Ka don ka jingim hapdeng ka jingïap: Ka puson ha ka taïew jong ka jingshah shitom u Trai

Kyrsoibor Pyrtuh

0

U Max Planck, u stad saian shisien u ong, “ba ka saian ka don bynta ha kaba tep noh ïa kiei kiei”. Kaba u mut ban ong ka long ba ka jingïap jong kawei ka jingstad ka plielad ïa kiwei pat ban pynpaw ïa ki jingmut bad jingshem jong ki…bad ba ka jinshem ba thymmai ha ka pule saian kan ym lah ban jop da kaba pyn ngeit bad kdew ïa ki jingshisha, hynrei ka jop namar ba kiba ïeng pyrshah ki ïap ne duh bor noh bad kawei pat ka kynhun ka khie rasong. Hynrei,ha kane ka por nga kwah ban puson halor ka jingshah shitom bad ka jingïap jong u Jisu Khrist.
Ka jingïap ka pyntieng ïa baroh ki briew, hynrei ka jingïap kamdei kaba kut jong kiei kiei. Ha kane ka puson ngan pynleit jingmut halor ki ar trylli ki jingïathuhkhana kiba lah ban shem na ka Kitab Ba Rim kaba ïasnoh bad ki ar ngut ki prophet, kita ki long u Elisha bad Ezekiel. Bad ngi lah ban pule ïa kine ki jingïathuh khana ha ki Kitab 2 Ki Syiem 4:38-41 bad Ezekiel 37:3-10.
Na ka bynta ki paralok ki bym don ha ka jingngeit Khristan, ki prophet ki dei ka kynhun kaba treikam ka Hima Israel hyndai. Haba shu kren kyllum, ki prophet ki dei ki nongïathuh lypa kiba batai ïa ka lawei bad la tip ruh ïa ki kum ki nongkit ‘tien syiem jong u Blei ha pyrthei. Hynrei hapdeng ki Jiw ki prophet ki dei ruh kiba nongïakhih kiba wanrah ïa ki jingkylla ha ka imlang sahlang. Katkum u Cedric Starr, “ki prophet ki dei ki nongïasaid na ka bynta ka hok bad jingshisha bad ha ki ka hok ka dei ka nongrim ne ka atiar ba ki briew ki pyndonkam ban thew ban woh ïa ka treikam treijam bad ban pyndonkam na ka bynta ka synshar ka bishar kaba beit bad ba ai jingkheiï…Ki prophet ki ïeng na ka bynta ki riewpaidbah bad ki long ka sur na ka bynta ki rangli ki juki kiba shah khïoit beiï..Ki Prophet ki kynthoh bad ïakhun pyrshah ïa ka bamsap bad jingbym hok ha ka synshar bad ka imlang sahlang.”
Kitei ki jingïathuh khana na ka Baibl ki kren shaphang ar tylli ki jingjia. Kaba nyngkong ka long mynba u prophet Elisha u wan sha Gilgal ka nemsniew bad ka khlam ka la khie ha ka Ri bad ka la neh haduh hynïiewsnem. Ka la don ka jingkyrduh bam bad ka jingjot kaba shyrkhei na ka daw jong ka khlam. Haba u Elisha u la pynkhreh jingbam ïa ki briew bad ki nongbud jong u bad katba ki dang ïa bam kyndit kynsan ki nongbud jong u ki la lynïiar bad ong, “A! u briew jong u Blei, ka don ka jingïap hapoh u khiew.” Kita ki jingbam ba ki shet ki lah kylla bih namar ka khlam. Hynrei ki briew kim shym ïakren shuh shaphang ka bih, ki ïakren beit tang ka jingïap. (2 Ki Syiem 4:38-41)
Ka jingïathuh khana kaba ar, ka dei shaphang ka them jong ki shyieng kiba tyrkhong bad lah ban pule ha ka kitab Ezekiel 37:3-10. Hangne u prophet Ezekiel u hap ban ïatyngkhuh bad ka them jong ki shyieng kiba tyrkhong jong kiba la ïap. Ha kawei pat ka jingmut, kane ka them jong ki shyieng ba tyrkhong ka thew ïa ka porkaba ki khun Israel ki shah ring mraw sha Babylon bad kata ka long naduh ka snem 598 haduh 586 SK. U prophet Ezekiel da lade hi u la mad bad sakhi ruh ïa ka jingban beiï jong ki nongsynshar Babylon. Ha Babylon ki khun Israel ki im kum ki mraw bad ka la don ka jingshah pynshitom, ka jingkhñoit bad jingshah pynïap beiï kaba jur. Ki nongbah jong ka Hima Judah la pynjot thiaw bad ka khaïi pateng bad ki jaka khaïi la knieh jubor bad pynïaid da ki nongsynshar na Babylon. La ñiewpoh ïa ka riti dustur bad la pynduh pyndam ïa ka jingim tynrai jong ki khun Israel. Ki khun Israel ki rwai ïam rem kumne- “Harud ki wah ka Babilon ngi la shong; hangta ngi ïam haba ngi kynmaw ïa ka Seïon…Kito kiba la ring mraw ïa ngi ki ong bangin rwai; ki ong ïa ngi ba ngin pynsngewbha ïa ki: To rwai ha ngi ïa ka jingrwai shaphang ka Seïon…Kumno keiï ngi lah ban rwai ka jingrwai ha u Trai ha ka ri nongwei” (Salm 137:1-4).
Kumta baroh ar ngut, U Elisha bad Ezekiel ki ïakynduh bad ka khep history kaba kdew tang ïa ka jingïap bad jingjot thiaw. Ka por ba kine ki prophet ki im bad trei ka ïapher, hynrei kine baroh ar ngut ki im bad trei ryngkat hapdeng ki briew ki bym don jingkyrmen shuh bad kiba ïakren tang shaphang ka jingjot bad jingïap.
U Rev Dr. Somen Das ha ka jingpynshai shynna jong u halor kitei ki khana na ki Kitab Baibl u ong, “Ka jingïap hi ka pynkbum bad set kak ïa ka jingim briew…Ka Ri mynta ka mad ïa ka jingïap ha ka imlang sahlang, ka ïoh ka kot, ka kamai kajih bad ka synshar bad ym don jingim ne jingkyrmen. Shuh shuh ngi mad ka jingïap ha ka jingim ba kynja mynsiem bad jingngeit. Nalor nangta ka jingïap jong ka saiï pyrkhat-ngim tip shuh ïano ngin kyrshan bad hangno nginïeng khnang ban ïoh ïa ka jingkmen, jinglaitluid bad ka hok.” Ha ka Jylla Meghalaya ym don jingim, hynrei tang ka jingdukha mynsiem, ka jingartatien bad jinghiar arsut. Kita ki nongrim tynrai jong ka kamai ïa ka hok, ka akor, ka tipbriew tipblei kiba la btin lynti ïa ki longshuwa jong ngi ha ki kam ki jam bad ka synshar bishar, mynta ngi la kyntait ïa ki sharud. Ka synshar bad treikam treijam ki la shah ïalam ha ki kynhun bynriew kiba thymmai, kiba la tip kum ki “high level” kiba la kurup ïa ka bor synshar bad ki kam ki jam baroh. Kine ki la lum spah naphang khlem pyrkhat shuh ïa ki paidbah salonsar. Nangta sa ka politics jong ka jingïaisih-ïashun para briew bad jingsheptieng ïa kiwei kaba dang bteng ban synshar ïa ka jingmut jingpyrkhat jong ngi ki riewpaidbah. Kum kane ka politics kan pynjot bad pyntroiï, kumta ngim dei ban ailad shuh ba kan tyllep ïa ngi. Ngi lah ban ïeng bad ïakhun na ka bynta ka Jaidbynriew/Ri katkum ka jingtip bad jingshemphang khlem da ïiewthala ïa ki tynrai bad dei riti la jong.
Ka jingïap hi ka la bud dien ïa u Jisu naduh ka sngi ba la kha ïa u sha ka pyrthei haba ki nongsynshar ka Ri Palestine ha kito ki por ki la pynmih ka hukum ban pynïap ïa baroh ki khun shynrang kiba hapoh ar snem ka rta bad la leh ïa kane khnang ban pyndam noh ïa ka jingngeit jong ki riewpaidbah ba u messaia un wan ban ïakhun ban pynlait im bad pynlait luid ïa ki na ka jingshah thombor bad jingshah leh beiï ha ki nongsynshar. Ha ka jingïakhun bad jingïalap u Jisu u kdew pyrshah ïa ka jingkynriang bad jingmutlop ki nongsynshar, ki bakhraw batri bad ki Lyngdoh niam kiba shim kabu bad khïoit ïa ki nongshong shnong. Phewse, ki shrip jong ka jingïap ki khnap ïa u Jisu hapoh ka ïing bishar jong u Kaïaphas uba long u rangbah Lyngdoh ha kato ka por. La bishar bad la rai pynrem ïa u Jisu kumne-“Uwei na ki, uba kyrteng u Kaïaphas, uba long u rangbah Lyngdoh…u la ong, A katno phi long kiba bieit! Hato phim sngewthuh ba ka kham bhaia phi ban shah ba uwei u briew un ïap…ban ïa kaba ka jaitbynriew baroh kawei ka jot nohï” (ïoannis 11:49-50). Ki rangbah lyngdoh bad ka Sanhedrin kim don jingieit ïa ki para briew ne ïa ka jaitbynriew, ki pyrkhat shimet bad kumta ka rai ban pynïap ïa u Jisu, ka mih na ka mynsiem khwan myntoi ba lada ki lah ban pynïap ïa u Jisu, ki mutdur ba ki la jop bad lah ban khang ïa ka jingïakhun bad jingïalap jong u ïa ka Gospel. Ha ka spah snem kaba nyngkong ka jingkhleh lang ïa ka politics, ka niam bad ka bor ka long ka bih kaba shyrkhei bad u Jisu u long u langkïia jong kane ka dwai bih.
Ka khana shaphang u Jisu kam shym kut tang ha ka jingïap. Hynrei ki jingïathuh khana ha ki kitab Gospel ki kynthup ruh ïa ka jingmih pat jong u na kiba ïap. Ki rangbah lyngdoh, ka Sanhedrin bad ki nongsynshar ka hima Rom ki la lah lehse ban pynjot bad pynïap ïa ka met jong u Jisu ha Kalbari, hynrei ka khubor babha shaphang ka hima u Blei kaba u Jisu u ïalap bad im na ka bynta jong ka, kam shym la ïap bad ka neh bymjukut. U Jisu u la im bad ïalap ïa ka Gospel jong ka jingieit sha ki bynriew baroh bad kane ka Gospel ka kynthup ïa ki nongrim tynrai jong ka hok, ka jingshisha, ka jingïaryngkat dor, ka jingbeit-jingshida, ka jingsuk bad jingkmen. Kine ki nongrim tynrai ki neh shirta bad ym don kano kano ka bor kaba lah ban pyndam ïa ki.
Ki khana jong u Elisha halor “ka jingïap kaba don hapoh u khiew” bad u Ezekiel shaphang “ka them jong ki shyieng kiba tyrkhong” ki dei ban pynlong ïa ngi ban ïaksaid tyngeh bad kylli kumne-“Hato ngi lah mo ban jied ïa ka jingim bad jinglaitluid hapdeng ka jingïap bad jingduh jingkyrmenï Hato ngi lah ban pynkhie im pat ïa ka synshar hok bad ka trei hokï Ka them ka dap tang da ki shyieng bad kine ki shyieng ki long kiba tyrkhong, ki bym don jingim, ki bym don dur don dar. Hynrei u Blei u la pyndap doh bad u pyrsad mynsiem hapoh jong ki bad ki la khie im pat. Ka khana shaphang ka them jong ki shyieng kiba tyrkhong ka leit ha shuwa jong ka jingmih pat. Hoiod, ka don ka jingïap, hynrei ka don ruh ka jingim hapdeng ka jingïap.

Leave A Reply

Your email address will not be published.