Shillong, Naiwieng 21 : U Myntri Rangbah ka Meghalaya, u Conrad K Sangma bad u Myntri Khynnah ka tnat Kam JngohKai jongka sorkar pdeng, u Shripad Yesso Naik ki la plié paidbah ïa kaInternational Tourism Mart (ITM) kaba Khatwei ha Shillong mynta ka sngi. Kane ka prokram kaba lai sngi ka la sdang mynta ka sngi bad kan kut ha ka 23 tarik u Naiwieng ha ka Lariti International Centre for Performing Arts and Culture.
Ki Myntri ba dei khmih ia ka tnat kam jngoh kai na Sikkim u Bedu Singh Panth, na Assam u Jayanta Mallabaruah bad na Meghalaya u Bah Paul Lyngdoh ki la ïadonlang ha kane ka jingïalang plie ryngkat bad ki heh ophisar jong ka sorkar pdeng bad sorkar jylla.
Ha ka jingai jingkren jong u, u Yesso Naik u la ong ba ka Meghalaya ka dei ka jylla kaba itynnad kaba don shibun ki lad na ka bynta ki kam jngohkai bad ba ka ITM ka thmu ban plié lad ïa ka jingïakren hapdeng ki kynhun ka Sorkar bad ki briew kiba ïadon bynta ha kane ka kam. “Mynta u snem, ka ITM ka long kaba pher, ki nongpynïaid ïa ki kam jngoh kai sha kiwei kiwei ki ri, ki blogger ki ïashim bynta ha kane ka prokram mynta.
Ka thaiñ shatei lammihngi jong ka India ka la kylla kum ka jaka kaba khring bha ïa ki nongjngoh kai kiba kwah ïa ka jingphylla, ka deiriti, ka mariang, ki tamasa bad ki jingshem kiba phylla,” la ong u Naik.
Kane ka thaiñ ka dei kaba pawnam namar ka biodiversity, ka jingpher ki jaidbynriew bad ki jaka kiba itynnad bha kum ki lum sop thah, ki wah kiba khuid bad ki jaka khlaw kiba rben, u la ong da kaba bynrap, “Nga la pyntip ba ka Mart ka don ki bynta jong ki jingïakynduh B2B hapdeng ki nongthied na ki ïew hapoh bad shabar ri bad ki nongdie na ka thaiñ shatei lammihngi, ki jingpyni da ki jylla ka thaiñ, ka ïew jong ka thaiñ shatei lammihngi, ki jingput jingtem, ka jingpyni ïa ki jait jingbam, ki atiar teknoloji kiba plié lad ïa ki nongïashim bynta ba kin ïoh ïa ka jingsngewthuh ïa ki kam jngoh kai kiba don ha kane ka thaiñ.” Kane ka mart ka don ruh ïa ka bynta jong ka jingïashim bynta ki shah hikai na kylleng ka ri hapoh ka kam jngohkai Yuva da ka jingthmu ban ailad ïa ki shah hikai ba kin sngewthuh dalade ïa kane ka thaiñ kaba riewspah bha ha kaba ïadei bad ka deiriti.
Ha ka jingïakren bad ki lad pathai khubor, u Myntri Khynnah u la ong ba ka kam jngoh kai ka don ka bynta kaba khraw bha ha ka roi ka par jong kano kano ka thaiñ. U la ban jur halor ka jingïeng skhem ka Sorkar Pdeng na ka bynta ka roi ka par jong kane ka thaiñ bad u la ong, “Hadien ba u la wan ha ka bor, u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u la phai khmat sha ka thaiñ shatei lammihngi jong ka ri. Ka roi ka par ba ngi ïohi mynta ha ka thaiñ ka dei ka jingthrang jong u Myntri Rangbah Duh jong ngi. Bad mynta, ngi rakhe ïa ka bynta kaba 11 jong ka International Tourism Mart ban pynthikna ba ka roi ka par ka wan ha baroh ki phra tylli ki jylla jong ka thaiñ ha ka rukom kaba dei. Ka dei tang haba ka wan ka roi ka par ba ki kam jngoh kai ki kiew shaphrang bad haba ki kam jngoh kai ki kiew, ka ïoh ka kot jong ka ri ruh ka kiew.”
U Myntri Rangbah ka Meghalaya, u Conrad Sangma u la pdiang burom ïa ki delegate, ki shah hikai bad ki heh ki haiñ ha kane ka sngi. U la ai jingsngewnguh ïa ka Sorkar pdeng bad ka tnat Kam Jngoh Kai kaba la jied ïa ka Shillong ban pynlong ïa ka bynta kaba 11 jong ka Tourism Mart. Ha ka jingai jingkren jong u, u Myntri Rangbah u la pdiang ba ka la don ka jingkiew ka ïoh ka kot ha kane ka thaiñ kaba ngim pat ju ïohi mynshuwa. “Ha kine ki snem ba la dep, ka jingkyrshan ba la ïoh na u Myntri Rangbah Duh, ka Ri bad ki Tnat Sorkar bapher bapher ka dei kaba ngim pat ju ïohi mynshuwa. Ka don ka jingpeit bniah ban pynthikna ba ki jylla ka thaiñ ki ïaid lang bad kiwei kiwei ki bynta jong ka ri bad ka jingpynthikna ba ka ïoh ka kot ka kiew ha kane ka thain, la ka dei ha ki jingdon jingem, ki prokram ban kyntiew ïa ki samla, ki kam rep ne ka imlang sahlang kum ki kam jngoh kai, ka la don ka jingkyrshan kaba khlaiñ bha na ka Sorkar India,” u la ong.
Da kaba pdiang ïa ka jingdon shibun ki lad ha ki kam jngoh kai ha kane ka thaiñ, u Sangma u la ong, “Ka kam jngoh kai ka dei kawei na ki kam kaba pynthikna ba ngi lah ban pynmih lad ïoh kam na ka bynta ki samla kiba wad kam man u snem. Ka kam jngoh kai ka dei kawei na ki rishot ba kongsan jong ka ïoh ka kot bad ki prokram jong ka Sorkar Jylla jong ngi.”
U la ong ruh ba ki jingpynkhreh kam bad ki polisi ki dei ban long ha ka rukom kiba ïahap bad ki jingkhlaiñ jong ka jylla bad ba ki dei ban don nongrim ha kine ki jingkhlaiñ lane ki jinglong kyrpang ba don ha ka jylla kiba lah ban pyndonkam. “Ngi dei ban pynthikna ban ai bynta ïa ka
imlang sahlang ha baroh ki kam ba ngi pyntreikam bad haba ngi peit bniah ïa ka jingkyntiew ïa ka ioh ka kot bad ka kam jngoh kai ngi dei ban peit bniah ruh ïa ka jingsumar ïa ka mariang.”
U la kren shaphang ki jingmut jingpyrkhat jong u kiba lah ban urlong lada pyntreikam bha. Ha kaba ïadei bad ka kam ban ïada ïa ki hati, u Myntri Rangbah u la ong, “Ngi kum ka jylla ngi kwah ban trei lang bad ka Sorkar Assam ban ïada ïa ki hati. Ngi dei kiba bun tam ki hati ha Asia bad kumta ngi dei ban don ka lynti kyrpang ïa ki hati kaba lah ban long ruh ka jaka jngoh kai ha kaba ki briew ki lah ban wan ban peit ïa ki hati bad ha kaba ki hati bad ki briew ki lah ban ïa im lang ha ka jingsuk jingsaiñ.”
Ha ka jingïakren bad ki lad pathai khubor, ka Secretary, ka Tnat Kam Jnogh Kai jong ka Sorkar India, ka V. Vidyavathi ka la kren shaphang ka jingthmu jong ka jingpynlong ïa kane ka tourism mart kaba man u snem kaba long ka jingpyni ïa ki lad kiba don ha ka thaiñ sha ki ïew hapoh bad shabar ri ban kyntiew ïa ki kam jngoh kai kiba ïaineh. “Ngi don 28 ngut ki delegate na bar ri na ki 18 tylli ki ri mynta. Ngi don ruh 50 ngut ki nongthied na kylleng ka ri. Kine ki kynthup ïa kito kiba trei ha ki kam jngoh kai, ki nongai jingmut ïa ki paidbah, ki nongpynïaid ïa ki jingleit kai, kito kiba don bynta ha ki kam jaka pynsah briew. Kane ka pyni ïa ka jingkiew ka jingkwah ki briew ban leit sha ki jaka bapher bapher bym pat ju poihapoh ka ri,” ka la ong. “Ngi kwah ban peit ïa ka deiriti, ka jingngeit, ka hiar pateng bad ki kam jngoh kai ha ki jaka nongkyndong. Ka jingpyrshang jong ngi ka dei ban trei ha ki bynta bapher bapher jong ka kam jngoh kai. Kawei ka bynta ka dei ba ka thaiñ shatei lammihngi ka dei kaba ïalam lynti ha ki kam jngoh kai ba ïaineh bad kaba sngewthuh bha ruh ïa ki jingjulor kiba lah ban wan na ki kam jngoh kai. Kine ki dei ki jinghikai bad ngi kwah ban ïoh jinghikai na ka thaiñ bad rah ïa kane sha kiwei kiwei ki bynta jong ka ri khnang ba ki ruh kin long kiba peit bha ïa ka mariang khnang ba ngin lah ban don ki kam jngoh kai kiba ïaineh bad kiba bha.”
Ka International Tourism Mart ka dei ka prokram kaba ju pynlong shisien shi snem da ka Tnat ha kawei na ki jylla ka thaiñ shatei lammihngi da ka pali, da ka jing thmu ban plie ka rynsan ïa ki briew ka thaiñ shatei lammihngi kiba don bynta ha kane ka kam ban ïamir jingmut bad kito kiba don bynta ha kane ka kam na ka ri bad nabar ri ruh kumjuh ban ai jingtip shaphang ki lad ba ïadei bad ki kam jngoh kai ba don ha ka thaiñ shatei lammihngi bad ban pyni ïa ki tiar ba kyrpang kiba ïadei bad ki kam jngoh kai, ka jingriewspah ha ki jingdon jingem, ka deiriti ba kyrpang kynthup ki dustur tynrai, ki jingshad tynrai, ki jingsaiñdur, ki kam shna tiar bad thaiñ jaiñ sha ki briew jong ka ri bad shabar ri ruh kumjuh.
Ka International Mart kan long ruh ka prokram kaba kham kyrpang, namar ba la saiñdur ïa ka kum ka prokram ka bym pynmih jaboh da kaba pdiang ïa ki lad pynduna carbon ha kaba ïadei bad ki rukom treikam ba la wanrah da ka Tnat Environment, Forest and Climate Change, ka Sorkar pdeng na ka bynta ka jingpyntreikam ïa ka Mission LiFE bad ai jinghikai ïa kito kiba don bynta ha ka kam bad ka jingai jingtip shaphang ki thong jong ka. Kan nym don ka jingpyndonkam ïa ki pla plastic, ki rukom treikam da ki lad digital kumjuh ruh kan don ka prokram thung dieng.
