Long trai ka Assam ar tylli ki ïew kiba la rim tam ha khappud West Khasi Hills

Nongstoiñ, Jymmang 15: Ki ïew ki hat ki dei ki jaka ba ki paitbah na kylleng sawdong ka ri lum Khasi bad Jaintia, ki pynlong kum ki jaka kamai kajih, khaïi pateng bad ïadie ïathied bad ki dei ruh ki thymmei kiba kyntiew ïa ka ïoh ka kot jong ki paitbah nongshong shnong.
Ha West Khasi Hills District ki don ar tylli ki ïew khappud kiba la don naduh hyndai hynthai, kum ka ïew Kamarimura ha Malangkona, kiba ha kine ki sngi la khot noh ka ïew Joypur. Ha ki por mynhyndai ka hap ha ka jingpeit jong ka hima Nonglang sirdarship, hynrei na ka daw ba kam shym la ïoh ïa ka jingithuh na ka Khasi Hills Autonomous District Council kum ka ïew jong ka hima, kumta ka la long ka ïew kaba ka Meghalaya ruh kam lah ban kam trai bad ka Assam ruh kam lah ban kam trai.
Dei tad ha u snem 2023 hadien ba ka sorkar Meghalaya bad ka sorkar Assam ki la ïa pynbeit ïa u pud u sam, ba katei ka ïew ka la hap pura hapoh u pud u sam jong ka jylla Assam.
Ha ki snem ba mynshuwa ym ju don briew ha ki sngi pohïa ha katei ka jaka lait noh ha ka sngi thoh dieng, ka dei ka sngi ïew ba ki nongkhaïi na kylleng ki jaka na Assam bad na West Khasi Hills ki poi ryngkat ki paitbah kiba leit siew leit tda.
Kum ban pynkynmaw ba dang ha kine ki khyndiat snem ba ka jingïakhih ban dawa na ka sorkar ba kan pynbeit noh ïa u pud u sam, sorkar Assam ka la shimkhia bad pynsted bha ban shna ïa ka surok na katei ka ïew shaduh Umshiak ter ter haduh ban da ïakynduh bad ka surok bah na Hahim sha Boko, namar khnang ba kan ïoh lad ban pynthikna ba kitei ki jaka ki dei kiba hap hapoh ka Assam, namar ba u maw pud jong ka hima Nonglang Sirdarship u don kham shakhmat kumba sanphew mitar ei ei na ka ïew Kamrimura.
Ka ïew Hahim ruh ka dei ka ïew khappud kaba hap ha kajuh ka rukom kum ka ïew Kamarimura, hynrei haba pyrshang ban wad jingtip bniah ym shym lah shuh ban pynthikna. Tangba katkum ki jingïathuh khana jong ki riew tymmen, la ong ba ka kyrteng Hahim ka dei ka ktien jong ki Rabha katba ha ka ktien Khasi pat haduh mynta mynne ki dang khot ka ïew Byrhat.
Namar ba ym shym la don ki nongsynshar hima kiba kam trai ïa katei ka jaka ha u juh u snem 2023, ka ïew Hahim kaba hap ha ka Hahim sector kaba kynthup ruh ïa ka Gizang reserve forest kaba don shaphang sepngi, ka la hap pura hapoh u pud u sam jong ka jylla Assam, ha kaba ka Assam ka la dep buh ruh da ka ktem pulit ha shilliang ka wah Tyrsung, ha syndah bad ka shnong Athiabari la bun bun snem.
Ha katei ka ïew naduh hyndai ki briew naduh Maharam kata na Mawkyrwat, Nonglang, Mawten, Mawlangwir, Rangthong Rangblang, Sangriang bad kiwei kiwei ki jaka ki mih ha ka sngi u Blei dang step phyrngap, ki ïaid da ka kjat haduh ban da poi ha ka shong Langja ynda la kem dum bad ki sah miet ha katei ka shnong.
Ha ka step sngi nyngkong pat ki mih na ka shnong Langja bad ki poi ha Hahim ynda la noh phai ka sngi bad bun ki rangbah kiba leit sha katei ka ïew, ki dei ki nongkhaïi masi, ki thied ïa ki masi lyngraw kiba la dap kumba ar lai haduh saw snem na ki shong Khasi, ki ïalam sha Hahim bad na Hahim pat ki thied sa ïa ki masi lur ki bym long shuh ban pyntrei , ki masi kynthei ruh kumjuh bad pynpoi ïa ki sha Nongstoiñ , ïew Mawkyrwat haduh Mawsynram na ka bynta ban shoh doh.
Ki don pat kiba leit sha katei ka ïew kiba shalan ïa ka khi, makhon, riewhadem, sohmynken, phan bad kiwei kiwei. Nalor kata katkum ka jingïathuh jong ki riew tymmen la ong ba ka ktien Byrhat ka dei ka ktien Maram paka, namar ka ktien Byr kamut syrïem lane la jan ïadei, tangba kam pat long thik kumba ka dei ban long hat ka mut ka ïew, namar ïa ki ïew kiba don ha khappud bad ka Bangladesh la tip kum ki hat namar ba ki ba leit sha kitei ki ïew ki la khleh lang bad dkhar bad Khasi.
Dei halor katei ka nongtim ba ki Khasi ki khot ïa ka ïew Hahim ka Byrhat namar kiba leit ha katei ka ïew ki ïakhleh lang Khasi, Garo, Assamese, Rabha, Boro bad kiwei kiwei ki jaitbynriew.
Katkum ka jingkynmaw ki riew tymmen kiba na Mawkyrwat kiba dei ki nongprat lynti ban leit shaduh Byrhat, ki dei u Parad (L) Bamon Ïawphniaw na Mawmerang, u (L) parad Lorai Lyngdoh na Nonglang u kpa jong u (L) bah Silvester Kharlyngdoh Deputy Commissioner barim ka West Khasi hills,u (L) parad Charai Lyngdoh, u (L) Rohin Lyngdoh na Nonglang bad u (L) parad Shondro Nongsiej na Nonglang West Khasi Hills, u bah Klipshon na shnong Kriangrin bad bun kiwei kiwei ki riew tymmen.
Ki longkmie pat kiba la ju leit lang sha katei ka ïew Byrhat ki dei ka (L) Meirad Miri Wanñiang, (L) Meirad Kyrhon Wanñiang, (L) Meirad Pheri Marweiñ , ka (L) Meirad Trikly Wanñiang, ka (L) Meirad Konti Snaitang bad kiwei kiwei na Nonglang West Khasi Hills ryngkat ki riew tymmen na ka shnong Langja kum u (L) Parad Kidwer, (L) parad Phangsingh, (L) parad Raimon, (L) meirad Twinsy Syiemlieh bad kiwei kiwei