La Pynkylla Dew Thala ïa ka Lok Ayukta

Patricia Mukhim

0

Ka Lok Ayukta ka dei ka ktien Hindi kaba mut “Ka jingïarap na ka bynta ki paidbah lyngba u shakri sorkar lane u Commissioner. Ïa ka ain Lok Ayukta la ithuh naduh u snem 2014 lyngba ka dorbar thaw-aiñ ka jylla Meghalaya hynrei ka la sdang trei kam tang naduh u snem 2019 haba u Lat ka jylla u la pynlong doh long snam ïa kata lyngba ka jingpynbna ha ki kot sorkar (Meghalaya Gazette). Kaba phylla ka long ba u shnong knor (Chairman) banyngkong eh kane ka Lok Aadalat, uba dei u nongbishar uba la shongthait (retired) jong ka iingbishar baheh duh ka Assam (Gauhati High Court) u PK Mushahary lah thung ba un shimti a ka kam jong u naduh u snem 2018. Dei da ka jingtynruh jong u Mushahary ba ka sorkar ka sa pyntrei kam bad ai ïa ka ophis kaba thikna bad ruh ka la thung kam de ïa kiwei ki nongtrei haph ka Lok Ayukta.
Kaei ka jingthmu bakongsan eh jong ka Lok Ayukta lane jong u khlieh duh kane ka rynsan ïarap paidbah. Ka jingthmu jong ka Luk Ayukta ka long ban sngap ïa ka jingmudui jing ki paidbah pyrshah ïa ki kam bamsap bad ka jingbymtrei hok jong ki nongtrei sorkar. Shisien pyrkhat kane ka Lok Ayukta ka la dei ban long kaba laitluid ban leh ïa ka kam kaba la bhah na ka bynta jong ka. Katkum ka aiñ ba la rai da ka Dorbar Thaw-aiñ ka Meghalaya, u khlieh duh ka Lok Ayukta u dei ban dei u nongbishar jong ka iingshari heh na kano kano ka jylla uba lah shongthait ((retired High Court Judge), lane uno uno/kano kano ki riew pawkhmat kiba ym don jongthoh bria eiei ha ka jinglong jingman lane ka rukom trei kam jong ki (person of repute).
Hadien ba la shongthait u nongbishar (Justice) Mushahary la thung ïa u Bah Bhalang Dhar (IAS) uba la shongthait na ka kam sorkar. Ka sorkar MDA imat kam lap da kiwei pat ki briew kiba lah ban kit ïa kane ka kam bah kam san. Bad kumba ngi ju tip ba barabor hi ka sorkar ka kham sngew shaniah ïa kito kiba la long teng ki shakir jong ka, namar kin ym leh ïa kano kano ka kam kaba pyrshah ïa ka sorkar. Dei hangne kein ba ki paidbah ka jylla Meghalaya ki dei hok hi ban shah iuhroit ha baroh kiba bat sorkar naduh u snem 1972. Ka daw ka long ba ki paidbah kim salia ban dawa ïa ka hok lajong. Kim ju kham kwah ban ïaleh pyrshah ïa ka sorkar wat la ka shim ïa ki rai kiba pyrshah ïa ka rukom synshar khadar. Haduh mynta ngim pat ju ïohsngew ban don wat tang kawei ruh ka case ha kaba la Lok Ayukta ka rai pyrshah ïa ka sorkar. Ynda shu peit te imat kumba ym don jingbam sap ei ei ruh ha ka jylla Meghalaya. Hynrei ka bamsap ka jyllei khamtam ha ka por jong ka sorkar MDA-1. Ki nongthoh khubor ki la pynmih khubor shaphang ki kam bamsap na ka por sha ka por hynrei ym don ba salia.
Ka jingmlien jong ki briew ha kane ka jylla ka long ban shu khmih lynti beit ïa kita ki “seng bhalang” ba kin kit ïa kane lyngkor ban ïaleh pyrshah ïa ka bamsap. Kane ka long kaba bakla shibun. Ha ka ri synshar paidbah mangi uwei pa kawei ngi don ka hok ban pyrta shla pyrshah ïa ka jingbamsap namar kane ka mut beit bai a ka pisa kaba dei ban wan sha ki paidbah ha ka dur jong ki surok bad ki lynti syngkien kiba bha bad kiba ikob ban ïaid kali, ym kum ki surok kiba ngi ïohi mynta kiba da ka thliew suda. Nangta ngi don hok ruh ban ïoh ïa ka um bam um dih kaba thikna (ym da kaba jakhlia bad ba dap da ki khniang jingpang) bad kiwei kiwei de ki kam pynroi. Ki surok kiba sniew ki kdew ba ka don ka jingbamsap kaba jur ha ka tnad Public Works Department (PWD) kaba dei peit ïa ka jingshna surok ha kylleng ka jylla. Haba ngi ïaid ngi ieng ngi sngew dukha ban ïohi ïa kum kine ki surok kiba tang shisien slap ki lah kie noh lang bad ka um slap. Hynrei lait na kaba shu thnum bad ïathuh khana para mangi, ngim kloi satia ban ïa ieng radbah kum ki paidbah kiba don ka jingkit khlieh bad lait mudui saha kata ka Lok Ayukta. Lada mangi ngim leit mudui katei ka Lok Ayukta kan ym don kam eiei ruh ban trei. Bad kiba shong hangto kin sa shu ïoh tulop ei khlem da trei eiei ruh.
Ngi dei ban sngew burom ïa ki paralok na Garo Hills kiba la shim khia ïa ka kam bamsap ha ka Garo Hills Autonomous District Council (GHADC) bad kiba la leit mudui sha ka Lok Ayukta. Hadien ba la ïoh ïa ka jingmudui lem bad ki kot ki sla kiba biang ka Lok Ayukta ka la thung ïa ki Investigating Officers lane ki ophisar kiban wad bniah ïa kita ki jingkynnoh bamsap. Kita ki ophisar ki dei ruh ki rangbah pulit kiba la shongthait na ka kam. Ki la trei minot bad ki la lap ba ka don shisha shibun ka kynrum kynram ha ka GHADC bad ki lah charge-sheet lane ki la ai ka rai jong ki halor ki jingshem jong ki na ka jingtohkit. Kaba phylla ka long ba kita ki rangbah kiba la thwet sani bha ïa ki kam bamsap jong ki katto katne ki MDC kiba bat kam hangto, mar sien ai ïa ka report jong ki, ki la shah weng kam noh shisyndon. Bad ka khubor jong kata ka jingweng kam ka la poi lyngba ka WhatsApp. Hato lah ju don mo ka jingleh pynhiar dor bad sloit bor ïa ki nongtrei ka Lok Ayukta ha kano kano ka jylla kumba long ha Meghalaya? Katba lah ban tip, ym pat ju don kum kane ka jingjia.
Kane ka kdew shai ba ha ka jylla Meghalaya ka jingbamsap ka la ngam jylliew palat bad mangi ki paidbah ruh ngi sngap beit bad ngim kloi ban ieng rasong pyrshah ïa ka bamsap. Kane ka paw khamtam eh ha kane ka jingjied MLA kaba dang shu dep. Baroh kito kiba la ngam bha ha ka kam bamsap ki shah jied biang bad ngi ïoh ïa kajuh ka sorkar kaba baroh baroh ngi ïa bein ïa khoh ha shuwa ka elekshon. Kiba bun balang ki paidbah nongjied ki jied ïa ka pisa ym ïa u nongthaw aiñ. Kane ka la kyrtoh ïa ka jylla jong ngi haduh ba ha ki phang trei kam baroh naduh ka jinghiar ha ka pule ka puthi bad ka jingkiew jong ka jingduk ngi la nang ïoh nam katba nang ïaid ki snem ha ka jaka ba ngin kiew artet.
Ka jingdon jong ka Lok Ayukta kam myntoi lada kiba trei hangto kim laitluid satia ban shim ïa ka rai ban pynshitom ïa ki ophisar sorkar ne ki myntri sorkar kiba la ngam ha ka bamsap. Lada kumta lehse lah bha ba ynnai don hi kum kata ka rynsan kaba khlem pynmyntoi satia ïa ngi ki paidbah. Ha kane ka jylla ka jingbamsap ka lah shuthied naduh ki snem 1983 ter ter haduh mynta bad ym pat ju don uwei ruh u ophisar lane u myntri sorkar uban shah pynshitom da ka aiñ.
Ïa ka Lok Ayukta la pyntrei kam hadien ba don ka jingïakhih na ki dkhot ka Right To Information Act kaba la ïalam khmat da u Rangbah Michael Syiem bad kiwei de ki para dkhot. Hynrei mynta long lehnohei ka jingksar jong kito kiba lamphang ïa kane ka jingïakhih.
Ka dei shisha kato ka jingong ba ngi ïoh ïa ka sorkar kaba ngi dei hok ban ïoh. Lada ngi jied ïa ki riew bamsap bad kiba pyrkhat tang ïalade shimet ngin ïoh ruh ïa ka sorkar kaba kumta hi.

Leave A Reply

Your email address will not be published.