Wat ym kylla long langkñia ha ki buit shalak ki nongdawa pisa beaiñ, kyntu u SP ïa ki paidbah

Shillong, K’ Lyngkot 31: Ki pulit ka jylla ha ka sngi Thohdieng ki la pynmih ka jingai jingmut kaba kyntu ïa ki paidbah ba kin ym kylla long langkñia ha ki nongdawa pisa kiba byrngem ban pyndonkam da ki kor ki bor ka juk kaba mynta ban pynjah burom ïa ka met ne ka dur ka dar ne ka longrynïeng tang ban ïoh lute bun ka pisa na ki lanot.
U SP ka East Khasi Hills u Bah Vivek Syiem u la ong ba ki la don bun kum kine ki kam dawa pisa beaiñ ba la ïoh jingtip ha kaba kine ki nongdawa pisa beaiñ ne scammer ki la byrngem ban thad bad pynjah burom ïa ka longrynïeng pyrshah ïa ki lanot tang na ka bynta ba kin ïoh lute ka pisa kaba bun bha na kine ki lanot.
U la ong ba kine ki dawa pisa kiba kham jia paidbah ne salonsar ki dei ha ka kam Parcel ha kaba ki lanot ki ïohpdiang ka jingshah phone kaba kam ba ki dei na ka FedEx kaba kam ba ki la ïoh kurup ïa ka parcel kaba ishankhmat kaba don ki tiar kiba beaiñ kum u drok ne ki tiar bad kane ka parcel ka dei kaba don ka jingïadei bad ka kyrteng bad ka address jong ki. Kine ki nonglute kiba thok ki la nang pynheh ïa ka jinglong jingman da kaba pyndon jingïadei ïa ki lanot bad ki pulit kiba dei na ka CBI/ED/NIA, kiba la byrngem ban kem lada ki lanot kim treh ban ïatreilang.
U SP u la ong sa kawei pat kaba ju jia salonsar kadei ka jingïadonkti jong ki dkhot ka ïing ha kaba kine ki nonglute pisa ki lah ban kam ba ki dkhot jong ka ïing ka sem ki la shah kem ne ba ki donkti ha ki kam runar. Kine kiba lute ki dawa pisa ruh mardor kum ka jingïarap ban pynthikna ban pyllait ïa ki dkhot jong ka ïing ne ban lait na ki kam jyrwit jyrwat ba ïadei bad ki kam jong ka aiñ.
Ka kam kaba ïadei bad u Aadhaar ne ka jingpyndonkam bakla ïa u Phone Number ha kaba da kane ka buit kine kiba ju lute ki kynnoh ïa ki lanot ba u Aadhaar number ne phone number jong ki la pyndonkam bakla na ka bynta ki kam ba beaiñ. Kine ki nonglute ki thaw ruh ïa ki jingbatai ba ki lanot ki la ngat ha ki kam runar kum ka jingshim ne kamai pisa beaiñ ne ha ka kam khaïi met, da kaba pynbor ïa ki lanot ban siew ïa ki kuna khnang ban lah ban pyllait ïa ka kyrteng jong ki.
U SP u la ïathuh ruh ba kiwei pat ki jingjia ki dei ba ki lanot ki la ïohpdiang ïa ki phone call kaba kynnoh ba ïa ki phone number jong ki lanot lah dep ban pyndonkam ban sam bad plie ïa ki jingtip ki bym dei ban sam paidbah. Kine ki Scammer ne ki nongdawa pisa ki lah ban kam ba la dep ban ujor da ka ejahar pyrshah ïa kine ki lanot bad ki dawa ka jingsiew pisa ban pyllait ïa ka kyrteng ki lanot bad ban lait na ka jingshah kem.
Ki don ruh ki kam ba kine ki nongdawa pisa beaiñ ki shna ruh ïa ki video call ba thok ha kaba ki la kam ïalade bad kidei ki nongbishar ne ki ophisar kiba trei ha ki kam aiñ, ki pyni ruh ïa ki kot ki sla ki bym shisha jong ka ïingbishar bad ka Non Bailable Warrant of Arrest. Ki byrngem ruh ïa ki lanot ban pynshitom da ka aiñ bad ki dawa pisa khnang ban lait na ka jingshah kem ne ban mad jingeh shuh shuh haba ïadei bad ki kam aiñ.
U SP u la ïathuh ruh ba kine ki nongdawa pisa ki la pyntip sha ki lanot ba ki dang don hapdeng ka jingshah tohkit halor ka jingdon bynta ha ka kam bamsap, kum ka kam kamai pisa beaiñ ne ka jingkiar ai khajna ne tax evasion da kaba pyni ïa ki lanot da u AADHAR card jong ki kaba la dep ban ïasuk da ki lanot dalade. Kine ki nongdawa pisa ki pyndonkam ruh da ki buit shalak kaba kam ba lada ki lanot kim ïatreilang kin shah kem mardor.
“Kumta ngi kyrpad ïa ki paidbah ba kidei ban long kiba husiar haba ki ïohpdiang ïa ki nombar bym lah ban ithuh bad ba kim dei ban sam ïa ki jingtip jong ki kam ba shimet ne ki kam jong ka bank. Na ka bynta kito ki lanot kiba la dep ban ïathuh ïa ki jingtip ba bniah ïa ki kam bank jong ki, ki lah ban phone ha u nombar 1930 mardor ne ba kin phah ïa ki jingujor jong ki sha ka cybercrime.gov.in ne ha sancharsaathi.gov.in,” ong u SP ka East Khasi Hills.