Bun ki jait dieng soh ba ïoh symbai na ka sorkar ki bym long bam: Kong M.Parïong

Nongstoiñ, Rymphang 28: Ka jingpynshlur jong ka sorkar ïa ki paitbah ban thung ïa ki jait dieng soh, kam don jingmut khamtam ïa u sohplom bad sohñiamtra, namar ynda ki dieng ki la san bad ki la soh kim long satia ban bam, ong ka kong M.Parïong kawei na ki nongrep dieng soh na ki thaiñ Rambrai.
Katei ka longkmie haba ïakren bad u nongthoh khubor, ka la ong ba ha ki snem ba kham mynshuwa ka la ïoh jingïarap na ka sorkar lyngba ka tnad ba peit ïa ka rep ka riang, da ki spah tynrai ki dieng sohplom bad ka la kyrmen ba ynda kitei ki dieng ki la heh bad la ïoh ban kheit soh, kan long ka jingmyntoi kaba khraw ïa ka ïing ka sem lyngba ka jingmih na kaba pynïaid ïew ïa kitei ki soh. Hynrei, ynda ki dieng ki la heh bad biang ka por ban soh pynban ynda pyrshang ba bam kiba kthang suda.
Ka la ong ruh ban a ki spah tylli ki tynrai dieng soh tang katto katne tynrai kiba long ban bam. La ong ruh ba hadien ba ka la lap ïa ka jingshah shet shukor ha ka sorkar, ka la leit ban ai sha u ophisar da kitei ki soh ba la kheit na ki dieng ba ka la ioh jingïarap na u ba un lap ïa ka jingshisha.
Nalor kata ym tang u soh plom u ba long kumta, hynrei wat ki symbai dieng sohñiamtra ba ka sorkar ka ai sha ki paitbah da ka skhim ruh ynda la thung bad ki la heh ka jingsoh te ka bym ithuh ithaw shuh, hynrei ban bam te ym long. Ïa ki sohñiamtra kiba long kumta ki paitbah ki ju khot ba ki dei ki dieng soh ba wan pyn thung da ka Soil Conservation.
Ka kong M.Parïong ka la ong ruh ba ka don sa kawei pat ka jingpynshlur jong ka sorkar ïa ki paitbah, kata ka dei ka kam ri ngap. Ha katei ka kam ri ngap ruh ka la shah shet shukor kumjuh, namar ha ka por ba ka la pan jingïarap ban ri ngap, ka sorkar ka la ai da ki spah tylli ki ksing ngap.
Haba ka la ïoh ïa kitei ki ksing, ha ka por synrai ka la phah bun ngut ki nongshong shnong, ba kin leit wad kiaw ngap na khlaw bad ka shim por da ki bnai ban ïoh ngap ban buh ha kitei ki ksing, hynrei ynda la khlong ïa ka um ngap ym don ba thied. Ka la ong ruh ba ka la pyrshang ban leit ïakynduh ïa ki ophisar hapoh Horticulture ban phah wad ïew na ka bynta ban die ïa ka umngap hynrei ym don ïew satia. Ha kaba ïadei bad kitei ki jingeh, katei ka long kmie ka la ong ba ka jingpynthame jong ka sorkar ïa ki paitbah kam dei tang da kitei ki ar tylli ki mat.
Hynrei kumba la ïoh sngew na ka por sha ka por ba kiwei pat ki jingpynthame kum ka aqua mission lane ka jingpynshlur ban ri dohkha, haduh mynta kam shym pat la ai jingmyntoi ïa ki paitbah khamtam ha West Khasi Hills, namar kumba ka long haduh mynta ha baroh ki bynta jong ka West Khasi Hills, dang lah ban ïoh tang da ki dohkha kiba wan rah na shabar ka jylla.
Nalor kata ka piggery mission kaba dei ka jingpynshlur ban ri sñiang, ka kylla long pynban ka jingpynduhnong kaba khraw ïa ki nongri sñiang. Namar na kito ki khun ñiang ba ka sorkar ka la wan sam sha ki paitbah ha u snem ba la dep hashuwa ka elekshon, na ki shispah tylli kiba im kim don wat tang marshiteng ruh. Kumta nangne sha khmat ka sorkar ka la dei ban da bishar bniah ïa kino kino ki jait jingthung bad ki jait symbai ha shuwa ba kan ai sha ki paitbah lymda kumta kan ym wanrah kano kano ka jingmyntoi.