Ka POCSO Act kam shym la pynsuhjer ïa ki nongkam bymman?

Ka jingjyllei ki kam shah leh bor ïa ki kynthei katbanang mih ki sngi ka la nang shyrkhei hangne ha ka Jylla jong ngi. La jan manla ka sngi bad manla ki jaka ka don ka jingshah leh bor khlem da kheiñ shuh la ka dei ïa ki khunlung khynnah ne ïa kiba la heh ruh. Kaba kham sngewsih shuh shuh ka long ba kiba leh ïa kane ka kam kim dei tang ki briew ba ïaid lyngkar ne ki riew madan hnrei wat ki briew ba don ha ki kyrdan kum ki Ophisar ne Nongthaw aiñ ruh ki la leh ïa kane ka kam tad dor. Kane kam dei shuh ka por ba ngin dang peit kai ïa kane ka kam, hynrei ka la dei ka kam ba ngin ïa pyrkhat ban tei ïa ka jinglong ba la jot jong kane ka imlang sahlang jong ngi.
Hato kaei kaba pynlong ïa ka jaidbynriew ban mad ïa kane ka apot kaba pynhiardor ïa ka kyrdan jinglong ki kynthei hapoh kane ka jylla kaba ai burom haduh katta katta ïa ki kynthei. Ka long kaei kaei kaba ym lah ban mutdur khamtam ha ka Ri baieid jong ngi, Ka Ri Khasi kaba ki longshuwa jong ngi ki la pynlong ïa ka, ka Ri tip briew tip blei, ka ri ba dap da ka akor ka burom ba bha suda, pynban mynta ka la dap da kum kine ki jait jingleh bor ïa ki kynthei. Kaba lyngngoh shuh shuh ka long ba ha ka Jaitbynriew jong ngi, ka Jaitbynriew ba ngi ñiewkor ñiew burom bad ai bor sha ka kynthei, hynrei kum kine ki wan jia, katno tam sha kiwei pat ki jaitbynriew ki bym kheiñ kor ïa ki kynthei kan jia. Haba pyrkhat kaei ka daw kaba la pynlong ïa kane ka pateng ba ngi im ban long tad dor haduh katne ka long kaba eh ban batai. Hynrei ngin ïa peit khyndiat ïa ki jingshisha kiba lah ban long ki daw bah jong ka jinghiar dor ka akor ka burom jong ka imlang sahlang ha ka Jylla jong ngi.
Kiba bun ki briew ki kren bad kynnoh ba ka riam ka beit jong ki kynthei, ka rukom im jong ka juk bad ka jingkiew sted ha ka jingnang jingstad (information Technology) khamtam lyngba ki Internet, ka long ka daw bah jong ka jingjyllei ki kam thombor ïa ki kynthei. Ngi lah ban ong ba kine ki long tang ki daw ban kynnoh, hynrei ka jingïaid jong ka por ka juk bad ki jingstad ka long ka bym lah kiar bad kam dei ka daw bah jong ka jingshah leh bor ki kynthei.
Ka jinglong tad dor (low moral value) jong ki briew bad ka jingbym don ka jingkitkhlieh jong ki shynrang ka long kawei ka dawbah jong ka jingjyllei jong kine ki jait kam thombor. Ngi sakhi ïa kata ba ha kiba bun ki jait jingshah leh bor ïa ki kynthei, ki nongleh bor kim kheiñ shuh ïa ka burom ka ijot jong ki kynthei wat ïa kiba dang 5-6 snem ka rta ruh. Ki Ophisar sorkar, ki Nongïalam jong ka Jylla ki pynpaw ïa ka jinglong tad dor jong ki ha kaba kim khein shuh ïa ka kyrdan ba ki don hynrei ki la nud ban leh ïa kine ki jait kam poh jait poh rati ha ka imlang ka sahlang.
Kim don shuh ka jingkitkhlieh ïa la ka kur ka jait bad ïa ki pyrsa ki kurim la jong, kaei ka ban ktah lada ka jia ïa la ka jong ka jait ka kynja.
Ki jingdih pynbuaid kiba ym lah ban teh lakam ïaka jingdie lait lan ïa ki, ki long kawei na ki daw bah jong ka jingjyllei ki kam thombor. Ha kiba bun ki jingjia shah thombor ïa ki kynthei la lap ba ki nongthom bor ki dei ki briew kiba la mad ïa ki jingdih ba pynbuaid kum ka kyiad, ne ki jait drok bapher bapher.
Ka jinglong lyngkar jong ka imlang sahlang ha kine ki sngi ka long ka jingshyrkhei ïa ka pateng ka ban wan ki khun ki ksiew jong ngi. La jan man kawei pa kawei ka dong ka thaiñ ha Ri Khasi ngi ïohi ïa ka jinglong lyngkar jong kane ka pateng kaba ngi im.
Bun ki ïing ki sem, ki shnong ki thaw bad wat ki Balang kim lah shuh ban teh lakam ïa ka jinglong lyngkar jong ka jingim ki khun samla. Kane ka long kawei pat ka daw jong ka jingjyllei ki kam sniew kam thombor ha ka imlang ka sahlang.
Ka imlang sahlang kaba la hiar dor palat ha kane ka juk jong ngi, ka nang pynshlur shuh shuh ïa ki kam sniew. Ka imlang sahlang ba ngi im ha kane ka juk kam don shuh ka jingïatei iwei ïa iwei pat, ka dei ka imlang sahlang kaba tip tang ïalade, kaba kloi ban kdew kti ïa kiwei khlem jingtip ïa ka tynrai ne ka daw ba thikna. Ka imlang sahlang ka bym pdiang shuh ïa ka jingpyni jingsneng jong ki riew tymmen riew san bad ka pateng kaba ki khynnah kim don shuh ka akor ka burom ïa ki briew ba la kham rangbah.
Lah ban ong ba ka jingban ka duk ka shitom bad ka jingkwah thala jong ki katto katne ki kynthei kaba pynlong ïa ki ban leh ki kam awria bad ka pynshlur pat ïa ki shynrang runar ban leh ïa ki kam thombor ïa ki kynthei.
Hato ka tlot ka aiñ? Em, ka POCSO Act ka la khlaiñ lypa hynrei balei haduh katne pat ki jingshah thombor jong ka longrynieng ki kynthei khynnah ka jyllei haduh katne katne.
Ka long kaba donkam ban pyntreikam janai ïa ka aiñ bad ban ai ka jingsaja kaba biang ïa kiba kum kine ki nongthombor ïa ki kynthei ki khynnah khnang ba kane ka kam kan nym jyllei shuh ha ka Jylla jong ngi. Kumba ka ktien ka ong ka ‘Aiñ ka long halor baroh,’ kumta ladei ban pyntreikam beit ia ka aiñ kumba ka long la ka dei ïano ïano ruh ym dei ban riej ne ban ïada. Kum ka jaitbynriew tip briew tip blei, ka Jylla ba ngi tip ba ka dei ka Jylla Khristan, ka ladei ka por ba ngin pynïoh pat ïa ka burom ba la jah jong u longshwa manshwa bad ngim dei ban pynduh noh ïa ka. To ngin ïeng bad ngin tei ïa la ka imlang ka sahlang, ka akor ka burom kaba ngi la duh bad ngin pynlong ïa ka Jylla jong ngi ka Jylla kaba shngaiñ na ka bynta ki kynthei ki khunlung.