Dap shi snem ka jingshah siat ïap ki paidbah ha Mukroh

Chandame Sungoh, Chairman HBRDF

0

Nga ngeit baroh na ngi ngim pat klet ïa ka jingjia kaba sngewngiew bad kaba sngewsih ba ha ka step jong ka 22 tarik, Naiwieng snem 2022 ba ki san ngut ki nongshong shnong jong ka shnong Mukroh ki shah siat ïap im im peit peit ha ki Forest Guard bad Pulit Assam. Kiba tip kyrteng kum, u Tal Nartiang, u Thal Shadap, u Six Talang, u Shirup Sumer bad u Si Dhar. Nga ngeit kito ki paralok parajor ki bym ïoh lad ban leit peit ha kane ka jaka ba jia ruh kim dam hi ban ïapeit ha ki Mobile jong ki lyngba ki Social Media bad ruh ki lad pathai khubor ba pher bapher. Ngim lah shisha khlem da lung mynsiem bad pait dohnud ba ki san ngut ki paradoh parasnam jong ngi ki duh ïa la ka jingim.
Tang hadien khyndiat kynta la wan poi nyngkong ki Pulit kiba la leh ïa la ka kamram ban peit ban sylli ban ban phah leh ïa ka post-mortem, ki heh sorkar kum u MLA jong ka thaiñ u Nujorki Sungoh u Home Minister u Lahkmen Rymbui bad kiwei kiwei de nangta sa ki sengbhalang bapher bapher bad ki ruh sa ki riew paitbah ki pynpaw ïa ka jingsngew dom sngew bitar bad ka jingpynrem jur ïa ki Pulit Assam bad ruh ka jingsngewlem ïa kito ki mynsiem ba la khlad noh bad ïa ki bahaiing hasem jong ki.
Kum ka jingïarap ïa ka longïing jong kito kiba la khlad, ka Sorkar Meghalaya ka la ai sanlak tyngka uwei uwei kumba juh long hi ka rukom ba ka Sorkar ka ai bailutsan. Ka sorkar Assam ruh ka kloi ban ai hynrei ka shnong bad ki bahaïing hasem jong kine ki lanot kim treh ban pdiang. Nangta ki don ruh sa kiwei kiwei de ki kynhun kiba ai sngewbha katkum ka jingkotbor jong ki.
Ban lap ïa ka daw tynrai bad ïa ki jingshisha jong kane ka jingjia ki Human Right Commission jong ki ar sorkar ka Assam bad Meghalaya ki thung hi ïa la ka jong ka Inquiry Commission ban tohkit halor kane. Na ka liang ka Meghalaya la lam khmat da u nongbishar ba la shong thait u Justice C. Vaiphei bad na ka liang ka Assam pat da ka nongbishar hi ka Kumi Rani Phukan Ha ka jingshisha, ïa kawei ka Case dei ban don tang kawei ka Commission lane tang kawei ka kynhun tohkit, hynrei dei namarba kane ka jaka kaba don hapdeng ka jingïakajia namar ka jingkam jubor jong ka Assam ki ar Sorkar ki thung hi ïa la ka jong ka jong ka Commission bad pynksan hi ia la ka jong ka jong ka nia.
Kumta kane ka kam, kam shym la poi shaei shaei bad kine ki lanot kim pat ïoh satia ïa ka hok jong ki. Kumba ngi la ïoh-i ha ki lad pathai khubor ba ki ki ar Chief Ministers, Assam Meghalaya ki la rai ban aiti noh ïa ka jingtohkit da ka Central Bureau of Investigation lane kata ka CBI hynrei kane ruh imat kam poi shaei shaei bad imat kine ki lanot ki dang slem bha ban ïoh ïa ka hok jong ki.
Ngam kwah ban tih jylliew ïa ki daw jong kane ka jingkynad namar ba ka Case hi ruh ka dang ïaid sha khmat hynrei tang tiak nga kwah ban ong khyndiat ïa ka daw tynrai jong kane ka jingjia:
Katkum ka jingkam jong ka Assam kumba ngi shait ïoh-i bad ïoh sngew ha ki lad pathai khubor ka ong ba kane ka jingjia ka mih na ka daw jong ka jingwan tuh wan lute dieng ki nong Mukroh napoh Karbi Anglong Assam. Ka shnong Mukroh bad kane jaka ïakajia ka dang hap hapoh u pud u sam jong ka Assam. Ka jingsiat jong ki pulit Assam ka dei na ka bynta ban ïada ïalade namar ba ki nong Mukroh ki la sdang ban kerkut bad ban thombor ïa ki da ki wait ki dieng. Hynrei na ka liang jong ka Commission jong ka sorkar Meghalaya pat ngim pat ïoh ïa ka jingtip kaba shai.
Katkum ka jingtip jong nga pat, ka daw tynrai jong kane ka jingjia ka dei na ka daw jong ka jingkyntur pud bad jingkam jubor jong ka West Karbi Anglong Assam shapoh u pud u sam jong ka shnong Mukroh. Kane ka jingleh jong ka sorkar Assam ka pynbitar ïa ki pait nongshong shnong jong kane shnong. Ka wan buh ruh ïa ka Forest Check Gate jong ka hapoh u pud u sam jong ka shnong. Bad wei ba la leit trei leit ktah, leit kit leit bah ïa kino kino ki mar ki mata sha palat jong kane ka Check-Gate ka Assam ka la kynnoh beit ba ki wan tuh wan lute napoh Karbi Anglong Assam. Ki bapli ki Mukroh ruh lada kim leit trei leit ktah leit rep leit riang leit tong um leit thohdieng hapoh u pud u sam jong ka shnong kin leit shaei? Kum kane ka jingjia ka ju jia ym tang ha ka shnong Mukroh hynrei sha kiwei pat ki jaka kum sha Khanduli Lapangap ruh kajuh hi.
Haba nga peit ïa kito ki dieng kiba don hapoh jong kato ka trok kaba don ha ka jaka bad ka por ba ki shah siat, nga ïoh-i tang ki dieng rit, ki dieng ngan bad dieng sning kiba kdor kim dei ki dieng kiba bha bad ki remdor lymne kim dei ki dieng supply. La sngewthuh ba ki nong Mukroh ki kit tang ban pyndonkam ïalade ban shna ïing shna sem. Kumta, ka jingkynnoh jong ka Forest Assam ka long tang ban ïohdong ïohdaw ban pynrem ïa ki briew jong ngi.
Na ka daw ka jingbymlah jong ka sorkar bad ka District Council bad ïada bad ban pyntikna ïa u pud u sam tang katkum ka Notification 13 April, 1951 ba la pynmih da ka sorkar Assam hi ka wanrah shibun ki jingeh ïa ki pait nongshong shnong kiba don ha shilynter ki jaka khappud. Balei nga ong kumta, namarba lada ngi peit kat kum ka Notification 13 April, 1951 ka shnong Mukroh bad ka area shnong jong ki ka dang hap pura hapoh u pud u sam jong ka jylla Meghalaya bad jong ka Jaiñtia Hills Autonomous District Council. Hynrei na ka daw ka jingkheiñ sting bad jingleh klet jong ka sorkar Meghalaya ka Karbi Anglong Autonomous Council bad ka jylla Assam ka ïoh ban kamtrai bad leh jubor ïa ki briew jong ngi.
Lada ngi phai sha ki por kiba ladep kata ha ka snem 2002 ka Mukroh ka la duh ruh ïa ki san ngut ki briew ha ki ktang suloi jong ki lehnoh Karbi kiba lah ban tip kyrteng u Dia Myrten, u Wen Samaiang, u Sngaid ( kyrteng sin) Hasem, u Trevor Talang, u Phun Hasem, u Dik Sumer bad u Tdan (kyrteng sin) Shadap. Kine ruh ki shah siat ïap im im peit peit ha ki lehnoh Karbi katba ki dang rep lyngkha sha ki thaiñ Umlaphiah kham sharum jong ka shnong Mukroh. La ong ruh ba ïa u Tdan( kyrteng sin) Shadap ki pynïap da ka rukom kaba sngew sangsot bha, kata da kaba shu tep im bad u bapli u ïap da ka jingïap kaba sngew kordit bha. Ym tang kine, hapoh kine ki khadsan arphew snem ngi la duh shibun ki mynsiem briew na ka daw jong u pud u sam, kum ban pynkynmaw ba ha ka 14 tarik Jymmang 2010 ruh ngi laduh saw ngut ki riew rangbah ha ka thaiñ Langpih kiba tip kyrteng kum u Columbus Hoojon, u Denish Nongsiej, u Ekros Rani bad u Charles Lyngkhoi kine ki shah siat ïap ha ki ktang suloi jong ki Pulit Assam.
Lada ngi pyrkhat bad puson bha katno ka long kaba sngew sangsot ia ka ri bad ka jaitbynriew jong ngi. Kat kine ki mynsiem briew kiba ngi la duh ruh ka Sorkar kam da shimkhia than ban pynbeit ïa u pud u sam ha ka rukom kaba dei bad ban ai ka jing ïada kaba pura ïa ki paid nongshong shnong kiba don ha ki thaiñ khappud.
Kumta, ka ladei ka por ba ngi kum ki pait nongshong shnong jong ka Bri u Hynñiewtrep Trep ba ngin kyndit bynriew noh, ban long kiba ïa tylli ïa ryntih bad kiba sngewkhia bad kiba kloi ban ïeng ïada ia la u pud u sam ka khyndew ka shyiap ka ri bad ka jaitbynriew. Ngim dei ban shu shaniah tang ha ka sorkar namarba ngi ïohi ba ka sorkar jong ngi ka dei kaba tlot bad kaba khawpud.
Hadien kato ka jingjia ha Mukroh ka Sorkar ka la ong ba dei ban pynkynriah lane pynduh pyndam noh ïa ka Forest Check-gate jong ka Assam kaba don hangto, hynrei kane kam poi shaei shaei ruh, ka long pynban kum ka jingkyrkhu ïa ka ne ka Check gate ha kaba mynta ki la shna da ka Building kaba kham skhem kham bha bad ka kynroh kaba jrong bad shkem bha. Hynrei na ka liang jong ngi pat, tang ïa ka Police Outpost ba dei ban buh ha Mukroh ruh la pynkynriah pynban shaduh sha Barato.
Kane ka jingleh jong ka Sorkar ka long kaba pynduh jingkyrmen shibun ïa ngi ki paid nongshong shnong kiba shong sha ki thaiñ khappud. Hynrei kum ki samla ki rangbah kynthei bad shynrang kiba don jingkitkhlieh na ka bynta ka imlang sahlang ka ri bad ka jaitbynriew ngim dei ban tieng lymne randien hynrei to ngin long kiba shlur bad kiba len lade.
Ngi ïoh ban imsuk im saiñ mynta da ka jingïaleh jong ki kpa tymmen jong ngi, ngi ruh ngi dei ban ïeng ïaleh mynta khnang ban imsuk imsaiñ ki longdien jong ngi.

Leave A Reply

Your email address will not be published.