La plie paidbah ïa ka Azadi Ki Amrit Mahotsav lane ka Tamasa Umshngiam Jinglaitluid da u Myntri Rangbah ha ka 12tarik Lber, 2021 ban rakhe ïa ka lyngkhuh Hynñiewphewsan Snem jong ka jingjop ban ïoh laitluid na ka jingsynshar tehmraw jong ka Hima Bilat. Ban kyrsiew shitrhem ïa ka mynsiem ieit Ri la rakhe ruh ïa ka 22 tarik Naitung kum ka lyngkhuh sngi burom ba la kyntiew nam ïa ka lama India nyngkong nyngshab ha u snem 1947; bad kata ka Lama Lairong ha manla ka Tnum ka ba la jer ka Har Ghar Tiranga ka dei ka kyrmit ban kyntu kynpham ïa ki paidbah ban shim bynta ha ka ba la suhthied ha baroh shityllup jong ka Ri India. Ka jingthmu jong kane ka Lama Lairong ka long ba ki nongshongshnong jong ka jylla ha ryngkat bad ka Ri India baroh kawei kin long ki ba peitngor ïa la ka Ri lajong da ka ba burom ïa ki matti ba shynna ki ba tehsong ïa ki paidbynriew salonsar ha baroh shityllup jong ka Ri India.
Kum shi bynta ban kyrsiew ïa ki parari ha kylleng ka Ri India, ka la don ruh ka jingpyrshang ha ki shlem treikam bapher bapher bad ha ki shlem hikai ha kylleng ka jylla ban rakhe pyndon burom ïa kata ka Lama Lairong ha manla ka Tnum. Ki ba bun na ki shlem treikam bad shlem hikai ki la kyntiew lama lairong jong ka Ri India ha man la ki iing ki sem ne ki paki dulan ban kyrsoi ïa kata ka mynsiem ieit-ri ha Ri India. Ka ba kham shynna ka dei ka rong ka taw ba la pynkhreh da ka Indian Council for Cultural Relations (ICCR), Shillong Zonal Centre ka ba da phuh da phieng shisha. Ka la don ka jingkren na ki kynrem lyndan ki ba la parom shaphang ka khnamynnor ba kumno ka Lama India ka la wandur lyngba ki ryta. Ki la don byllai ki jingpyrshang ha ki spah snem shwa ban wan synshar ka Hima Bilat bad ki la kylla dur katkum ka jinglong jingman jong ka juk.
Kumba ka mynsiem shitrhem shaphang ka Ri India ka shong tynrai ha ka jingsngew shongshit ha ka niam kumta ki la mih shibun ki jingmut ha kita ki por ba ki snap jong ka niam Hindu bad niam Muslim ki la shynna ha kata ka shab jong ka lama India. Ka ba nyngkong eh ka rukom pyrkhat shaphang ka lama ka la kyrsoi na ka jinglong jong ka Ri India kum kawei ka thup paidbynriew ban ïaleh pyrshah ïa ki phareng. Ha ka por synshar ka hima Bilat ka la don ka rukom pyrkhat ba la pyntian jubor da ki phareng ban kynthup ïa ka snap jong ka dur ka lama Bilat ne United Kingdom. Hadien ka jingïakhun pyrshah ïa ka jingthom bor jong ki phareng kiei kiei ki la kylla ha ki parari ki ba la kyrsoi da ki rukom wandur ki ba pher. Ka ba kham shyhnna ka dei ha ka 7tarik Nailur, 1906 ka lama ka ba don bad ki kyntien ‘Bande Mataram’ ka la kaweh ha ka madan Parsee Bagan Square, Green Park, Calcutta. Nangta ki la don shuh shuh ki jingkylla ki ba la pashat jingmut na kylleng jong ka Ri India kum ha ki snem 1907, 1917 1921 1931 ter ter.
Hapdeng kine ki jingpyrshang baroh ha ka ba khatduh ka shin jong u rangbah Pingali Venkayya ka la shon shab ha ka jingmut jong ki ba bun ba lang na ka daw ba ka la phalang ïa ka jingtrei jong ki briew ha ka Ri India bad kham pynduna ki shab ki ba phalang ïa ki niam Hindu ne Muslim. U Pingali Venkayya u dei u rangbah ïaleh laitluid u ba synran ïa u Mahatma Gandhi, u ba la kheiñ kum u kpa jong ki paidbynriew India. Jar la katta ka jingkylla dur jong ka lama India ka dang ïai jia man la ka por tat haduh ba kawei ka longkmie samla ka ba kyrteng ka Surayya Tyab ji ka ba dei ka tnga jong u kher rangbah ha shlem treikam jong u Myntri Rangbah. Kane ka longkmie ka la ïa syllok bad la u tnga, u Badruddin Tyab ji bad la wanlam ïa ka shin jong ka lama India ba ka la thohdur.
Na ka daw ba ka lama India ha kata ka khep ka dei artat ka lama jong ka seng saiñ pyrthei, Congress ka ba dei ka seng ka ba heh tam bad ka ba la trei borbah ban ïaleh pyrshah ïa ki phareng shwa ban ïoh laitluid ka ba don ïa ka shab jong ka shalyntem thir ksai jaiñ, kumta la weng noh ïa ka shin thir ksai bad la pynneh tang ka shalyntem ba la pynïahap artat bad ka shalyntem ha ka shab jong ka Ri India ka ba don ha tbian jong ka dur khla. Ka rukom buh ïa ki rong ruh ka la kylla dur lyngba ki ryta tat haduh ba ka la neh noh da ka rongsoh ha neng, ka ronglieh ha pdeng bad ka rong jyrngam ha rum.
Kata ka shin ba la thohdur da ka Surayya Tyab ji ka long ka ba la mon lang shityllup ka Ri India bad ka la neh haduh ban da poi ka khyllipmat ba ka dorbar thawaiñ ka Ri India ka la pdiang ha ka 22tarik Naitung, 1947 kum ka lama India ba paka bad ba pura, ka ba la ïaineh haduh kine ki sngi. Ka la don khyndiat ka jingïasnoh bad ka jylla Meghalaya ha ka rukom ka ba phylla bad ka ta ka long ha ka ba ïadei bad ki hima Khasi ki ba la soi ïa ki dulir ban ïasnoh bad ka Ri India. Ñiuma kam dei ka ba da lerkam haduh katta ban kam, hynrei la kumno kumno ym lah khlem pynpaw ka kata ka Surayya Tyab ji ka ba la thohdur khatduh ïa ka Lama Laitrong jong ka Ri India ka dei ka pyrsa jong u Sir Akbar Hydari jong ka Hyderabad, u ba dei artat u Lat rangbah jong ka Assam hadien ba la ïoh laitluid ka Ri India. Une u Sir Akbar Hydari u dei u ba la hukum ïa ki kher ki mer rangbah jong ka jylla Assam ha kata ka por ban kyntu kynpham ïa ki syiem jong ki hima Khasi ba kin soi ïa ka dulir ïasnoh bad ka Ri India ka ba la ju tip kum ka Instrument of Accession. Ban kham tip shuh shuh lah ban pynkynmaw ba ïa ka Persara Phan Nonglait ha ki por ba mynshwa la ainam ha ka kyrteng jong ka tnga jong u Sir Akbar Hydari ba la ju tip kum ka Laday Hydary Park; wat haduh mynta mynne ruh ki paidbah ki dang kynmaw ïa kata.
Ka Lama Lairong ha manla ka Tnum iing ka long ka khihmynsiem ka ba la kynshoit shitrhem lyngba ka kpait-trei-kam jong ka sorkar India hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbah Narendra Modi. Lehse kane ka rukom pyntreikam ïa kata ka kam ban kyrsoi ïa ka mynsiem ieit-ri ka long ka ba la treikam katkum ki kyndon jong kata ka phang pyrkhat jong ka sorkar kmie, hynrei ka mynsiem ieit-ri hok naduh dohnud jong ki briew ka kyrsoi haduh katno ym lah ban batai. Lada phai khyndiat shaphang ka phang jingbatai shaphang ka lama India lyngba ki por ka ba la saiñduir janai bad pdiang paidbah salonsar ka dei ka ba la batai da u Khliehduh ne President ba-ar jong ka Ri India, u Dr Sarvapalli Radhakrishnan. Une u Khliehduh ka Ri India u la batai ba ka rongsoh ka kdew ïa ka ba kyndiah ïa kiei kiei jong ka pyrthei bad ban duriap minot tang ha la ka kam ba shisha; ka rong lieh ka kdew ïa ka jingshai kum ka lynti sha ka hok ka jingshisha ka ba khlem thohbria; bad ka ba jyrngam ka kdew ïa ka mariang ka ba kyrsoi na ka meiramew ban bsa jingim ïa baroh ki jynthaw ha pyrthei; khatduh eh ka shalyntem na u Ashoka Dharma Chakra ka dei ka dak jong ka hok ka jingshisha ka ba dei ban ïai tyllun ha la ki ryta bad ka ban saiñdur ïa ka jingngeit ha la ka Ri lajong.
Lada dei ban puson halor kitei ki nia ba la kdew shaphang ka lama India, la sngewthuh ba ka mynsiem ka dei ban kyrsoi hi naduh tyllong khlem da thaw lynti da ka sorkar kum ha kane ka rukom jong ka Lama Lairong ha manla ka Tnum kumba long ha kane ka khep. Hynrei lada bishar ïa ka jinglong jingman ha Ri India ki la kynrei shibun kiei kiei ha ki mynsiem briew ki ba la kyrsoi ïa ka jingïaleh markynti hapdeng ki para-ri ha kylleng satlak ka Ri India ki ba dei ban don ka snap tynrai ban tehsong salonsar ïa ki paidbynriew. Kumta ha ka saiñ pyrkhat jong ka sorkar kmie ba la lamkhmat da u Myntri Rangbah ka Ri India ka lah ban long ka ba dei tyngeh ban pynurlong ïa kane ka kam khnang ban kyrsiew ïa kata ka mynsiem ieit-ri ka ban tehsong salonsar. Jar la katta, la dei ban phaidien sha ka ba sanphew snem mynshwa ha ka ba ki rangbah ha kane ka juk mynta ki dang kynmaw ba ka dohnud ka kyrsoi ïa ki kum ki khynnah bad samla ha kata ka juk ban kynmaw dngoh ha ka 15 tarik Nailur ban pynkhreh lypa ka Lama Lairong ban the ha la tnum iing lajong da ka ba sngew sarong kum ki khun ki hajar jong ka Ri India. Ym lah shuh ban kdew kti ïano ïano, hynrei ki jingkylla ki la wan urlong ba ha kawei ka sien ki paidbynriew Khasi bad kiwei kiwei ki ba bynñiaw na kano ma ka daw ha ka ba la sangeh syndon ban kyntiew ïa ka Lama Lairong ha la ki tnum iing. Dei ha kane ka nongrim ba ka sorkar India napdeng ki ba bun tylli ki lad ban tehsong ïa ka Ri India salonsar, ka sorkar kmie ka la thaw lynti ban pynkhie rasong ïa ka mynsiem ieit-ri da kata ka mat kongsan ban rakhe da ka Ha la Tnum da ka Lama Lairong.
