Nongstoiñ, K’lyngkot, 21: Ka jingpynmih jong ka Meghalaya State Pollution Control Board ïa ka hukum, ba ka karkhana saiñ nar ha Rwiang kaba la tip kum ka Sahakambari Ferro Alloys Private Limited, ka dei ban khang noh shuwa na ka daw jong ka jing bym pat lah jong ka ban pynbiang ïa ki lad jingïada ïa ka jingpynjaboh ïa ka mariang na katei ka karkhana kam pat trei kam satia haduh mynta.
Katkum ka hukum kaba la pynmih da ka MSPCB kaba la soi da u B.K Lyngwa (IFS), u ba dei u Chairman ka Board bad u Member Secretary ha ka 10 tarik Naiwieng 2020 bad katkum ki kyndon, ‘33 (A) of the water (Prevention and Control of Pollution) Act,1974 ha ka section 31 (A)of the Air (Prevention & Control of Pollution) Act 1981’, ka la kdew ba katei ka karkhana saiñ nar ka dei ban khang noh shisyndon bad lada kam kohnguh yn pynshitom katkum ki kyndon kiba la kdew ha kitei ki section.
Halor ka jingpynkheiñ jong katei ka Karkhana ïa ka hukum ba la pynmih da ka Forest Department jong ka sorkar jylla, bun ki riew rangbah jong ka West Khasi Hills kiba dei ki nongtrei kam sorkar kiba la shongthait, ki la kynthoh da kaba ong ba ka jingpynmih jong u bah B.Lyngwa Chairman jong ka tnad khlaw jong ka jylla ïa katei ka hukum ha ka 10 tarik Risaw 2020, ban phah khang ïa katei ka karkhana ha Rwiang, ka dei tang ka buit kumno ba ïoh pisa namar ba haduh mynta kam shym pat la khang satia.
U bah P.Marweiñ uwei na ki nogntrei kam sorkar ba la shongthait, haba ïakren bad u nongthoh khubor mynta ka sngi, u la ong ba ki heh ki haiñ jong ka sorkar naduh u Conrad Kongal Sangma Myntri Rangbah, u bah Prestone Tynsong Symbud Myntri Rangbah bad bun kiwei kiwei pat ki Myntri, haba ki ïaid lyngba katei ka surok bah ki ïohi tyngkreiñ dalade ba katei ka Karkhana ka don harud jong ka wah bad ki ïing briew ki don shaphang shatei bad shaphang mihngi sawdong ïa katei ka karkhana saiñ nar, hynrei kim ong kren ei ei hapoh ïing dorbar thawaiñ.
U bah Marweiñ u la ong ruh ba katkum kki kot ki sla ba la ai jingbit da ka Ministry of Environment & Forest Division na New Delhi, ha ki kyndon kiba don haduh hynriew sla, katei ka karkhana ka dei ban bud ryntih ïa kitei ki kyndon khnang ba kan ym ktah ïa ka mariang.
U la ong ruh ba katkum ka jingbishar bniah bad ka jinglap jong u, katei a karkhana ka la pynkheiñ im im peit peit ïa ki lai tylli ki kyndon kiba ktah ïa ka ïap ka im jong ki paitbah. Kaba nyngkong ka long ba ha ka kyndon kaba nyngkong kaba katklum ka paragraph kaba 2, ka Ministry ka la bthah ba ïa katei ka factory dei ban shna ha ka jingjngai kaba shi kilomitar na ka wah Rwiang, hynrei na ka Karkhana ha ka um ka jngai tang kumba shiphew mitar.
Nangta ha ka peij kaba ar pat ha ka paragraph ba san ka Ministry ka la bthah kumne, ‘No charcoal shall be used as fuel instead of charcoal from unknown sources Pets coke (kaba mut ki ei masi, eit blang, eit sniang bad baroh ki jait eit dei bad pyndonkam ha ka jaka ban pyndonkam da u rnga).
Nalorkata ha ka Executive Summary jong katei ka Karkhana ha ka sla 13 kata ha ka ‘Process of flow diagram of Ferroalloys plant Exhibit No.1.2’, la kdew kumne ‘Bending of quarry charcoal and mill scale’, kaba pyni shai ba ka don ka jaka ne ka bynta ban. Nangta u la ong ruh ba katkum ki jingtip ba thikna ba u la ïoh lum na ki nongtrei ha katei ka karkhana, ka long ba ha ka shisngi katei la karkhana ka don kam lai haduh saw trok u rnga bad ruh sha sepngi na Nongstoiñ kata naduh Mawlangdep haduh Shallang, haduh ki khappud Assam shaphang shatei ki khlaw ki la synlen lut bad lada katei ka karkhana ha Rwiang kan dang ïai treikam yn ym don khlaw shuh. Nalor kata ïa u mawleiñ la shu tih khlem kano kano ka jingbit na ka Ministry of Forest.
U la pynkynmaw ruh ba shuwa ban sdang pyntreikam ïa katei ka karkhana, la pynlong ïa ka jingpynsngew paitbah ha katei hi ka jaka. Hynrei ym shym don satia kano kano ka jingpyrshah la na ka liang ki paitbah ka thaiñ, ki sengbhalang ne ki riew shimet.
Dei halor katei ka nongrim ba wat lada ka Board kan pynmih hukum sa shiphew tylli ruh, ki nongpynïaid jong katei ka karkhana kin ym sngap da lei lei bad ka jingjot pat ka long ïa ki paitbah nongshong shnong katei ka thaiñ, ïa ka mei mariang bad ki khlaw ki btap bad hadien shiphew snem, ki paitbah kin sa kydit bynriew bad kin sa ong wow balei sha kumne. Hynrei, kan ym myntoi ei ei shuh kin shu sah satang ha ka jingbabe.
