Ka por hi ka kren jam ba donkam ïa ka ILP ha ka jylla

Ka Jaidbynriew Khasi, Jaiñtia & Garo kaba don tang shi troh hapoh ka jylla Meghalaya khlem pep kan sa shah tyllep ha kiwei pat ki jaitbynriew heh paid ka ri India bad ki mynder ri kiba wan nabar lada ki paidbah kim ïakhih tyngeh na ka bynta ban ïoh ïa ka hok jong ka jingïada kaba kyrpang kum ka Inner Line Permit (ILP). Ka sorkar ka la ïai pyrshang ban pynhun ïa ka jingdawa jong ki paidbah lyngba jong ki sengbhalang da ki kam kiba rit ba ria da kaba wanrah shibun ki kyndon ne aiñ ban khanglad ïa ki mynder kum ka Infiltration Gate, Labour License bad kiwei pat, hynrei kine baroh ki long tang kum ki khla khlem bniat namar ba kim lah ban khang 100% ïa ka jingjyllei ka jingtuid ki briew kiba nabar ban wan buhai sha kane ka jylla.
Ym satia na ka bynta ban teh lakam ïa ka jingwan buhai ki briew kiba namar, hynrei ha kine ki sngi la ïohi ruh wat ïa kiba wan jngohkai pyrthei ruh la donkam ban don da ka aiñ kaba kham khlaiñ ban ai jingïada ïa ki. Ka jingdon jong ka ILP kam dei eh tang ka jingïada ïa ki trai shnong, hynrei haba peit mynta hi ka kham i donkam bunshah ïa ki nongwan shang kai pyrthei khnang ba yn suk ban tip ïa ka leit ka wan jong ki, khnang ba kin hap ban da pyntip beit shaphang ka leit ka wan jong ki ruh. Ka jingbymbiang jong ka aiñ jingïada ka buh jingeh ïa ki nongwan shangkai pyrthei hi kumba ngi la sakhi ïa kaei kaba la jia ha kine ki khyndiat sngi kat haduh ba ka jylla Meghalaya jong ngi ka la shah pynlehraiñ bad shah kren beiñ ha kiwei pat ki riew heh paid jong kane ka ri India jong ngi. Shisha kum ka jaidbynriew tip briew tip blei ngim lah khlem da sngewnguh ba khlem da slem eh ngi la lah ban ïoh ïa ki jingshisha baroh bad ka la long shisha ka burom kaba khraw ïa ka jylla jong ngi bad kyrmen ba kata hi kan long ka jingïoh burom kaba kham khraw bad ki kam ki kham biang shuh shuh ha ki sngi ki ban wan.
Ki don ki riew pyrkhat kiba la ia ïohi jngai palat bad ki la duh noh ia ka jingiohi kaba hapoh la khohsiew ki la pynmih shibun ki daw ban pyni ba lada wanrah ïa ka ILP kan ktah ïa ka kam jngohkai pyrthei bad ïa ki kam pynroi hapoh ka jylla. Kane ka long kaba shisha na ka bynta ki briew kiba im ban kamai spah namar bun hi ki riew thrang spah kim salia wat ban pynjot ïa ka mariang bad pynlong ïa ka ri bad ka jaka kaba yn ym lah wat ban shong ban sah hadien habud ruh. Peit nuksa na ki thaiñ ba tih par dewiong ha Jaintia Hills haei ka lawei ki paidbah kiba duk ba toi kiba donkam ïa ka jaka shong jaka sah hapoh ka ka shnong la jong; hooid kito kiba la riewspah te leit shano shano ruh biang beit kieñ. Kumjuh ruh kitei ki heh spah ki lah ban thiedïiing thied sem wat sha dkhar sha kling ruh, hynrei aiu kan jia ia ka pateng ban wan jong kane kane ka jaidbynriew rit paid.
Pynlut por ban ioh jinghikai tang na Iewduh ka la biang, ngin ïohi tang khyndiat eh ki trai shnong ki shong basa hapoh ki dukan katba briew kiba nabar ki la khnieh lut ia ka khaii ka pateng bad ki shong baheh hapoh ki dukan. Ka spah ka wan hynrei ka khñoit pat ïa kiba duk ba toi bad kiba tlot bor shaei ka lawei jong ki. Ka jaidbynriew khasi khamtam, ym lah ban len ba ka dei kaba dang sahdien ha baroh ki liang, hooid ym lah ban kyntait ïa ka jingdon ki briew kiba la nang la stad bad kiba la paw hynrei ki paidbah khamtam kito kiba im ha ki kam khaii rit khaii ria ki dang don shadien bah. ym lah ban len ba ngi dei ki briew kiba kop bad nangbha ban peit poh ia kiwei namar ba bunsien ngi sngew ba ki dei kiba khambha khambit khambiang, hynrei haba ïa nujor bad kiwei ngi dang donkam ban kham shai bad kham stad shuh. Lada ngi la dei shisha ki briew kiba la stad katne ki briew kiba nabar kin ym ïoh lad ban jyllei.
Kam myntoi ba ka jylla kan long kaba roi lada ka jinglong trai shnong ka nang shah ktah katba nangmih ki sngi. Lehse ka ‘Scotland of the East’ sa shisien pat kan urlong biang lada treikam ka ILP namar kane khanglad ïa ki khar rynjiw rynjaw ban ïa bsut bad ai ïap ban phrong sha kane ka jylla jong ngi. Kumjuh ruh ka ILP kan long ka iktiar ha ka kti jong ki paidbah trai shnong ban buh jingkylli ia iwei pat iwei iba wan na shabar la ki la ïohbor ne em ban rung shapoh ka jylla bad kan long ka jingshngaiñ shuh shuh ïa ki briew kiba wan nabar hi.