Hato ki Nongthaw Aiñ (MLA) ki kheiñ kor ïa ka pule-puthi?

Patricia Mukhim

0

Man ba leit sha ki shnong kiba kham pajih na ka sor Shillong kawei kaba paw shai kdar ka long ka jingduna ki jaka pule khamtam na ka bynta ka Klas 11 bad 12. Wat haba don ki skul haduh Klas 10 ruh ki don bun ki jingduna. Don ki skul kiba ïoh jingsiew katto katne na ka sorkar khnang ban siew tulop ïa ki nonghikai. Don kiwei pat ha kiba ki nongpynïaid shnong ki hap khrong na man la ka dpei ïing ban ïoh siew tulop ïa ki nonghikai. Ynda ki khynnah pule ki la lah pyndep ïa ka Senir School Leaving Certificate (SSLC) lane ka matrik ki hap ban bteng ka jingpule jong ki sha sor Shillong lane ki hap ban ïaid kjat da ki phew mer ban poi sha ka skul Higher Secondary (10+2) kaba jan tam. Bun ki kmie ki kpa kim kot bor ban phah pule ïa ki kbhun jong ki sha sor Shillong namar ba hap ban wai ïing sa bad kiwei ki jinglut jingsep. Te haba kumta shu kut noh ha kaba pep skul shiteng samoi.
Namar nga la ïaid lynti bha sha Mawkynrew constituwensi nga ïohi bha ïa kane ka jingduna. Ki khynnah skul na Nongjrong ynda lah pass matrik ki hap ban wan sha ka skul higher secondary ha Jongksha. Ka lynti ïaid ka long kaba jngai bad ki kali kit ïa ki paidbah (public transport) kum ki bos kiba duna ka dor jingsiew ruh kim don. Te ha kaba kut ki hap ban shong da ki kali Sumo lane ki taxi bad kane ka ktah ïa ka pla pisa ki kmie ki kpa. Kito kiba na ka ïing ka sem kaba kham biang ki phah pule ïa ki kbhun jong ki sha Shillong. Kiwei pat ki shu kut noh ka jingpule.
Dei namar ban ai jinghikai ïa kiba pep skul shiteng por ba ka sorkar knmie ka pynmih ïa ia polisi trei kam ha ka liang ka pule puthi ïa kane la khot ka New Education Policy (NEP) lane ka rukom pyrkhat thymmai ha ka rukom ai jinghikai ha ki skul, kolej bad skul bah (university). Ka jingthmu jong ka NEP ka long ba lada ki don ki khynnah kiba na kano kano ka daw ki hap ban pep skul noh namar kim lah ban pyndep ïa ka jingpule jong ki, te kin ïoh noh da ka jinghikai kumno ban trei ïa kiwei pat ki jait kam. ïa kane la khot ka skill education lane ka vocational education kaba mut ka jingai jinghikai ban trei da ka kano kano ka kam kaba u lane ka khynnah ki don ka sap trei.
Katkum ki khubor kiba mih na ka por sha ka por la kdew ba ka jylla Meghalaya ka long kaba sah dien tam napdeng ki para jylla shatei lam mihngi ha ka jingpule puthi. Ngi ïa ryngkat bad ka Bihar – ka jylla kaba naduh kham mynshuwa ka long kaba shadien bha ha kiba bun ki jingthew. Ha kine ki khyndiat sngi ngi la ïohsngew ruh ba ka don ka report kaba ong ba ka jylla Meghalaya ka long kawei na ki jylla kiba duk tam ha ka ri India. Kaba sngew diaw ka long ba ïa kine ki report ym don ba rah jingkylli ha ka dorbar thaw-aiñ. Ki MLA na ka liang pyrshah ki lah dei ban kylli balei ka jylla ka hiar haduh katne ha kine ki khyndiat snem mynta. Kat kiei kiei ki jingtei ngi ïohi tang ha sor Shillong lane ha ki sorbah distrik (district headquarters). Tang shu la ïaid kham pajih na kitei ki jaka ngi shem ia ki jingeh har rukom.
Ka jingeh kaba hakhmat eh mynta ki long ha ka liang ka pule-puthi bad ka jingpep skul shiteng por ki khynnah (drop out). Kane ka la nang kiew katba nang ïaid ki snem. Haba ki khynnah samla rit bad kiba lah kam heh ruh ki pep skul noh namar ba ym lah kyrshan shuh na ïing ka jingkylli ka long – hato ka sorkar ka sngewkhia ïa kane? Hato u/ka MLA ki sngewkhia jingmut ne em ban ïohi ba ki khynnah ha ka jak aba kin don ha skul ki hap leit ap blang, ap masi pynban? Kane ka dei ka juk stad kaba tyllun stet bha. Hato kine ki heprit kiba pli kiba lah pep skul noh tang shiteng por kin lah hi mo ban ïabeh lem bad kiwei pat kiba ïoh lad ban pyndep ïa ka jingpule jong ki?
Kawei ka apot kaba wan hap khamtam ïa ki khun kynthei samla jongngi ka dei kata ka jingïoh khun khynnah (teenage pregnancy) ïa kaba ki stad kot ki batai ba ka long kawei na ki daw jong ka jingduk tasam ha kane ka jylla jongngi. Bunsien kine ki samla rit kiba dang 14-15 snem ka rta ngi ïohi ba ki la bah khun ha ka jaka ba kin dang bteng ïa ka jingpule jong ki. Kat ban dap 20 snem ka rta ki la ïoh 4 lane 5 ngut ki khun bad bunsien u tnga uba ki ïashong dang kham khynnah u lah ïehnoh ïa ki. Bun na kine ki longkmie khynnah ki hap ha ka apot ha kaba ki ïoh lok biang sa da uwei bad ki khun ki ïoh kpa-nah. Kane ka wanrah shibun bah ka kynrum kynram ha ki longïing longsem. Bad ka jingduk ka nang ban namar ka jingïoh kaba duna bad ka jinglut ha ka ban pynheh pynsan ïa ki khun pat kaba khia.
Bunsien ha ka imlang sahlang jongngi ngi ïa pynshlur ïa ki kynthei ba kin kha khun shibun ngut bad ngi da ong ruh ba uwei pa uwei u khun lane ka khun kin wanrah la ujong u khaw. Kine ki jingkren kim ïahap shuh mynta ha kane ka juk ha kaba nalor ka bam ka dih ba dei ban pynbiang ïa ki khun ba kha, kaba kham kongsan ka long ban tei ïa ka lawei jong kine ki hep rit da kaba ngi ai ïa ki ka jingtei jong ka jabieng lyngba ka pule puthi. Ka jingpule ka dei ka spah bah ha kane ka juk namar ka ïarap ïangi ban sngewthuh ïa ka eh ka shon bad kumno ban ïaleh pyrshah ïa kane. Kane ka dei ka juk “technology” lane kaba trei kam da ki mashin bad ki kor kiba har rukom bad ruh ka juk komputor. Khlem kine wat ka rep ka riang ruh kam seisoh namar ym lah ban pynïaid ïew ïa ki jingmih na lyngkha.
Dei hangne keiñ ba ka jingpule ka long kaei kaei kaba kongsan tam. Bad dei hangne ba ki nongjied MLA ki dei ban kylli na u/ka MLA ba ki la leh aiu ban wanrah ïa ka pule puthi kham jan sha ki shnong khnang ba yn ym don shuh kiba sahdien (no one should be left behind) ïa kiba ka United Nations lane ka sorkar kaba la thaw da ki ri ka pyrthei baroh ban peit ïa ka jinglong jingman jong ki briew kylleng sawdong ka peit pyrman bha. ïa kita ki jingthew ïa ka longbriew manbriew lyngba la khot ki Sustainable Development Goals (SDG) lane ki thong kiba ki sorkar jong ki ri ka pyrthei baroh ki dei ban buddien khnang ban lah ban ïai don ha kane ka pyrthei khlem da pynjot pynjulor ïa ka. Kawei na kine ki 17 tylli ki thong ka long ban ai ïa ki lad jingpule ïa baroh. Sngewsih ban ong ba ki MLA jongngi kim salia bad kim shim khia ïa kane ka thong kaba hakhmat tam. Bunsien ki kham kloi ban wad tang ïa ki kam pynroi kum ka ban shna surok lane ban pynpoi um ha ki shnong khnang ba kin ïoh ai kontrak ïa kita ki nongkyrshan jong ki.
Haduh mynta ym don u MLA uba shim khia ban wanrah ïa ki skul khamtam ha ki nongkyndong. Imat ki sheptieng ïoh ki nang ki stad noh ki khynnah bad samla bad ki buh ïa ki jingkylli hakhmat jong ki. Ka jingbym lah jongngi ban buh jingkylli na u MLA bad ban kheiñ ïa ki kum ki kynja syiem ba dei ban shu ai burom man ka por ka la pynjot ïa ka synshar khadar ha kane ka jylla bad ka la pynsah dien bad pynsah duk ïangi khamtam ha ki nongkyndong.
Lano keiñ ngin ïa kyndit thiah?

Leave A Reply

Your email address will not be published.