Ka jingeh ki nonghikai skul Primary bad ka thoh ka pule ha Meghalaya

Patricia Mukhim

0

Ka sorkar Meghalaya ka rakhe ïa ka jingdap 50 snem jong ka jylla. Hynrei kiei kita ki mawjam kiba ka jylla ka la jam ha kine ki 50 snem ïa kiba ngi lah ban sngew sarong? Ki ri kiba paw khmat jong ka pyrthei ki dei kito ha kiba ki sorkar ki kheiñ kor ïa ka thoh ka pule. U Lat ka jylla Meghalaya, U Satya Pal Malik haba kren ha kiba bun ki jingïakynduh paidbah, u ju kdew ba kawei na ki daw ba ki briew ka ri Bilat ki kylla long nongsynshar kylleng ka pyrthei ka long namar ba naduh ba kut ka thma bah ba-ar (World War- 2) ka ri Bilat ka la pynlut pisa ha ka ban tei ïa ki skul primary, ki kolej bad ki shul bah (University). Kane ka wanrah ïa u soh uba ngi lah ban ïohi haduh mynta mynne. Baroh ngi tip shaphang ka Oxford University kaba long kawei na ki skul bah ba pawnam tam ha ka pyrthei. Mangi ha ka ri India pat ngim pat don koit kawei ruh ka jaka pule kaba pawnam haduh ba ki nongthrang pule na kylleng ka pyrthei kin kwah ban wan pule shane. Hynrei ha ka ri India jongngi ka long pynban da khongpong. Kito kiba tbit tam ha ka pule-puthi ki leit pyntbit shuh shuh ïalade sha ri nongwei bad ynda lah dep ka jingpule jong ki, ki trei noh syndon shato bad kim wanphai shuh sha la ri.
ïa kane ka jinglong ha kaba ki samla kiba stad bad ba proh jabieng ki mih noh na la ka jong ka jylla bad leit pule noh shabar jylla namar ba kim sngew biang ka thoh ka pule ha ka jylla lajong la khot ka “brain drain,” lane ka jingmih noh jong kiba don jabieng na ka jylla ban leit pynriewspah ïa kiwei pat ki jylla lane kiwei pat ki ri. Ka long ka jingduh kaba khraw ïa ki jylla bad ïa ka ri hi baroh kawei lada baroh baroh kiba tbit bad proh jabieng ki mih noh na la ka jong ka jylla ne ki mih noh syndon na ka ri, tang namar bym biang ka jingai jinghikai hangne.
To ngin phai shuwa sha ka jylla Meghalaya. Hato ki khun jong ki nongthaw aiñ (MLA) bad ki heh sorkar (IAS) ki phah skul ïa la ki khun hangne hapoh ka jylla? Em, kham ñiar eh ban don ba phah skul hangne bad ka daw ka long ba ha ka jingthew jingwoh jong ki, ki skul ha ka jylla Meghalaya kim long kiba kot kyrdan bad ki skul ha Delhi, Mumbai, Pune, Bangalore bad kumta ter ter. Don lei lei ki minister bad ophisar kiba phah skul ïa ki khun jong ki shabar ri syndon – sha ki skul bah kiba hap pynlut da ki phew lak tyngka shisnem. Dei na kane ka daw ba kine ki ophisar bad minister kim salia ban kyntiew ïa ka thoh ka pule ha ka jylla Meghalaya. Kiba pule hangne dei tang ki khun ki kti jongngi ki rit ki ria, ki thab ki dab, ki kup shiliang ki sem shiliang. Dei na kane ka daw hi ruh ba ka thoh ka pule ha kane ka jylla ka la nang hiar kat ba nang ïaid ki snem ki samoi.
Lada ngi peit sani bha ïa ka jinglong jingman ha kane ka jylla naduh ba ka sdang ha u snem 1972, ngim ïohi ban don kano kano ka jingpruid dak (educational policy) kaba shai halor ka pule ka dangle. Ka tnad pule lane ka Education Department ka long kawei na ki tnad ïa kaba ym ju don ka kwah ban ïoh bat, namar ka long ka tnad kaba jwat bha ban pynïaid. Wat U Ma Lahkmen Rymbui ruh u la phla paidbah ba um shym kwah ban bat ïa ka tnad Education hynrei la shu pynshet jubor ha u. Haba kumta kaei kaba ngi lah ban sngewthuh hangne ka long ba ka tnad Education ka long kaba sohkyrdot bha haduh katta katta namar ka jingdonkam pisa jong kane ka tnad ka kiew man la u snem, katba ka jingbhah pisa ka duna palat.
Ha ka por ba long CM u PA Sangma, uwei na ki nongthaw aiñ (legislator) uba ïohi jngai tam ha kane ka jylla, u la pynmih ïa ka aiñ ba ka khajna kaba mih na ki mar spah khyndew kum u dew ïong, u maw shun bad kiwei kiwei dei ban pynleit beit bad pyndonkam ha kaban kyntiew ïa ki skul primary ha ka jylla. Une u riew ïohi jngai (visionary) u sngewethuh shai ba lada dei ban tei bad kyntiew ïa ka jingpule ha ka jylla Meghalaya dei ban pynkhlaiñ nyngkong eh ïa u thied budlum bad ka tynrai jong ki jingpule baroh – kata ïa ki skul primary. Lada ka jingsdang (foundation) jong ka jingpule la seng ha ka nongrim kaba radbah, ki jingpule kiba shakhmat lei lei ki la ïaid shaid shaid. Hynrei katno ka long kaba sngewsih ba ïa kane ka jingsdang u PA Sangma ym shym la buddien da ki nongsynshar kiba wan hadien jong u. Dei na kane ka daw ba ki bapli ki nonghikai SSA kiba dei ki nongtei ïa ka jabieng bad ka jingmut jingpyrkhat jong ki heprit jongngi ki la hap ban thiah miet ha surok. Katno ka long ka jingjah burom ïa ka jylla!
Ka sorkar kaba pynlut pisa ha kaban thied ïa ki kali kiba da ki phew lak bad kiba kot wat sha ki klur tyngka ban shong ki myntri sorkar bad ki ophisar ka la dei ban sngew lehraiñ ba kita kiba la hikai teng ïa ki bad ïa ki khun ki kti jong ki ki hap ban im khlem tulop da ki phew bnai. Dei hangne keiñ ba ngi la dei ban jied ïa ki nongthaw aiñ kiba don ka jingsngew khia lem na ka bynta ka thoh ka pule ha ka jylla. Lah biang katto ka jingjied ïa ki heh spah, pyrkhat shimet! Lada ngim peit mat shuh ha kane ka kynti te ka pule-puthi ha kane ka jylla kan sa nang hiar, namar ym ju don ba pynlut por ban ïa tai halor kane ka mat ka phang ha ka ïing dorbar thaw-aiñ.
Kat uba ïaleh elekshon, ynda la dep jop u kwah ban bat ïa ka synshar ha ka tnad PWD, PHE, Power (bor ding elektrik) bad kiwei ki tnad (department) kiba bun pisa ha ka jingbhah tyngka (budget). Haduh mynta ym pat don uwei ruh u minister u ban kwah bat ïa ka ‘Education,’ da ka mon sngewbha lajong. Kane hi ka batai shai ba ngim kheiñ kor ban kyntiew ïa ka thoh ka pule ha ka jylla.
Ngi dei ban pyrkhat thymmai noh bad kawei na ki mat ha ka elekshon 2023 ka dei ban long – Aiu phin leh ban kyntiew ïa ka thoh ka pule ha ka jylla? Kane ka dei ka jingkylli kaba ngi ki paidbah nongjied ngi dei ban buh ha khmat ki seng sain pyrthei (political parties) bad ki candidate baroh.

Leave A Reply

Your email address will not be published.