Ka rai jong ka Sorkar tang ïa ka Roster System kumno ngin ïa ong?
S.P RNGIKSEH

Ka Sorkar MDA 2 hapoh ka jingïalam u Myntri Rangbah Conrad K Sangma ka la shim khia bad ka la lah ban pynlong ïa ka jingïakynduh 17tarik bad ka Cabinet,18 tarik bad ka MDA bad 19tarik jong baroh ki saiñ pyrthei(All Party Meeting) bad ruh kan sa khot ïa ka jingïalang kaba saw ïa ki sengbhalang, ki nongïalam jong ki Seng Niam, ki Rangbah Shnong ban ïa kren bad ban ïa pynshai halor ka Roster. Kumba ngi la ïohi ha ki lad pathai khubor bad ka jingmih na kine ki jingïakynduh ka long ba baroh ki Cabinet Minister, ka kynhun synrop Meghalaya Democratic Alliance (MDA) bad ruh baroh ki saiñ seng pyrthei lait noh ka VPP bad ka KHNAM, ki la mynjur bad sngewhun halor ka jingpynshai jong U Myntri Rangbah Conrad K Sangma halor ka Roster System bad ban pyntrei kam nangne shakhmat (prospectively) bad ba la thung ruh ïa ka Committee kaba kyrpang ka ban pule bad peit bniah ïa ka rukom pyndonkam ïa ka roster system bad ruh ban pynsahngeh shua ïa ka thungkam thungjam tad haduh ban da report da kane ka Committee.Kiba bun na ki paidbah kumba la pynpaw ki kwah ban da ïa sngewthuh bha ïa ka Roster System,to ngin ïa ap sa ïa ka jingïalang kaba saw.
Kawei pat, kaba pynglyngngoh ka long ba ka Sorkar ka sngewthuh ïa ka jingdonkam jong ka Roster System haduh mynta, ban ong ba ka Reservation Policy kam don jingmut khlem ka roster. Sanphew snem mynshua la pyntreikam ïa ka Reservation Policy khlem roster,lymda dei ka Meghalaya High Court kaba bthah ïa ka Sorkar ban don ka Roster, ka jingpyntrei kam ïa ka Reservation Policy kan long hi khlem ka roster.Dei ka Meghalaya High Court ka ban ïoh ïa ka burom,kaba la pynpyrkhat na ka bynta ka sorkar ba dei ban don noh da ka roster system khnang ba kan long kaba beit kaba ryntih ha kaba pyntreikam ïa ka Reservation Policy.
Ban shu pynkynmaw ha ka jingpyllait khubor u Myntri Rangbah ha ka 2tarik May 2023, hadien ba la wai ka election ha Sohiong yn sa lum noh ïa ka jingïalang ban ïakren ïa ka Roster System bad ïa ka Meghalaya State Reservation Policy 1972.
Ym tang katta ha kine ki sngi ki bnai kiba la dep baroh ki saiñ pyrthei ki ïakren shaphang ka Roster system bad ka jingdonkam ban review noh ïa ka Reservaation policy 1972, bad ka dei ruh ka kyntien jong U Myntri Rangbah kumba la pynpaw.Shisha na ka liang jong ka Sorkar ka la pyndep ban ïakren ïa ka bynta kaba nyngkong kaba ïadei halor ka Roster System,hynrei la pynsahngeh noh ban ïakren ïa ka bynta kaba ar “ka Reservation Policy” kaba long ka mat kaba donkam eh.
Lehse ka sorkar kan dang buhteng ban ïakren ïa ka Reservation Policy 1972,namar ka long kaba ïar kaba eh bad kaba kyllaiñ kaba lah ban pynsniew ne pynduhnong pynban. Lada ki jingmut jingpyrkhat jong ki nongïalam ki long kiba ïa beit lang ym don jingeh bad kan nym don ruh ki jingkyllaiñ wat lada ka dei ka topic kaba ïar ne kaba eh,lada ngi shim khia kum ki Nongmihkhmat kiba la buh la ki jong ki jingkular ban trei na ka bynta ka jingbha jong ka ri bad ka jaitbynriew,khamtam eh kum ki nongthawaiñ (Policy Maker) ban thaw ïa ki aiñ bad ban pynbha ïa ki, haba la dei ka por bad ban shah skhor bad phai khmat haba ki khun ki raiot ki buh ïa la ki jingdawa.Ka Reservation Policy 1972 ka dei ka mat jingdawa jong u paidbah na phi ki Nongthawaiñ ban ïa kren da ka jingïasngewthuh jingmut kam lei lei,hakhmat ki Nongthaw aiñ kiba stad, ym ju don ka jingduhnong, lada phi don u Blei un sa batai ïa phi. Kam da pher eh wat lada shim ïa ka por katno katno taiew ruh ban ïa tai ban ïathir haduh ban da ïa sngewhun lang khnang ba kan long ka jingmyntoi lang ïa baroh ar jaidbynriew, ym tang ïa ki khun ki kti jong ngi kiba mynta hynrei khamtam ïa ki longdien ki ban sa wan.
Watla ki don katto katne na ki nongïalam jong ki party kiba kynnoh ba kane ka dei ka issue saiñ pyrthei jong ka VPP, pynban ngi ïohi ha ki lad pathai khubor ba kiba bun hi naduh ki samla kynthei bad shynrang haduh kiba la rangbah bad ki seng bad ki kynhun bapher bapher ki la pynpaw ïa ka jingdonkam ban review noh ïa Reservation policy,ka paw ba kane ka mat ka la dei ka jong u paidbah,da kaba sngewburom pat ïa ka VPP lyngba U President Bah Ardent Basaïawmoit uba la ieng triang mynta da kaba shah thngan hakhmat ka Main Secretariat ban ïakhun ïa kane ka mat, ym na ka bynta ïa lade hynrei na ka bynta ki khun samla jong ka bri u hynniewtrep,ban nym pynbakla ïa kane ka jingthmu kaba bha,hynrei ban ïa tylli lang baroh bad ban shim khia da ka mynsiem jong ka jingsngewkitkhlieh da kaba kyrshan ïa kane ka mat ban pynthmmai (review)noh ïa ka kumba la ïa kwah lut baroh baroh.
Kumba ngi tip ba ka Jylla Meghalaya ka don arjaidbynriew,ki Garo bad ki Khasi-Pnar. Ïa ka Jylla Meghalaya la ong ba ka dei ka Jylla Khristan (Christian State) namar ka dei ka Jylla ba bun ki khristan la ka long ha Garo Hills ne ha Khasi bad Jaiñtia Hills, lane lada ngi ong da kawei pat ka ktien kaba ïadei lang ka long ba ka jaid bynriew Garo ka dei ka jaidbynriew tipbriew tipblei ha la ki niam ki rukom kaba ki don, ka jaidbynriew Khasi-Pnar ruh ka dei ka jaidbynriew tipbriew tipblei kaba don ha la ki jong ki niam ki rukom.
Ka sorkar ka la dei ma ka ban ïalam bad ban hikai ïa ki khun ki raiot kiba long ka jaidbynriew Garo bad Khasi -Pnar, “ba uno uno uba dei ban ïoh la ka bhah to un shim la ka jong hi kaba dei hok lane un ym shim tam ïa ka bym dei la ka jong” lada ngim pyrshang ban leh ïa kane da lade hi, ka jaidbynriew kan sa klet noh ban im hok ban leh hok bad ban kamai ïa ka hok ha sla pyrthei.
Namarkata, baroh arjaid bynriew ngi long kiba tip ïa la u parabriew ngi ïa tip ïa u Blei,bad ïa u Trai nongbuh nongthaw. Kaba ngi dei ban sngewnguh ka long ba ngi ïoh ïa la ka jylla kaba laitluid kaba don ïa ka Sorkar kaba peit kaba khmih ïa ki jingdonkam jong ki paid nongshongshnong bad ïa kine ki artylli ki jaidbynriew, bad haba don kano kano ka jingeh ngi pyntip sha ki bor synshar lane sha ka sorkar bad haba ngi ïakren ïa kano kano ka jingeh jong kano kano ka jaid bynriew la ka dei ki jingeh jong u Garo-Achik ne ka jingeh jong u Khasi-Pnar ngin ïakren da kaba ïa sngewthuh jingmut, da kaba pynshongnongrim ba ka long kaba shisha ba ka long kaba shonghok, khnang ba kawei ka jaidbynriew kan ïa kynshan ïa kawei pat ka jaidbynriew na ka bynta ban wanrah ïa ka jingbha la ka long ïa u Garo ne u Khasi-Pnar.
Hynrei haba don ki jingeh kiba ïa tyngkhuh para jaidbynriew, kum kane ka jingeh kaba ïadei bad ka Reserevation Policy haba ka jaidbynriew Khasi-Pnar ka la pyntip sha ka Sorkar MDA 2 ka la dawa ïa ka bhah thungkam thungjam kat kum ka jingdonpaid kat kum ka jingdonbriew bad lada ki Garo kim sngewïadei ban ktah ïa kane ka mat,kaba bha eh ka long, ba ma ki ruh kin pyntip ïa la ki jingdawa sha ka sorkar khnang ba ka sorkar kan peit bad bishar ba kan long kaba ïahap dur. Namar dei ka sorkar kaban shim ïa ka jingkitkhlieh ban pynbeit khnang ban nym mih ki jingïapher jaidbynriew. Hynrei kam long pat kaba dei ban ïa pynibor ne ban ïa kynad para jaidbynriew,ka jingdawa ka dei ka jong ka jaidbynriew, ka kam ban pyndep dei ka sorkar, to ngin buh ïa la ki jong ki jingdawa sha ka sorkar MDA 2 kaba bat ïa ka jingsynshar.
Da kaba kyrpad ba ka Sorkar kan bat ïa la ka bor synshar bad teh lakam ïa ki jingsniew kiba lah ban mih ki ban ktah ïa ka shongsuk shongshngaiñ jong ki arjaidbynriew bad ka Jylla baroh kawei, da kaba khmih bha ba ïoh don na sha lyndet kiwei pat kiba wan shim kabu ban pynbakla ïa ka jingïalong kawei hapdeng kine ki artylli ki jaidbynriew.