Da u Gajendra Singh Shekhawat
Ka kam jngohkai pyrthei kam dei tang ka leit ka wan; ka long ka lad pynïadei hapdeng ki briew, ka jingpynmih ïa ki lad kamai kajih, bad ka lad ha kaba la ïasam ïa ka kolshor jong ngi bad ka pyrthei. Ha kane ka World Tourism Day, kaba la aiti sha ka kam jngohkai pyrthei bad ka jingkylla kaba ïaineh, ka long kaba kongsan ban ithuh kumno hapoh ka jingïalam kaba kut jingmut jong u Myntri Rangbahduh u Narendra Modi, la pynwandur thymmai ïa ka khana jngohkai pyrthei jong ka India. Kaei kaba la long mynshuwa ka jingpyrshang kaba long na ka por sha ka por ka la kylla long ka lad kaba la thmu, kaba kynthup lang, bad kaba ïaineh na ka bynta ka roi ka par jong ka ri.
Ïa kane ka jingkylla la thew ym ha ki jingmutdur hynrei ha ki jingim ba la shah ktah. Ha u bnai Jylliew 2025, ka jingwan jngohkai pyrthei ka la poi sha ka 1.65 million ngut ki nongwan jngohkai, ka jingleit shabar ka la kot sha ka 8.44 million ngut, bad ka jingïoh pisa na bar ri na ka kam jngohkai pyrthei ka la poi sha ka ?51,532 klur. Tang ha u snem 2023-24, kane ka kam ka la noh synniang ?15.73 lak klur sha ka GDP – palat san per cent jong ka ïoh ka kot – bad ka la kyrshan palat 84 million ki kam. Ha lyndet kine ki jingkheiñ ki don ki nongtrei kti kiba wad ïa ki ïew kiba thymmai, ki longïing kiba plie ïa ki homestay, bad ki nongïalam, ki nongñiah kali, bad ki kam barit baria ki ïoh ïa ka jingdie kaba kham stet.
Hapdeng jong kane ka jingkiew ka don ka jingngeit jong u Myntri Rangbahduh ba ïa ka kam jngohkai pyrthei dei ban long ka kam ba kongsan jong ka ri, ym kum ka kam ba malu mala. La pynïar ïa ki jingdon jingem bad jingpynïasoh lyngba ki kad liengsuiñ kiba thymmai, ki lynti rel kiba la pynthymmai, ki surok bah kiba la shna thymmai bad ka leit ka wan lyngba ki jaka shong um kiba don hapoh ri. Ka skhim UDAN ka la wanrah ïa ka leit ka wan da ka liengsuiñ sha ki sor kiba kham rit.
Ki jingpynïasoh kiba kham bha ïa baroh sha ki jaka ba ïadei bad ka pateng bad ki jingleit pilkrim ki la pynurlong ïa ka leit ka wan jong million ngut kiba la shah ieh beiñ mynshuwa namar ka jinglut ne ka jingjngai. Kumta ka kam jngohkai pyrthei ka la long ka atiar jong ka jingpynroi ïa ka thaiñ kaba ryntih, ym ka jinglong suk ha sor.
Ka jingkyntiew ïa ki jaka jngohkai ruh, la ïalam da kane ka jingthmu. Ki prokram kum ka Swadesh Darshan 2.0 bad ka PRASHAD ki buh ïa ka jingpynneh pynsah bad ka jinglong tynrai ha ka deiriti jong ki. Ka jingwanrah ïa ki Seng Pynïaid ïa ki jaka jngohkai ka wanrah lang ïa ka sorkar, ki kompeni shimet, bad ki nongshong shnong ha ka thaiñ, ban pynthikna ba ïa ki jingdon jingem la pynïaid da ka jingstad bad ki jingmyntoi ki poi ha ka rukom kaba ryntih.
U Myntri Rangbahduh u la pyrkhat biang ruh kumno ka India ka pyni ïalade sha ka pyrthei. Ka rynsan Incredible India kaba la pynthymmai biang, ki jingïatreilang bad ki rynsan ba ïadei bad ka leit ka wan ha ka pyrthei, bad ki rukom ïathuhkhana digital kiba thymmai ki la plie lad ïa ki nongpynïaid kiba rit tam – ki nongpdiang briew ha ki shnong, ki homestay, ki nongseng kam seng jam ba ïadei bad ka kolshor – ban ïoh lad ban ïoh pdiang ïa ki briew na kylleng ka pyrthei. Ka teknoloji ka la long ka atiar ym tang na ka bynta ban pynïaid ïew hynrei ban ïada ruh ïa ki jaka kiba ïakynduh ïa ki jingma lyngba ka jingpynïaid kaba pyndonkam da ki data.
Hynrei ka jingïaineh ka long ka dak kaba kyrpang tam jong kane ka jingkylla. Da kaba tei halor ka jingthmu kaba ïar jong u, ka LiFE – Lifestyle for Environment – u Myntri Rangbahduh u la plie paidbah ïa ka “Travel for LiFE”, kaba wanrah ïa ka jingsumar ha ka kam jngohkai pyrthei. Naduh ki jingshem ha ki jaka nongkyndong kiba duna ka jingktah haduh ki jingdon jingem kiba ïadei bad ka mariang bad ka jingpynïaid ïa ki jingleit pilkrim kiba don ka jingkitkhlieh, ka jingpynleit jingmut ka long ban pynthikna ba ka leit ka wan ka kyntiew ym ban pynduh. Hapoh ka G20 Presidency jong ka India, la kyntiew ïa ka Goa Roadmap ban pynïahap ïa ka kam jngohkai pyrthei bad ki thong Sustainable Development Goal, da kaba buh ïa ka jingroi kaba khuid, ki sap, ka jingpynkylla digital, bad ka jingkyrshan ïa ki MSME ha ki mat jingïakren ba kongsan ha ka pyrthei.
Ki jingpynkylla ha ka liang ka pla tyngka ki la pynskhem ïa kine ki jingkylla ha ka rukom treikam. Kaba dang shen eh – ka jingpynhiar ïa ka GST ha ki kamra hotel kiba shong dor hapdeng ?1,000 bad ?7,500 haduh 5 percent – ka dei ka sienjam kaba don ka jingsngewthuh ban pynshlur ïa ki nongleit nongwan kiba pdeng ka ïoh ka kot kiba ki jingleit pilkrim jong ki, ki jingleitkai ha ki sngi kut taïew bad ki jingsahkai sha jaka nongkyndong ki kyrshan ïa kane ka bynta. Katba ka jingïatainia ka dang bteng halor ka jingweng noh ïa ka input tax credit, ka jingktah kaba kham heh ka long kaba shai: ka jinglah ban siew ka la pynheh ïa ka jinglah ban ïoh. Ka jingbun ki nongleit jingleit ka mut ka jingdap ki hotel, ka jingdawa kaba kham bun ïa ki jingshakri ha ka thaiñ, bad ki lad ki lynti kiba thymmai na ka bynta ki nongtrei kti bad ki nongseng kam seng jam. Kumba u Myntri Rangbahduh u Modi u la ban jur, ka jinglah ban siew kam dei tang ka jingpynkylla ïa ka ïoh ka kot hynrei ka dei ka nongrim jong ka synshar paidbah, kaba pynlong ïa ka jingleit jingwan kum ka hok jong kiba bun ban ïa ka kabu jong ki khyndiat ngut.
Hynrei u Myntri Rangbahduh u la pynkynmaw beit ïa ngi ba tang ka policy kam pat biang. Ki jingkylla ka donkam ïa ka jingïatreilang ha ka imlang sahlang. Dei na kata ka daw ba ki prokram ki hikai ïa ki samla jong ka thaiñ ban long kum ki nongïalam, ki ai jingmyntoi haba pdiang briew ha ka rukom bym ktah ïa ka mariang, ki kyrshan ïa ki nongtrei kti ban poi sha ki ïew kiba kham heh, bad ki ïada ïa ka jinglong kyntang jong ki jaka leit pilkrim. Ka kam jngohkai pyrthei, ha kane ka jingthmu, kam dei kaba la pynbor nalor hynrei la tei bad kito kiba ka pynwandur beit beit ïa ka jingim jong ki.
Ki jingeh ki dangsah – ki jingeh ha ki jingdon jingem, ki jingma jong ka jingkylla ka suiñbneng, ka jingkiew jong ka jingkhmih lynti jong ki nongleit jingleit jong ka juk mynta – hynrei ka India mynta ka don ïa ki atiar ban jubab. Hapoh ka jingïalam jong u Modi, ngi la thaw ïa ki jaka treikam, ki rukom ai pisa, bad ki rukom synshar ban ïakhun ïa kine ki jingtynjuh.
Haba ngi peit shakhmat, lai tylli ki mat ba kongsan kin ïalam ïa ngi. Ngi dei ban pynjylliew ïa ka jingpynneh pynsah, ban pynthikna ba ka jingroi ka ai jingmyntoi ïa ka mariang. Ngi dei ban ai bynta lang ïa baroh ïa ki jingmyntoi da kaba bei tyngka ha ki MSME bad ki karkhana kiba pdeng kiba plie ki lad ïoh kam ha ka thaiñ. Bad ngi dei ban pynkhlaiñ ïa ka jingsynshar bad ki data khnang ba ïa ka jingpynïaid kan long da ka jingstad bad ïa ki jingdon jingem yn pynneh pynsah.
Ka jingshem jong ka India ka pynshisha ba haba ka polisi kaba ïadei, ka jingstad ha ka liang ka pisa tyngka, bad ka jingïatreilang bad ki paidbah hapoh ka jingïalam kaba ïohi jngai, ka jingkylla ka long kaba shisha. Ha kane ka World Tourism Day, to ngin kular ban leit jingleit da ka jingkitkhlieh, ban kyrshan ïa ki lad kamai kajih ha ka thaiñ, bad ban pynim ïa ka jingkular jong ka Viksit Bharat ha man la ka jingleit jingwan. Ka kam jngohkai pyrthei, lada la kyntiew hok, ym tangba ka long u rishot jong ka ïoh ka kot jong ngi hynrei kan long ka sakhi kaba im ïa ka jinglong tynrai jong ka India – kaba plié lad, kaba lah ban ïaineh, bad kaba pdiang sngewbha. Ka lynti kaba shakhmat ka long kaba jrong, hynrei hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbahduh u Modi, ngi la shna ïa ka kali. Mynta ngi dei ban pynïaid ïa ka da ka jingsumar, ka jingshlur bad ka jingsngewthuh lang ïa ka jingthmu. (U nongthoh u dei u Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ïa ka Tnad Deiriti bad Kam Jngohkai pyrthei.)