Shillong, K’lyngkot :Ka jingïar jong ka jinglah ka jylla ka long kaba kongsan na ka bynta ka ïoh ka kot ka jylla Meghalaya. Ka jingkiew ha ki jingtei ym tang ba ka ïarap ha ka jingkiew ka rep ka riang hynrei ka ïarap ban kyntiew ïa ki kam karkhana, ïa ka khaïi pateng bad ka jing-pynïar ïa ki lad ïohkam ïoh jam.
Ki jingtei kum ka rah ka rong, bording, bad ki lad pathai jingtip, ka kyntiew ïa ka ïoh ka kot lyngba ka jingïasnoh shadien bad shakhmat. Katkum ka jinglum jingtip bala leh da ka World Bank, la lap ba ka jingïohnong ba 1 na ka 100 ha ka GDP la pynïasnoh bad ka jingkiew ba 1 na ka 100 ha ka jingpynlut ha ki jingtei ha kiba bun ki ri.
Ka bor sorkar ha Meghalaya ki sngewthuh ïa ka jingïadei kaba la don hapdeng ka jingroi jingpar ki jingtei bad ka jingkiew ha ka ïoh ka kot ha ki liang baroh, kumta, la ñiew ba ka long kaba kongsan ïa ka jingkhmih lynti ka jingkiew ha ka jingtei naduh ba sdang jong ka Plan Ba nyngkong.
Dei na kata ka daw ba ka la don ka jingkiew stet ki jingtei kiba don hapoh ka jylla. Ka nongrim baskhem jong ka jingtei ba ka ladep tei ha ki snem bala dep katkum ka plan lah ban ainam ïa baroh ar tylli ka jingkiew ha ka ïoh ka kot ba la lah ban kot ha ki snem ba dang shen kumjuh ruh kum ka jingjop jong ka rukom treikam thymmai ha ka ïoh ka kot. Kum ka jingtei ïa ka ïingdorbar thawaiñ kaba don hapdeng ka jingpyntrei naduh u snem 2001 hynrei kam shym la ïaid shakhmat haduh jan 20 snem. La wanrah ïa ka jingtyrwa hakhmat u Myntri Rangbah hadien ka jingthaw ïa ka sorkar MDA ha u snem 2018.
Ka sorkar kala treikam ha ka lynti kaba eh bad shitom. Hapdeng ki jingtynjuh bakhraw na ka daw ka khlam, la sdang ban pyntrei ïa ka kam ha u bnai jylliew 2019 bad ka la ïaid stet. Kane ka pynpaw ïa ka jingsarong jong ka Meghalaya ha ka ri katba dang mutdur ïa ka jingriewspah ka riti dustur ka jylla riewlum. Nalor kata, la ai jingmut ban mang shuh shuh sa 150 klur tyngka khnang ban pynbha ïaki ophis jong ki 10 tylli ki District. Ka sorkar kala pdiang ruh ban mang 1.20 klur tyngka na ka bynta ban tei ïa ki ophis jong ki block.
U bah Metbah Lyngdoh, u Lamphang ka ïingdorbar thaw-aiñ u la ong, “Ka jingtei ïa ka ïingdorbar bathymmai ha Mawdiang diang ïa kaba la prat lynti da u Lamphang barim ka ïingdorbar u bah Donkupar Roy (bam kwai ha dwar U Blei) ïa kaba lapynskhem hadien ba ka sorkar Meghalaya Demo-cratic Alliance (MDA) kala wan ha ka bor synshar ha u snem 2018 hadien ka jingsahteng ba la slem. Ka jingtei ïa ka ïingdorbar kaba la sdang ha u bnai jylliew 2019, ka la ïaid stet khlem da lah ban pyndep ha ka por ba la buh na ka daw jong ka khlam. Nga ngeit ba ka ïingdorbar thawaiñ ha Maw-diangdiang kan pynpaw ïa ka riti dustur bad ka jingsarong jong ka jylla baieid jong ngi”.
Ka jingshna ïa ki jingtei bathymmai kan ïarap ïa ngi ban pynstet ïa ka jingïaid ka jylla bad ki briew jong ka. Nalor kane, ka jingtei kaba bha kan ai mynsiem ruh ïa ki samla ban wad ïa ki lad bathmmai. Ka jingplie paidbah dang shen ïa ka Shillong IT Park kan pynurlong ïa ka jingphohsniew ki samla kiba la dep pyndep ïa ki jingpule ha ki jaka pule ha ka jylla. Ka la lah ban pynmih 1,500 tylli ki kam bad ka don ka jinglah ban pynmih sa 3,000 tylli ki kam, ka ban pynlong ïa ka jinghiar ha ka jingleit trei ki samla sha kiwei pat ki jylla.
Ha ki bynta pdeng jong une u snem, la khmih lynti ba yn sa lah ban plie ïa ki karkhana bad ki youth centre ba kum kine ha Tura. La ainam ïa ka Tura Incubation and Youth Centre ban kyntiew ïa ki kam bathymmai ha ki jaka ba marjan bad ban seng ïa ki kam ki jam, nalor kata, ka sorkar kala pdiang ruh ïa ki project bapher bapher na ka bynta ban tei ïa ki jaka ban kyntiew ïa ka riti dustur bad ki kam ïalehkai.
Kawei na ki nuksa kaba kum kane ka dei ka PA Sangma sports complex, Tura, kaba lah ban ngiam 10 hajar ngut ki briew, ka dei ka jaka ïalehkai katkum ka kyrdan ha ka pyrthei kaba lah ban pdiang ïa ki jingïalehkai ha ka ri bad ka pyrthei ïa kaba la dep ban tei dang shen. Kane kan pynmyntoi ban kyntiew ïa ki jingialehkai sport ha ri lum Garo bad ka jylla hi baroh kawei. Ka JN Complex bad ki indoor stadium, ka JN Sports Comllex bad outdoor Stadium, ka Wahiajer multi-sports complex, ka Shillong International Centre for Performing Arts and Culture (SICPAC) ki long tang khyndiat ki nuksa.
Nalor kata, ka sorkar kala trei shitom ban pynbha ïa ki jingtei ïa ki hotel. Ka Vivanta by Taj (Crowborough) Hotel ïa kaba la dep plie paidbah bad ka Courtyard by Marriot ïa kaba la khmih lynti ban sa plie noh shen, na ka daw ka jingïalam bashitrhem ka sorkar. Ka jingtei ia kine ki hotel, kan wanrah ïa ka jingkiew ha ka kam jngohkai pyrthei ha ka jylla.
