nongleit sha haw haw, hynrei ïa ki nongrep, ki doktor, ki enjiniar bad ki samla pule ha kylleng ka ri jong ngi.
Pyrkhat ïa ka jingmih ki symbai methi bad moong ha haw haw. Ka sngew ba ka long kaba suk, kaba la jan long kum ka poitri. Hynrei ki jingktah jong ka ki long kiba jylliew. Ha ki jaka barit jong ka liengsuiñ, ha kaba man la ka gram jong ki jingbam ba tei ka long kaba donkam, ka jingsngewthuh kumno ki jingthung jong ka India ki long ha ka microgravity ka lah ban pynkylla ïa ki jingbam jong ki nongtrei na ka bynta ki kam ba donkam bun ka por.
Kaba kham kongsan ka long ba ka lah ban ai mynsiem ïa ki jingsaiñdur ha ka rep ka riang kaba jrong bad ka hydroponics ha ka Pyrthei, khamtam ha ki thaiñ kiba ïakhun pyrshah ïa ka jingsniew ïa ka khyndew bad ka jingduna um.
Nangta sa ka jingpule shaphang kitari grade jong ka India- ki jingthaw kiba rit kiba la paw na ka bynta ka jinglah ban shah. La pynim biang na ka jingpynïoh thiah, la peit bniah ïa kine ki jingthaw kiba rit na ka bynta ban im, ban kha khun bad ban pynpaw ïa ki gene ha ka haw haw. Ka jinglong jong ki ka lah ban pyni ïa ki bynta bym pat tip shaphang ka biological endurance, kaba pyntip ïa baroh naduh ka jingpynmih ïa ki dawai tika haduh ka rep kaba lah ban ïaleh pyrshah ïa ka jingkylla ka suiñbneng.
U Shukla u la pynlong ruh ïa ka jingpyrshang myogenesis, da kaba bishar kumno ki cell jong ki ksah briew ki jubab ïa ki jinglong ha ka haw haw bad ki jingbam ba tei met. Ki jinglap ki lah ban pynkylla dur ïa ki rukom sumar na ka bynta ka jingsniew jong ki ksah, kaba ai jingmyntoi ym tang ïa ki nongleit sha haw haw hynrei ïa ki nongpang kiba la tymmen bad kito kiba la koit na ka jingmynsaw.
Kiwei pat ki jingpyrshang kiba dang ïaid shakhmat ki kynthup ïa ka jingroi jong ki cyanobacteria-ki jingthaw kiba lah ha kawei ka sngi ban kyrshan ïa ki rukom kyrshan ïa ka jingim ha ka haw haw-bad ka jingpyllait ïa ki symbai jingthung jong ka ri India kum u kba, cowpea, sesame, sohbaingon ïong, bad u sohsaw ha ka microgravity. Ïa kine ki symbai yn rep ha ki pateng ban pule ïa ki jingkylla ba la hiar pateng, kaba lah ban ïalam sha ki jait jingthung ba thymmai kiba ïadei bad ki jaka ba jur bha ki jingeh.
Wat ka jingïadei jong u briew bad ka mashin ruh la buh ha ka jingtynjuh. U Shukla u la leh ïa ki jingpeit bniah ba la pynshong nongrim ha ka web ban sngewthuh kumno ka microgravity ka ktah ïa ka bor jong ngi ban trei bad ki electronic display-ka jingsngewthuh kaba kongsan bha na ka bynta ban shna ïa ki interface kiba bha na ka bynta ki space station bad ki liengsuiñ ba pynher sha ka haw haw ha ki por ban wan.
Kine kim dei ki jingpyrshang ki bym ïahap. Ki don tynrai bha ha ka rukom pyrkhat jong ka ri India ïa ka science na ka bynta ka imlang sahlang. Kawei pa kawei ka jingpyrshang ha ka liengsuiñ Axiom-4 ka kit ïa ka jinglah ban ktah ïa ki jingim ha ka Pyrthei-la ka long u nongrep riewlum ha Odisha, u khynnah skul ha Shillong, lane u doktor ha Ladakh.
Ka thong ka la pyni ruh ïa ka jingkiew jong ka India ha ki kam jong ka pyrthei kiba ïadei bad ka haw haw. Ka jingkut jingmut jong ngi ïa ki kyndon jingïada ka la pynlong ïa ka SpaceX ban ithuh bad pynbha ïa ka jingduna kaba lah ban wanrah ïa ka jingma kaba khraw. Ka jingïatreilang jong ngi bad ka NASA, ESA, bad ka Axiom Space ka pyni ïa ka juk thymmai jong ka jingïatreilang kaba ryntih, ha kaba ka India kam dei tang kaba ïashim bynta hynrei ka ïalam.
Ha baroh kawei ka mission, ki nongsumar liengsuiñ jong ka ISRO ki la buddien ïa ka koit ka khiah jong u Shukla, da kaba pynthikna ïa ka jingkoit jingkhiah ha ka met bad ka jingmut jingpyrkhat jong u. U la long uba kmen, u la ïakren bad ki samla pule ha kylleng ka ri India – naduh Lucknow haduh Trivandrum, Bangalore haduh Shillong – u pynshlur ïa ki jingmut jong ki samla da ki lad kiba don ha ka kam science bad ka haw haw.
U Shukla u la wanphai biang, bad u wanrah biang ryngkat bad u ïa ka data kaba kongsan, ki nuksa, bad ki jingshemphang kiba u wanrah biang kin kyntiew ïa ka thong Gaganyaan ka ban sa wan jong ka India bad ïa ka Station Bharat.
Kane kam dei tang shaphang uwei u nongleit sha haw haw. Ka dei shaphang ka ri kaba kiew. Ka dei shaphang ka jingpynkylla ïa ka space science sha ka jingshakri paidbah. Ka dei shaphang ban pynthikna ba ki jingmyntoi jong ka jingwad bniah ïa ka microgravity kin poi sha man la ki kyndong kynshrot jong ka ri India-naduh ka internet satellite ha ki shnong ba jngai haduh ki dawai pynthymmai ha ki hospital ha sor.
Ha ki kyntien jong u Myntri Rangbah duh jong ngi u Narendra Modi, ka Gaganyaan ka dei shaphang ka jingïalam ïa u nong India ha ka haw haw da ki lad ki lynti jong ki nong India. Ka Axiom-4 ka dei ka jingpynkhreh, ka jingpynshisha ïa ka jingmut, ka jingkieng hapdeng ka jingangnud bad ka jingjop.
Bad katba ngi peit sha jrong sha ki khlur, ngi leh kumta ym tang da ka jingsngew lyngngoh, hynrei da ka jingthmu. Namar na ka bynta ka ri India, ka bneng kam long kum u pud- ka dei ka Laboratory.
(U nongthoh u dei u Myntri Khynnah ka Sorkar Pdeng ba dei khmih ïa ka Tnad Science and Technology; Earth Sciences bad Myntri Khynnah ba dei khmih ïa ka PMO, Tnad Atomic Energy, Tnad Space, Personnel, Public Grievances and Pensions).

Leave A Reply

Your email address will not be published.