Ka jinglong ki MLA jongngi kam wanrah jingshngaiñ
- Patricia Mukhim

Ngi im ha ka ri synshar paidbah. Kine ki kyntien “synshar paidbah” ki long kiba kit jingmut bha. Nyngkong eh synshar paidbah ka mut ba ka bor synshar ka shong ha ki paidbah. Ki myntri sorkar (minister) bad ki babu ki long tang ki iktiar ban pyntrei kam ïa ka synshar khadar (governance) ha kaba don ka jingmang tyngka na ka bynta kawei pa kawei ka department kum ka koit ka khiah (health), ka pule-puthi (education), ka rep ka riang (agriculture), ka jingïalehkai kilan met (sports), ka jingtei ïa ki ïing sorkar, ki surok bad ki jingkieng (PWD) bad kumta ter ter. Ka jingmang pisa tyngka na ka bynta ki jinglut jingsep man ka Department dei ban da ïaid lyngba ka audit lane ka jingai jingkheiñ kaba thik pa thik bad ïa kane ka jingpeit bniah la leh da ka ophis jong U Comptroller bad Auditor General (CAG) jong ka sorkar kmie. Ka ophis CAG ka kdew man la u snem ïa ki jingdkoh ha kaba ai jingkheiñ na ka bynta ki jingpynlut pynsep’ ka jingbym pyndep ïa ki kam hapoh ka por ba la buh bad ruh ka jingbym ai ïa ki dulir ba lah pynlut ïa ka pisa (utilisation certificate). Ka daw bah ba ki mih kitei ki jingdkoh baroh ka long namar bym biang ka rukom buh jingkheiñ bad ka jingpynlut pathar ia ka pisa paidbah. Hynrei ka daw bah balei ba ki department kim lah ban ai jingkhieñ ka long namar ba bun ka jingpei ka pla tyngka bad ka pisa ba dei pynlut ha ka ban pyntrei ïa ki kam pynroi bapher bapher ka poi pynban sha ka pla shimet jong ki minister, ki babu, ki engineer, ki heh pulit bad wat ki doktor ruh. Kane ka jingbamsap ka la ngam shaduh ki thied snam jongngi bad ka la sdang naduh u snem 1984 kata tang 12 snem hadien ba la kha ïa kane ka jylla Meghalaya.
Naduh kato la por lah don ki jingkynnoh ba ka Department kaba dei peit ïa ka kam sam um (PHED) ha Jaiñtia Hills ka la pynjah klep haduh 5 klur tyngka. U Minister uba dei peit ïa ka Department u SC Marak u ong ba u khlem tip ei ei ïa kine ki jingjia tad haduh ba la wanrah ïa kane ka phang ha ka ïing dorbar thaw-aiñ da ka liang pyrshah. Mar kumta ïa u Executive Engineer uba dei peit ïa kata ka kam lah sospon bad u Chief Engineer ruh lah pynkynriah noh. U SC Marak kum u myntri ba dei pait ïa katei ka Department u la hiar shuki bad u da kular de ban tih bniah ïa kane ka kam bamsap haduh ban da lap ïa ka tynrai.
Ha kito ki snem kiba mynshuwa lada leh palat ki ophisar/engineer ki lah ban shah pynshitom ne shah weng kam shipor (suspended) sion). Mynta pat, man la ka sngi ngi ïohsngew ïa ki khubor shaphang ki kam bamsap bad ki jingtrei torti ïa ki jingtrei sorkar baroh. Kaba sngewphylla pat ka long ba ynda kdew ïa kine ki jingdkoh trei kam, ki MLA ki sdang ban kren sarong bad ong ba kito ki bym dei ki engineer kim don hok ban kdew ïa ki jingdkoh ha ka jingtei sorkar (government building construction). Hato hap ban ïoh degree engineering ban kdew ïa ki jingtei bapher bapher kum ki surok kiba lah thliew lut tang shisien ther u slap lyiur bad ïa kiba hap ban maramot man la u snem?
Hato ka jingkhyllem uto u mot (dome) uba la buh halor ka ïing dorbar thaw-aiñ kaba dang tei thymmai mynta sha Mawdiangdiang ym dei ka dak ka shin jong ka jingbamsap da kaba pyndonkam da ki tiar kiba duna dor bad ka dewbilat kaba bun da u shyiap pum pum. Baroh na ngi kiba la ju shna ia ki ïing ki sem lajong ngi tip bad ithuh ïa ka jingkhleh dewbilat kaba da ka jingthew jingwoh kaba paka kaban ai ïa ki jingtei kiba skhem. Bad ngi lah ruh ban ithuh lada u kontrak u pyndonkam bun u shyiap ban ïa ka dewbilat. Ngim dei kiba bieit haduh katta katta kumba la mudui da u MLA ka Jirang u Bah Sosthenes Sohtuh haba kdew ïa ki jingorpait kiba la sdang ban ïohi ha ka jingtei ka Model Degree College ha Patharkhmah. Une u MLA u ïaleh ban ïada rapjot da kaba ai daw har rukom. Ha ka jaka ban wad jingtip bniah bad ban shim jingkheiñ na u kontrak jong katei ka jingtei u ïarap pynban ban ïada ïa u. Hato kham kordor u kontrak ban ïa ki khynnah skul ki ban hap leit pule hangto?
Ha kane ka sorkar MDA man ba kdew ïa kano kano ka jingbakla ka sorkar ka kloi ban ong ba yn phah tohkit ha kiba dei ban tohkit kum ki nongbishar kiba la shongthait. Hynrei haduh mynta ruh ngim pat ïoh ïa ka report jong kita ki jingtohkit. Ha ka jingshisha mangi ki paidbah ngi dei ban long kiba peitngor bad kiba buddien ïa kine ki jingtohkit baroh. Ki MLA ka liang pyrshah ruh ki don ka kamram kaba kyntang ban wad bniah bad pyntip paidbah ïa kiei ki jingmih na kine ki jingtohkit. Hynrei sngewsih ban ong ba wat ki MLA liang pyrshah ruh ki sngap man man namar ba bun na ki ki ap thap ban ïoh rung sha ka sem UDP ne NPP kiba don ha ka sorkar MDA mynta.
Kam myntoi shuh ïa ki paibbah ba kin khmih lynti ei ei ruh na ka MLA. Baroh baroh ki long lut kumjuh. Baroh ki thap tang kumno ban jop elekshon bad ban ïoh shong shuki. Lait nangta ym don jingpyrkhat ei ei na ka bynta ki paidbah.
Dei na kane ka daw ba ka elekshon 2023 ka long kaba kongsan bha bad kaba lah ban pynkylla dur ïa kane ka jylla. Ka jylla ka lah ban hiar syndon sha tbian ha ki liang baroh lane ka lah ban khyllie khlieh pat lada ki nongjied ki kheiñ kor ïa la ka jong ka vote bad ka bor ïa kaba la pynkhamrti ha ngi kum ki nongjied.