ILP shi ILP, kajuh shi kajuh! La palat lai snem tam ka Sorkar Jylla ka la ïai buddien ka Inner Line Permit na ka Sorkar India ka bym shym la urlong satia haduh mynta. La long thik kumba ka Jylla Meghalaya ka pyrta ha ri kynjah bad pynsngew ha ki tyndong skhor ba kyllut jong ka Sorkar India.
Watla ka la jingdawa ban pyntreikam ïa ka Inner Line Permit ha kane ka jylla Meghalaya ka long kaba shongnia namarba ka dei ka Jylla kaba don markhap bad ka ri Bangladesh hynrei ka Sorkar India ka shu sngap kyllut bad shu buh sha kyndong almari ïa kane ka jingdawa bashongnia jong u paidbah.
U Myntri Rangbah ka Jylla u Conrad Kongkal Sangma bad ka Kynhun Myntri kim banse ban pynsngew ïa kane ka jingdawa hakhmat u Myntri Rangbahduh ka ri u Narendra Modi ha ka jingïakynduh ïa u ha New Delhi ha ka sngi Baar hynrei ka shu long tang ka jingpynsngew bad ki paidbah ki shu long tang ki nongpeit kai ha ki social media bad ha ki lad pathai khubor ïa ki jingïashondur jong u Myntri Rangbahduh bad ka kynhun Myntri ka Sorkar Meghalaya.
Ka Ingdorbar Thawaiñ jong ka Jylla Meghalaya ka la mynjur ïa ka Resolution ban pyntreikam ïa ka Inner Line Permit ha kane ka jylla ha u Nohprah, 2019. Wat hapdeng kine ki lai snem tam, kane ka jingdawa ka shu kut tang ha ka jingleit buddien jong ka Sorkar na uwei u snem sha uwei pat u snem.
Ngin dang kynmaw kyndiang ba u MLA ka BJP na South Shillong Constituency shisien u la kren teng ïa ki kyntien, ‘pynjop ïa ka BJP, ngin pynïoh ïa ka ILP.” Hynrei u paidbah u bym mon ban aiti ïa u lakam synshar ha ka BJP um pynsngew ïa kine ki tien pynngop. Jia katba jia, long katba long, imat u paidbah u shu ïai shah la katta ki snem. Tang ki sengbhalang ki bym shongthait, kiba leit tied ïa ka jingkhang jong ka Secretariat ban ong, ‘ai noh ïa ngi ïa ka ILP,’ kaba u paidbah hi u la angnud la slem.
Sa ka jingdawa ban pynrung ïa ka Ktien Khasi bad Garo ha ka Khyrnit Bahynriew ruh lehse kane kan dang kham shimpor namarba ki dak ki shin ki paw kumta. Ka Khasi Author Society (KAS) ka dei ka kynhun kaba la buddien bha ïa ka jingdawa ban pynurlong ïa ka jingpynrung ïa ka Ktien Khasi ha ka Khyrnit Baphra jong ka riti synshar ka ri India namarba ka ïohi ba ki kabu kiba bun ki ap lypa ïa ki nongshong shnong ha kiba bun ki liang khamtam ha ka ïohkam ïohjam bad ha ka pule ka dangle. Lymda dei na kine ki jingmyntoi, ka KAS kum kawei ka kynhun ki riewshemphang kan ym khih ym ksar ban tynruh ïa kane ka jingdawa kaba shongnia ka ban pynmyntoi hi ïa ki paidbah ka rilum Khasi bad Jaiñtia.
Haba phai pat sha ka jingïapynbeit pud hapdeng ka Sorkar Meghalaya bad ka Sorkar Assam haduh mynta ka jingïapynbeit ka dang long tang ki hynriew tylli ki jaka. Kumba ka paw, ha ki 12 tylli ki jaka ïapynbeit pud, ki dei hi kiba la kyntur pud da ka Jylla Assam. Hynriew tylli kiba kham suk ladep ïapynbeit ha ka wat kaba nyngkong bad mynta ki sah sa hynriew tylli ki jingïapynbeit pud ha ki jaka kiba kham jwat ha ka wat kaba ar.
Na ki jingjia kiba ju ïai jia khlieh ka sngi, la shem ba ka Sorkar Assam ka la kyntur pud bad kam trai ïa kiba bun ki jaka ha rilum Khasi bad Jaiñtia. Ka Bloc-I bad ka Block-II ki dei ki ar tylli ki sohkyrdot kiba mih ha kane ka jingïapynbeit pud ha ka wat kaba ar. Ka jingdawa jong ki nongshong shnong jong ki shnong kiba don ha ka thaiñ Block-I bad Block-II ka long ba ka Sorkar Assam ka dei ban shu pynphai beit da kaba suk namarba ïa kine ki ar tylli ki thaiñ la shu pynhap jubor sha ka United Mikir Hills ha u snem 1951 ban pynsuk ïa ka synshar ka khadar ha ka por ba ka Jylla Meghalaya ka dang hap hapoh ka jingsynshar jong ka Assam.
Wat ïa ka Mukroh ruh ka Sorkar Assam ka kam trai bad pynngat hapoh ka West Karbi Anglong District. Ïa ka Khanduli ruh ka Assam ka kam trai da kaba phah buh ïa ka Karbi Anglong Autonomous Council (KAAC) da ka Khyrdop khrong pisa (Entry Tax Gate). Nalor kata, wat ïa ka Nongwah-Mawtamur ruh ka Sorkar Assam ka kam trai da kaba shu kyntur pud. Ha Block-II, ïa ka Raid Nongtung la pynngat hapoh ka Block-II bad ka shnong Ummat kaba buhai shnong da ki Khasi la kam trai da ka Assam bad bun tylli ki shnong kiba ka Assam ka la kam trai.
Ha kane ka jingïapynbeit pud, ka shong pat sa ki paidbah shano ki kham noh ka mon ban leit, la ka long ban ïai neh hapoh ka jylla Meghalaya lane ban leit ïasnoh sha Assam. Dei tad ynda ki nongmihkhmat na ki Regional Committee kin da la leit sorjamin yn sa sngewthuh ïa ka sur jong u paidbah.
